Naczelny Sąd Administracyjny

Naczelny Sąd Administracyjny
Ilustracja
Kompleks Naczelnego Sądu Administracyjnego (z lewej) i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
Obszar właściwości

Rzeczpospolita Polska

Podstawa prawna

Konstytucja RP, Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi

Instancja wyższa wobec

wojewódzkie sądy administracyjne

Organizacja wewnętrzna
Przewodniczy

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego

Pozostałe organy

Prezes NSA
Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA
Kolegium NSA

Funkcjonowanie
Okres funkcjonowania

od 1 września 1980

Siedziba

Warszawa

Język urzędowy

język polski

Strona internetowa
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych
Polska
Godło RP
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Polski
Portal Polska

Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) – organ sądowy sprawujący kontrolę funkcjonowania i bezczynności lokalnej i regionalnej administracji publicznej pod względem zgodności z Konstytucją RP, prawem unijnym i ustawami. Kontroli tej podlegają organy samorządu terytorialnego i zawodowego, terenowe organy administracji rządowej oraz inne podmioty w zakresie wykonywania funkcji administracji publicznej (np. rektor uniwersytetu).

Akty normatywne o największym znaczeniu dla NSA

Kompetencje

Zgodnie z art. 15 § 1 w związku z art. 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Naczelny Sąd Administracyjny:

  • rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych,
  • podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych,
  • podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie administracyjnosądowej,
  • rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej,
  • rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.

Organy

Organami NSA są[1]:

  • Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
  • Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego
  • Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Skład osobowy NSA w 2009 roku wynosił 85 sędziów[2].

Prezesi NSA

Historia

Naczelny Sąd Administracyjny powołany został ustawą z dnia 31 stycznia 1980 r. o NSA oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego[8], pracę rozpoczął 1 września tegoż roku. Powstanie NSA oznaczało realizację, pojawiających się już od lat czterdziestych, postulatów przywrócenia sądowej kontroli nad administracją. Kontrola ta, tak samo jak kontrola sprawowana w okresie międzywojennym przez Najwyższy Trybunał Administracyjny, była oparta na modelu kontroli instancyjnej. Od początku swego istnienia NSA ma swoją siedzibę w Warszawie (ul. Gabriela Piotra Boduena 3/5).

Do roku 2003 w niektórych większych miastach funkcjonowały Ośrodki Zamiejscowe NSA, obejmujące obszarem swojej właściwości jedno lub kilka województw. W dniu 11 maja 1995 r. uchwalona została nowa ustawa o NSA[9], która także utrzymywała model jednoinstancyjny. Obecny kształt NSA nadała reforma z 2002 roku, będąca wymogiem art. 176 ust. 1 w zw. z art. 236 ust. 2 Konstytucji.

Dawne Ośrodki Zamiejscowe NSA zostały przekształcone w wojewódzkie sądy administracyjne, orzekające w I instancji, a NSA najczęściej orzeka jako sąd II instancji.

Ważniejsze orzeczenia

Naczelny Sąd Administracyjny publikuje bazę orzeczeń sądów administracyjnych[10]. W bazie tej znaleźć można pełny tekst wyroków i postanowień (z uzasadnieniami) NSA i wszystkich wojewódzkich sądów administracyjnych, jakie zostały wydane po 1 października 2007 r. oraz wybrane orzeczenia NSA z lat wcześniejszych, w szczególności orzeczenia publikowane. Baza stopniowo jest uzupełniana o teksty orzeczeń kończących postępowania administracyjnosądowe (wraz z ich uzasadnieniami), wydanych w okresie pomiędzy 1 stycznia 2004 r. a 30 września 2007 r. Baza ta ma charakter jedynie informacyjny i edukacyjny, nie jest oficjalnym publikatorem orzeczeń sądowych.

Izby NSA

W obrębie NSA występują trzy Izby: Finansowa, Gospodarcza i Ogólnoadministracyjna. Pracami każdej z Izb kieruje wiceprezes wyznaczony przez Prezesa NSA. Prezes NSA, za zgodą Kolegium NSA, tworzy i znosi wydziały w Izbach.

Budżet, zatrudnienie i wynagrodzenia

Wydatki i dochody Naczelnego Sądu Administracyjnego są realizowane w części 05 budżetu państwa[11].

W 2018 wydatki NSA wyniosły 448,18 mln zł, a dochody 51,1 mln zł[12]. Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło 2274 osoby, a średnie miesięczne wynagrodzenie brutto 10 887 zł (w tym sędziów 21 512 zł)[13].

W ustawie budżetowej na 2019 wydatki NSA zaplanowano w wysokości 524,79 mln zł, a dochody 53,5 mln zł[14].

Przypisy

  1. Art. 31 ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych
  2. Skarga kasacyjna jednolicie rozumiana 2009-10-27 RP.pl
  3. W związku z wyborem na sędziego Trybunału Konstytucyjnego prof. Roman Hauser zrzekł się stanowiska Prezesa NSA. www.nsa.gov.pl. [dostęp 2016-02-17].
  4. Profesor Marek Zirk-Sadowski powołany na stanowisko Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. www.nsa.gov.pl. [dostęp 2016-02-17].
  5. Powołanie Prezesa NSA. nsa.gov.pl. [dostęp 2022-02-10].
  6. Prezydent wręczył akty powołania na stanowiska kierownicze w NSA i SN. prezydent.pl. [dostęp 2022-02-10].
  7. Prezydent wręczy akty powołania na stanowiska kierownicze w nsa i sn. prezydent.pl. [dostęp 2022-02-10].
  8. Dz.U. z 1980 r. nr 4, poz. 8
  9. Dz.U. z 1995 r. nr 74, poz. 368
  10. Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych. orzeczenia.nsa.gov.pl. [dostęp 2016-02-17].
  11. Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 30 czerwca 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów (Dz.U. z 2016 r. poz. 1026)
  12. Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. (druk nr 3490). [w:] Sejm Rzeczypospolitej Polskiej [on-line]. sejm.gov.pl, 30 maja 2019. s. 1/2, 2/7. [dostęp 2019-12-30].
  13. Informacja o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w 2018 r. w części 05 Naczelny Sąd Administracyjny. [w:] Najwyższa Izba Kontroli [on-line]. nik.gov.pl, maj 2019. s. 26. [dostęp 2019-12-30].
  14. Ustawa budżetowa na rok 2019 z dnia 16 stycznia 2019 r.. [w:] Dz. U. poz. 198 [on-line]. isap.sejm.gov.pl, 1 lutego 2019. s. 10, 38. [dostęp 2019-12-30].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Herb Polski.svg
Uproszczony obraz godła Polski; oficjalne godło: Coat of arms of Poland-official.png
Coat of arms of Poland-official3.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kompleks Naczelnego Sądu Administracyjnego (z lewej) i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (z prawej) w Warszawie przy ul. Boduena 3/5, widok od strony ul. Jasnej