Micheil Saakaszwili

Micheil Saakaszwili

მიხეილ სააკაშვილი

Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1967 Tbilisi
Prezydent Gruzji
Okres	od 20 stycznia 2008 do 17 listopada 2013
Przynależność polityczna	Zjednoczony Ruch Narodowy
Poprzednik	Nino Burdżanadze (p.o.)
Następca	Giorgi Margwelaszwili
Prezydent Gruzji
Okres	od 25 stycznia 2004 do 25 listopada 2007
Przynależność polityczna	Zjednoczony Ruch Narodowy
Poprzednik	Nino Burdżanadze (p.o.)
Następca	Nino Burdżanadze (p.o.)
Przewodniczący Odeskiej Obwodowej Administracji Państwowej
Okres	od 30 maja 2015 do 9 listopada 2016
Poprzednik	Ihor Petrowycz Pałycia
Następca	Sołomija Bobrowska (p.o.)
Odznaczenia

Micheil Saakaszwili i Lech Kaczyński, 23 sierpnia 2006

Saakaszwili podczas spotkania
z Johnem Kerrym, 1 maja 2013

Micheil^[a] Saakaszwili (gruz. მიხეილ სააკაშვილი, ukr. Міхеіл Саакашвілі; ur. 21 grudnia 1967 w Tbilisi^[1]) – gruziński i ukraiński polityk, adwokat, prezydent Gruzji od 25 stycznia 2004 do 25 listopada 2007 oraz ponownie od 20 stycznia 2008 do 17 listopada 2013. Od 15 sierpnia 2014 poszukiwany gruzińskim listem gończym. W latach 2015–2017^[2] oraz ponownie od roku 2019 także obywatel ukraiński^[3][4].

Życiorys

Jego wujem był radziecki dyplomata Temur Alasania, który wpłynął także na decyzję Saakaszwilego dotyczącą wyboru kariery zawodowej. Saakaszwili jest absolwentem wydziału stosunków międzynarodowych Uniwersytetu Kijowskiego^[5] (1992), następnie ukończył prawo na Uniwersytecie Columbia. Ukończył też studia na Uniwersytecie Jerzego Waszyngtona^[5]. Odbył krótką praktykę w firmie adwokackiej Patterson, Belknap, Webb & Tyler.

W 1995 powrócił do Gruzji i przy poparciu Zuraba Żwanii, wstąpił do popierającego Edwarda Szewardnadze Związku Obywatelskiego. Rok później został posłem^[5]. W 1998 został przewodniczącym klubu poselskiego Związku Obywatelskiego. W 2000 z nadania prezydenta Szewardnadze został ministrem sprawiedliwości. Z funkcji tej zrezygnował w 2001, kiedy zarzucił najwyższym politykom korupcję. Wówczas wystąpił również ze Związku Obywatelskiego^[5]. Przeszedł do opozycji i założył własną partię Zjednoczony Ruch Narodowy, która wygrała wybory samorządowe w Tbilisi w 2002. Pełnił funkcję przewodniczącego rady miasta.

Prezydentura

W listopadzie 2003 wraz z Zurabem Żwanią i Nino Burdżanadze przewodził tzw. rewolucji róż, która doprowadziła 23 listopada 2003 r. do bezkrwawego obalenia prezydenta Eduarda Szewardnadze. W kolejnych wyborach prezydenckich w styczniu 2004 zwyciężył Saakaszwili, uzyskując ponad 96% głosów, a wkrótce potem jego partia uzyskała 135 ze 150 miejsc w parlamencie^[5].

W ciągu prezydentury przeciwnicy zarzucali mu dążenie do wprowadzenia rządów autorytarnych i przypisywali odpowiedzialność za wszechobecną korupcję i spadek poziomu życia Gruzinów. Saakaszwili nadał liczne przywileje funkcjonariuszom wojska i policji, ograniczał wolność mediów, z walki z korupcją uczynił narzędzie prześladowania opozycji, a w więzieniach przyzwalał na tortury^[5].

Demonstracje i przedterminowe wybory

2 listopada 2007 w centrum Tbilisi rozpoczęły się masowe demonstracje opozycji. Liczbę demonstrujących oszacowano na 50 tysięcy. 7 listopada Saakaszwili wydał polecenie rozpędzenia demonstrujących^[6][7]. Zastosowano broń gładkolufową, armatki wodne i gaz łzawiący^[5], w rezultacie czego ponad 500 osób przewieziono do szpitali^[6][7]. Tego samego dnia wprowadził stan wyjątkowy^[5], a siły specjalne Gruzji zajęły biuro stacji telewizyjnej Imedi, należącej do opozycjonisty Badri Patarkacyszwili. Imedi zmuszono do zaprzestania emisji programu. O wywołanie protestów oskarżył odsunięte przez niego od władzy poprzednie elity.

Po rozpędzeniu demonstracji Saakaszwili ustąpił z urzędu prezydenckiego i ogłosił zgodnie z żądaniami opozycji przedterminowe wybory prezydenckie. W I turze wyborów prezydenckich, która odbyła się 5 stycznia 2008 Saakaszwili zdobył 52,8% głosów spośród 59% głosujących, czym zapewnił sobie reelekcję. Drugi wynik (27%) uzyskał kandydat opozycji Lewan Gaczecziladze. 20 stycznia 2008 formalnie objął po raz drugi urząd prezydenta. Postrzegany był jako polityk silnie prozachodni i deklarował, że jego celem jest członkostwo Gruzji w NATO.

Przegrana w wyborach parlamentarnych i zarzuty

W wyborach parlamentarnych, które odbyły się 1 października 2012 roku zwyciężył opozycyjny blok Gruzińskie Marzenie. Saakaszwili przyznał, że jego partia Zjednoczony Ruch Narodowy przegrała i oświadczył, że przechodzi ona do opozycji.

2 października lider Demokratycznej Gruzji Bidzina Iwaniszwili oświadczył, iż uznaje za niezbędne wznowienie śledztwa w sprawie śmierci premiera Gruzji Zuraba Żwanii (według jednej z wersji śledztwa miał się do niej przyczynić Saakaszwili)^[8].

Wkrótce po wyborach pojawiły się doniesienia o tym, że w obawie przed konsekwencjami karnymi Gruzję opuszczają współpracownicy Saakaszwilego i inni urzędnicy państwowi, między innymi minister sprawiedliwości Zuram Adeiszwili, zastępca ministra obrony Data Ahalaja, były minister obrony Dawid Kezeraszwili i były szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Baczana Achalaia. Polityk opozycji Iraklij Ałasania powiedział, że spod ziemi wyciągnie urzędników, którzy popełnili przestępstwa, jeśli teraz spróbują uciec i że nie unikną sądu^[9].

Emigracja

Nie doczekawszy zakończenia kadencji prezydenckiej w październiku 2013 roku, Saakaszwili wyjechał do Brukseli. W grudniu wykładał w amerykańskiej Szkole Prawa i Dyplomacji przy Tufts University, tematem była europejska państwowość^[10].

W marcu 2014 został wezwany do Głównej Prokuratury Gruzji w celu złożenia zeznań w sprawie ułaskawienia przez niego w roku 2008 czterech wysokich urzędników departamentu konstytucyjnego bezpieczeństwa MSW Gruzji, osądzonych w procesie w związku z zabójstwem w styczniu 2006 urzędnika bankowego Sandro Girgwliani, a także w sprawie bezprawnych działań wobec znajomego Saakaszwilego, Lewana Buchaidze. Miał być również świadkiem w 9 innych sprawach sądowych.

28 lipca 2014 Saakaszwili został obwiniony o przekroczenie uprawnień podczas rozgromienia akcji opozycjonistów w listopadzie 2007 roku, o likwidację telewizyjnej spółki „Imedi” oraz zajęcia mienia jej założyciela Badri Patarkacyszwili. Saakaszwili, znajdujący się w momencie postawienia oskarżenia w USA, oświadczył, że „nie stawi się na przesłuchanie w Prokuraturze Głównej i nie ma zamiaru współpracować z organami śledczymi”. 1 sierpnia 2014 roku sąd w Tbilisi spełnił żądanie Prokuratury Głównej, wydając zaocznie nakaz aresztowania Saakaszwilego^[11]. 13 sierpnia 2014 roku został oskarżony o przywłaszczenie środków budżetowych^[12]. Dwa dni później prokuratura wydała za nim list gończy^[13].

Saakaszwili na Ukrainie

Z Petrem Poroszenką poznał się podczas studiów na Uniwersytecie im. Tarasa Szewczenki w Kijowie^[14].

Po zakończeniu kadencji zaangażował się w obywatelskie protesty przeciw rządom Wiktora Janukowycza, przemawiał na Euromajdanie. 17 lutego 2015 władze Ukrainy odmówiły prokuraturze Gruzji ekstradycji Saakaszwilego i byłego ministra sprawiedliwości Gruzji Zuraba Adeiszwili. 13 lutego 2015 Saakaszwili został mianowany przewodniczącym Międzynarodowej Doradczej Rady Reform – ciała konsultacyjnego przy ukraińskim prezydencie^[15]. 29 maja 2015 otrzymał ukraińskie obywatelstwo^[3]. Następnego dnia został mianowany Przewodniczącym Odeskiej Obwodowej Administracji Państwowej^[16], z której to posady złożył dymisję 7 listopada 2016.

Saakaszwili i jego partia Ruch Nowych Sił zorganizowali w Kijowie marsz na rzecz impeachmentu Poroszenki, 3 grudnia 2017

Saakaszwili oskarżył prezydenta Ukrainy o popieranie skorumpowanych polityków i brak należytej walki z korupcją. Po ustąpieniu z funkcji gubernatora Saakaszwili utworzył własną partię polityczną Ruch Nowych Sił i nawoływał do wcześniejszych wyborów parlamentarnych^[17].

Liderka i była rzeczniczka partii Demokratyczny Ruch-Zjednoczona Gruzja, jedna z przywódców rewolucji róż, Nino Burdżanadze oświadczyła Osobiście ja i wielu Gruzinów odebraliśmy te działania (prezydenta Ukrainy Petra Poroszenki) po prostu jak policzek wymierzony i władzom Gruzji, i narodowi gruzińskiemu, gdyż tego nie można nazwać przyjaźnią, gdy w Gruzji jest poszukiwany, oskarżany, a tu mianują go wysokim urzędnikiem i jeszcze podają jako wzór czy też ojca demokracji^[18].

26 lipca 2017 prezydent Ukrainy Petro Poroszenko pozbawił go ukraińskiego obywatelstwa po otrzymaniu od gruzińskich władz dokumentów dotyczących Saakaszwilego^[17]. 10 września 2017 r. Saakaszwili nielegalnie przekroczył granicę polsko-ukraińską w grupie swoich zwolenników, po czym udał się do Lwowa, gdzie w towarzystwie mera miasta zapowiedział objazd regionów kraju i spotkania ze zwolennikami^[14]. Mimo ucieczki na dach kamienicy^[19] został 5 grudnia zatrzymany w swoim mieszkaniu w Kijowie pod zarzutem współpracy z Rosją i przyjęcia od Rosjan pieniędzy z zamiarem obalenia władz państwowych^[20]. Podczas zatrzymania wygłaszał oskarżenia pod adresem prezydenta Poroszenki^[19] i wzywał do demonstracji ulicznych oraz protestów. Jeszcze tego samego dnia został uwolniony przez swoich zwolenników i razem ze zwolennikami przeszedł pod ukraiński parlament, gdzie wezwał Ukraińców do antyrządowych protestów^[20]. Następnego dnia rano policja dokonała szturmu na miasteczko namiotowe jego zwolenników, by aresztować Saakaszwilego, lecz nie było go wśród protestujących^[21]. 12 lutego 2018 r. Saakaszwili został zatrzymany w Kijowie, po czym, jak poinformowała ukraińska straż graniczna, w ramach readmisji został odesłany do Polski jako kraju, z którego przybył na Ukrainę. Jak poinformowała Straż Graniczna, Saakaszwili został przyjęty na terytorium Polski na podstawie wniosku o readmisję, złożonego przez Państwową Służbę Migracyjną Ukrainy do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Wniosek rozpatrzono pozytywnie biorąc pod uwagę, że Micheil Saakaszwili jest małżonkiem obywatelki jednego z państw Unii Europejskiej (Holenderki Sandry Roelofs)^[22]. Po readmisji żył z rodziną w Holandii. W maju 2019 prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski przywrócił mu obywatelstwo Ukrainy^[4]. Został przez Prezydenta Ukrainy ponownie mianowany przewodniczącym Międzynarodowej Doradczej Rady Reform – ciała konsultacyjnego przy ukraińskim prezydencie ^[23].

Powrót do Gruzji

1 października 2021 Micheil Saakaszwili poinformował w poście na Facebooku, że wrócił do Gruzji^[24]. Początkowo gruzińskie władze zaprzeczyły, by Saakaszwili legalnie przekroczył granice Gruzji. Wieczorem tego samego dnia premier Gruzji Irakli Garibaszwili na specjalnej konferencji prasowej poinformował o zatrzymaniu Saakaszwilego przez policję i umieszczeniu go w zakładzie karnym^[25].

Odznaczenia i wyróżnienia

3 marca 2005 otrzymał Łańcuch Orderu Zasługi Zakonu Kawalerów Maltańskich^[26].

Otrzymał tytuł „Człowieka Roku” 2005 Forum Ekonomicznego^[27].

Dekretem z 2 maja 2007 został odznaczony estońskim Łańcuchem Orderu Krzyża Ziemi Maryjnej^[28].

3 marca 2008 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi RP za „wybitne zasługi w rozwijaniu współpracy między Rzeczpospolitą Polską a Gruzją”^[29].

21 kwietnia 2010 otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Columbia^[30].

Życie prywatne

Micheil Saakaszwili poślubił urodzoną w Holandii Sandrę Roelofs, którą poznał w 1993. Para ma dwóch synów: Eduarda (ur. 21 lipca 1995) i Nikoloza (ur. 19 grudnia 2005)^[31].

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona internetowa Prezydenta Gruzji. president.gov.ge. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-04)]. (gruz. • ang. • abchaski)