Metropolia gnieźnieńska

Metropolia gnieźnieńska
Metropoli Gnesnensis
Ilustracja
Bazylika Prymasowska
(główna świątynia metropolii)
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Siedziba

Gniezno

Data powołania

1000

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Metropolita

Wojciech Polak

Sufragan

Krzysztof Wętkowski Krzysztof Włodarczyk

Dane statystyczne
Liczba diecezji

3

Liczba dekanatów

81

Położenie na mapie Gniezna
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego
Ziemia52°32′12,52″N 17°35′33,29″E/52,536811 17,592581
Strona internetowa

Metropolia gnieźnieńska – jedna z 14 metropolii obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim. Jest najstarsza w Polsce, gdyż została powołana w 1000 roku przez papieża Sylwestra II.

Historia

Metropolia gnieźnieńska jest pierwszą w Polsce powołaną w 1000 roku w trakcie zjazdu gnieźnieńskiego, kiedy to cesarz Otton III odbył pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. W jej skład weszły:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja kołobrzeska
  3. diecezja wrocławska
  4. diecezja krakowska
  5. diecezja poznańska (od ok. 1012)

Lata 1000–1386

Około 1007–1015 upadła diecezja kołobrzeska. Na jej miejsce powołano diecezję kruszwicką, którą zastąpiła diecezja kujawska ze stolicą we Włocławku. Ponadto powstały diecezja płocka (1075), lubuska (ok. 1124) i kamieńska (1140). W latach 1243–1246 metropolii podlegała diecezja chełmińska, która następnie weszła do metropolii ryskiej.

Około roku 1031 upadła diecezja wrocławska w wyniku reakcji pogańskiej (1031/1032) i najazdu czeskiego księcia Brzetysława I (1038). Na synodzie w Moguncji w październiku 1049 papież Leon IX zgodził się na reaktywowanie diecezji na Śląsku, prawdopodobnie podporządkowując ją metropolii magdeburskiej. W roku 1051 Kazimierz Odnowiciel restytuował diecezję śląską najprawdopodobniej w Ryczynie. Jej siedzibę przeniesiono z powrotem do Wrocławia w roku 1075[1].

Po napadzie księcia Brzetysława I na Gniezno w roku 1039 upadła metropolia gnieźnieńska. Najprawdopodobniej w roku 1075 król Polski Bolesław Śmiały przywrócił metropolię oraz reorganizował Kościół polski[2].

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja krakowska
  3. diecezja wrocławska (od 1000 do ok. 1031, restytuowana w 1051)
  4. diecezja płocka (od 1075)
  5. diecezja kruszwicka (ok. 1015 do przełomu XI i XII w.)
  6. diecezja kujawska (od ok. 1123)
  7. diecezja chełmińska (1243–1246)
  8. diecezja kamieńska (po 1373 podległa bezpośrednio papieżowi)
  9. diecezja lubuska

Lata 1386–1569

Po unii polsko-litewskiej w skład metropolii weszły nowe diecezje z Wielkiego Księstwa Litewskiego: wileńska (1388) i żmudzka (1421). W 1566 sekularyzowano diecezję lubuską, w tym samym roku metropolii podporządkowano diecezję chełmińską. Od XVI w. pod metropolię podlegała też diecezja łucka (wcześniej pod metropolię lwowską). Skład metropolii od 1569:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja poznańska
  3. diecezja chełmińska (od 1566)
  4. diecezja płocka
  5. diecezja kujawska
  6. diecezja lubuska (do 1566)
  7. diecezja łucka
  8. diecezja wileńska
  9. diecezja krakowska
  10. diecezja żmudzka
  11. diecezja wrocławska

Lata 1569–1772

Od 1621 metropolii podlegała powołana w 1583 diecezja inflancka. W 1618 powstała diecezja smoleńska. Skład metropolii do 1772:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja poznańska
  3. diecezja chełmińska
  4. diecezja płocka
  5. diecezja kujawska
  6. diecezja łucka
  7. diecezja wileńska
  8. diecezja inflancka
  9. diecezja krakowska
  10. diecezja żmudzka
  11. diecezja smoleńska
  12. diecezja wrocławska

Lata 1772–1815

W wyniku rozbiorów Polski i zmian terytorialnych zanikły diecezje smoleńska i inflancka. Diecezje łucka, wileńska, żmudzka weszły w skład metropolii mohylewskiej, a krakowska przejściowo do metropolii lwowskiej. Skład metropolii od 1815:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja poznańska
  3. diecezja chełmińska
  4. diecezja płocka
  5. diecezja kujawska
  6. diecezja wrocławska

Lata 1815–1918

W 1821 zawiązano unię personalną aeque principaliter archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. W tym samym roku diecezja wrocławska została podporządkowana Stolicy Apostolskiej. Diecezje płocka i kujawska (od 1818 kujawsko-kaliska) znalazły się w Królestwie Polskim w metropolii warszawskiej. Skład metropolii od 1821:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. archidiecezja poznańska
  3. diecezja chełmińska

Lata 1918–1945

Po zmianach granicznych i podpisaniu konkordatu w 1925 metropolii gnieźnieńskiej podporządkowano diecezję włocławską. metropolie gnieźnieńska i poznańska w unii personalnej aeque principaliter

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. archidiecezja poznańska
  3. diecezja chełmińska
  4. diecezja włocławska

Lata 1945–1972

W 1946 rozwiązano unię personalną metropolii gnieźnieńskiej i poznańskiej zawiązując unię in persona episcopi archidiecezji gnieźnieńskiej i warszawskiej, tworząc w ten sposób metropolię w składzie:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. archidiecezja warszawska
  3. diecezja chełmińska
  4. diecezja włocławska

Lata 1972–1992

Po zmianach terytorialnych i powołaniu nowych diecezji na Ziemiach Zachodnich w skład metropolii weszły diecezje: gdańska, szczecińsko-kamieńska, koszalińsko-kołobrzeska. Skład metropolii:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja chełmińska
  3. diecezja gdańska
  4. diecezja koszalińsko-kołobrzeska
  5. diecezja szczecińsko-kamieńska
  6. diecezja włocławska

Od roku 1992

Bullą papieską Totus Tuus Poloniae populus rozwiązano unię personalną i utworzoną metropolię gnieźnieńską w składzie:

  1. archidiecezja gnieźnieńska
  2. diecezja włocławska
  3. diecezja bydgoska (od 2004)

Diecezje wchodzące w skład metropolii

  1. Archidiecezja gnieźnieńska
  2. Diecezja włocławska
  3. Diecezja bydgoska

Biskupi metropolii

Biskupi diecezjalni

Biskup pomocniczy

Biskupi seniorzy

Biskup rezydent

Główne świątynie metropolii

Bazylika katedralna we Włocławku
Katedra w Bydgoszczy

Zobacz też

Przypisy

  1. Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 44, 45, 1994. 
  2. Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 56, 1994. 

Bibliografia

  • Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000.

Media użyte na tej stronie

Gniezno location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Gniezno, Poland
Ta mapa of Gniezno została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Powiat gnieźnieński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu gnieźnieńskiego, Polska
Japanese Map symbol (Church).svg
Japanese map symbol "Church". U+26EA
Katedra Gniezno.JPG
Autor: Dd1975, Licencja: CC BY 3.0
Archikatedra Gnieźnieńska
Katedra bydgoska zmierzch 02-2011.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Katedra bydgoska pw. św. Marcina i Mikołaja
Włocławska katedra Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny krz img 0808.JPG
Autor: Krzymill, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
gotycka katedra we Włocławku, widok od strony wschodniej, od ul. Brzeskiej