Mosze Arens

Mosze Arens
‏משה ארנס‎
Ilustracja
Mosze Arens (1999)
Data i miejsce urodzenia

27 grudnia 1925
Kowno

Data i miejsce śmierci

7 stycznia 2019
Sawjon

Minister spraw zagranicznych
w III rządzie Szamira
Okres

od 22 grudnia 1988
do 11 czerwca 1990

Przynależność polityczna

Likud

Poprzednik

Szimon Peres

Następca

Dawid Lewi

Minister obrony
w II rządzie Begina i I rządzie Szamira
Okres

od 23 lutego 1983
do 13 września 1984

Przynależność polityczna

Likud

Poprzednik

Menachem Begin

Następca

Icchak Rabin

Minister obrony w IV rządzie Szamira
Okres

od 11 czerwca 1990
do 13 lipca 1992

Przynależność polityczna

Likud

Poprzednik

Icchak Szamir

Następca

Icchak Rabin

Minister obrony w I rządzie Netanjahu
Okres

od 27 stycznia 1999
do 6 czerwca 1999

Przynależność polityczna

Likud

Poprzednik

Jicchak Mordechaj

Następca

Ehud Barak

Ambasador Izraela w Stanach Zjednoczonych
Okres

od 1982
do 1983

Poprzednik

Efrajim Ewron

Następca

Me’ir Rosen

Mosze Arens (hebr. משה ארנס, ang. Moshe Arens; ur. 27 grudnia 1925 w Kownie, zm. 7 stycznia 2019 w Sawjonie) − izraelski naukowiec, polityk i dyplomata, profesor aeronautyki. W latach 1988–1990 minister spraw zagranicznych, w latach 1983–1984, 1990–1992 oraz w 1999 minister obrony, w latach 1984–1987 oraz w 1988 minister bez teki. W latach 1982–1983 ambasador Izraela w Stanach Zjednoczonych, w latach 1973–1982, 1984–1992 oraz 1999–2003 poseł do Knesetu z listy Likudu.

Życiorys

Młodość

Urodził się 27 grudnia 1925 w Kownie na terenie ówczesnej Litwy[1]. W 1927 jego rodzina przeniosła się do Rygi[2]. Od wczesnej młodości związany był z ruchem syjonistycznym, a konkretnie rewizjonizmem[3].

W 1939 roku, wraz z rodziną, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych[4] i zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie w 1943 ukończył George Washington High School. Podjął studia inżynieryjne na Massachusetts Institute of Technology, które przerwał[2]. W latach 1944–1946 służył w United States Armed Forces[1]. W 1947 ukończył studia na MIT, a rok później wyemigrował do Izraela[1].

Działalność społeczna i praca zawodowa

W latach 1948–1949 był emisariuszem Irgunu w krajach Afryki Północnej. Następnie w latach 1949–1951 był członkiem moszawu Mewo Betar[1].

Powrócił do Stanów Zjednoczonych, by studiować aeronautykę na California Institute of Technology, po czym podjął pracę w przedsiębiorstwie z branży lotniczej – Curtiss-Wright Corporation[2]. W latach 1957–1962 był profesorem aeronautyki w Instytucie Technologii Technion w Hajfie, a od 1962 do 1971 był zastępcą dyrektora generalnego w Israel Aircraft Industries[1].

Kariera polityczna

Jak inni weterani Irgunu, w polityce związał się z prawicowym Likudem, z czasem został jednym z liderów oraz ideologiem tej partii[3][5]. W wyborach w 1973 po raz pierwszy został wybrany posłem z listy Likudu, a w ósmym Knesecie zasiadał w komisji finansów. W wyborach w 1977, po których prawica po raz pierwszy w historii objęła władzę, uzyskał reelekcję, a w Knesecie dziewiątej kadencji stanął na czele komisji spraw zagranicznych i obrony. W 1981 ponownie został posłem, a w dziesiątym Knesecie ponownie objął przewodnictwo zasiadał w komisji spraw zagranicznych i obrony, zasiadał także w komisji absorpcji imigrantów[1].

Ambasador Mosze Arens i Caspar Weinberger (1982)
Minister Mosze Arens przemawia na Uniwersytecie Ben Guriona, po prawej prof. Mosze Geron (1984)

19 stycznia 1982 zrezygnował z zasiadania w parlamencie (mandat objął po nim Micha’el Kleiner[6]), by objąć – po Efrajimie Ewronie – stanowisko ambasadora Izraela w Stanach Zjednoczonych, na którym pozostał do 1983[7]. Wrócił następnie do Izraela, by objąć przywództwo nad resortem obrony w drugim rządzie premiera Menachema Begina[8]. Nowym ambasadorem w Waszyngtonie został Me’ir Rosen[7]. Kierowanie Ministerstwem Obrony objął 23 lutego 1983, po rezygnacji Ariela Szarona (14 lutego, w następstwie masakry w Sabrze i Szatili) i kilkudniowym sprawowaniu obowiązków przez premiera Begina[8]. Pozostał na stanowisku również w – powołanym po rezygnacji Begina – pierwszym rządzie Icchaka Szamira[9].

W wyborach w 1984 powrócił do parlamentu[1]. W powołanym 13 września tegoż roku rządzie zgody narodowej (Koalicja Pracy-Likud) premiera Szimona Peresa objął stanowisko ministra bez teki, w resorcie obrony zastąpił go Icchak Rabin[10]. W połowie kadencji, 20 września 1986, zgodnie z umową koalicyjną nastąpiła zmiana premiera, w drugim rządzie Szamira Arens pozostawał ministrem bez teki do 4 września 1987, a następnie od 18 kwietnia do 22 grudnia 1988[11].

W 1988 opublikowana została jego biografia autorstwa Merrilla Simona: Moshe Arens: Statesman and Scientist Speaks Out[1]. Po wyborach w 1988, w których po raz piąty uzyskał mandat poselski, Arens wszedł w skład nowego rządu Szamira jako minister spraw zagranicznych[12], zastępując Szimona Peresa[11]. Pozostał na stanowisku przez cały okres funkcjonowania tego rządu od 22 grudnia 1988 do 11 czerwca 1990[12]. W powołanym w połowie kadencji IV rządzie Szamira Arens utracił stanowisko szefa dyplomacji na rzecz Dawida Lewiego, otrzymał jednak tekę ministra obrony. Pozostał na stanowisku do końca funkcjonowania rządu – 13 lipca 1992[13].

Mosze Arens jako minister obrony na okręcie klasy Sa’ar (1991)
William Cohen i Mosze Arens (1999)

W wyborach w 1992 utracił miejsce w parlamencie[1].

27 stycznia 1999 Binjamin Netanjahu powołał go w skład swojego I rządu, Arens zastąpił Jicchaka Mordechaja i po raz trzeci objął kierownictwo Ministerstwa Obrony (do 6 czerwca 1999)[14]. Powrócił do parlamentu w przedterminowych wyborach w 1999. W piętnastym Knesecie zasiadał w komisjach spraw zagranicznych i obrony; konstytucyjnej, prawa i sprawiedliwości oraz ds. diaspory i absorpcji imigrantów[1].

Po zakończeniu kariery politycznej

Był prezesem rady nadzorczej Uniwersytetu w Ari’el[2]. W 2009 reprezentował rząd Izraela na pogrzebie Marka Edelmana[3].

Zmarł 7 stycznia 2019 w wieku 93 lat[5] w swoim domu w Sawjonie, w centralnym Izraelu, w regionie Gusz Dan[15].

Życie prywatne

Miał brata i siostrę, którzy po II wojnie światowej pozostali w Stanach Zjednoczonych. Ożenił się z urodzoną w USA Muriel F. Eisenberg, z którą miał czworo dzieci: synów Jigala (ur. 1952) i Ra’anana (ur. 1955) oraz córki Alizę (ur. 1957) i Rut (ur. 1963)[4].

Poza hebrajskim płynnie posługiwał się angielskim, niemieckim i francuskim[1].

Publikacje

Był autorem, wydanej również po polsku, książki historycznej Flagi nad gettem. Rzecz o Powstaniu w Getcie Warszawskim, traktującej o Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskim Związku Wojskowym i ich przywódcach Mordechaju Anielewiczu i Pawle Frenklu[16]. Był felietonistą gazety Ha-Arec[2].

Inne publikacje
  • Optimum Staging of Cruising Aircraft (1959)[1]
  • Some Requirements for the Efficient Attainment of Range by Air-borne Vehicles (1959)[1]
  • Broken Covenant (1995)[1]
  • War and Peace in the Middle East (1995, hebrajski)[1]
  • In Defense of Israel : A Memoir of a Political Life (2018)[17]

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o Mosze Arens (ang.) – profil na stronie Knesetu.
  2. a b c d e About (ang.). moshearens.com. [dostęp 2019-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-07)].
  3. a b c Dlaczego Edelman nie lubił Izraela. rp.pl. [dostęp 2019-01-07].
  4. a b Man in the News. Israeli Hawk is a New Envoy (ang.). The New York Times, 12 lutego 1982. [dostęp 2019-01-07].
  5. a b Moshe Arens, Former Israeli Defense Minister and Liberal Likud Veteran, Dies at 93 (ang.). Ha-Arec. [dostęp 2019-01-07].
  6. Members of the Tenth Knesset (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  7. a b U.S.-Israel Relations: Israeli Ambassadors to the United States (ang.). Jewish Virtual Library. [dostęp 2019-01-07].
  8. a b All Governments of Israel. Government 19 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  9. All Governments of Israel. Government 20 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  10. All Governments of Israel. Government 21 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  11. a b All Governments of Israel. Government 22 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  12. a b All Governments of Israel. Government 23 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  13. All Governments of Israel. Government 24 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  14. All Governments of Israel. Government 27 (ang.). knesset.gov.il. [dostęp 2019-01-07].
  15. Moshe Arens, Israeli Statesman and Ex-Defense Minister, Dies at 93 (ang.). nytimes.com. [dostęp 2019-01-19].
  16. Flagi nad gettem. Rzecz o Powstaniu w Getcie Warszawskim. austeria.pl. [dostęp 2019-01-07].
  17. In Defense of Israel: A Memoir of a Political Life (ang.). muse.jhu.edu. [dostęp 2019-06-01].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Irgun logo.jpg
Logo of Irgoun. Detail of a photograph of plaque next to location of the Etzel (אצ"ל) headquarters, Suzanne Dellal center, Neve Tzedek, Tel Aviv, Israel.
MosheArens.jpg
Autor: GretaIndie, Licencja: CC BY-SA 4.0
משה ארנס ז"ל נואם באוניברסיטת בן גוריון. מימינו ופרופ' משה גרון ז"ל ואריקה הכט.
Moshe Arens.jpg
Israeli Minister of Defense Moshe Arens answers a reporter's question during a joint press conference with Secretary of Defense William S. Cohen in the Pentagon on April 27, 1999.
Moshe Arens and Caspar Weinberger.jpg

Secretary of Defense Caspar W. Weinberger meets with Ambassador of Israel Moshe Arens in his Pentagon office, Room 3E880.

Location: WASHINGTON, DISTRICT OF COLUMBIA (DC) UNITED STATES OF AMERICA (USA)
RonIcar10Msht1976Arens.jpg
Autor: תא"ל רוני אכר נתניה, Licencja: CC BY-SA 3.0
מפקד שייטת ספינות הטילים רוני אכר מלוה את שר הביטחון משה ארנס בביקור בספינה מדגם סער 4.
William Cohen and Moshe Arens.jpg
Secretary of Defense William S. Cohen (left) answers a reporter's question during a joint press conference with Israeli Minister of Defense Moshe Arens (right) in the Pentagon on April 27, 1999.