Nadania praw miejskich w Polsce po 1900

Obecnie (tj. od 27 maja 1990 roku) gminy lub miejscowości, będące wsiami (dawniej także osiedla, gromady itp.) otrzymują status miasta na mocy rozporządzenia Rady Ministrów[1]. Poniższa lista przedstawia najmłodsze polskie miasta, które otrzymały lub odzyskały prawa miejskie lub równorzędny im status prawny (uzyskanie statusu miasta, zaliczenie w poczet miast, utworzenie miasta, uznanie za miasto itp.) po roku 1900.

Uwagi:

  1. Miasta uszeregowane są według roku nadania praw miejskich lub równorzędnego im statusu prawnego.
  2. Artykuł dotyczy praw miejskich i równorzędnego im statusu prawnego (po 1918 roku).
  3. Artykuł nie dotyczy statusu gmin miejskich (w Galicji i na Kresach Wschodnich do 1934 roku gminami miejskimi mogły być miasteczka, a także wsie[2]). Przypadki podniesienia miejscowości do rzędu gmin miejskich bez równoczesnego nadania im praw miejskich (lub bez uprzedniego posiadania praw miejskich bez ich utraty[3]) zostały w liście uwzględnione, lecz opisano je kursywą.
  4. Artykuł nie dotyczy gmin wiejskich o miejskich uprawnieniach finansowych (gmin wiejskich o charakterze miejskim), które funkcjonowały w Polsce w latach 1924–1939 i 1946–1954.
  5. Kursywą opisano przypadki nadań praw miejskich poza administracją Polski.
  6. Podana przynależność wojewódzka miast dotyczy aktualnego podziału administracyjnego (oprócz miast znajdujących się obecnie poza granicami Polski, gdzie podano ostatnią przynależność wojewódzką w granicach Polski).

Lata:

lata 2020.

2023

1 stycznia 2023[4]

2022

1 stycznia 2022[5]

2021

1 stycznia 2021[6]

2020

1 stycznia 2020[7] ([8][9][10][11])

lata 2010.

2019

1 stycznia 2019[12][13] ([8][9][10])

2018

1 stycznia 2018[8] ([9])

2017

1 stycznia 2017[14]

2016

1 stycznia 2016[15].

2015

1 stycznia 2015

2014

1 stycznia 2014

2011

1 stycznia 2011

2010

1 stycznia 2010

lata 2000.

2009

1 stycznia 2009

2008

1 stycznia 2008

2007

1 stycznia 2007

2006

1 stycznia 2006

2005

1 stycznia 2005

2004

1 stycznia 2004

2003

1 stycznia 2003

2001

1 stycznia 2001

2000

1 stycznia 2000

lata 1990.

1998

1 stycznia 1998

1997

1 stycznia 1997

1996

1 stycznia 1996

1994

30 grudnia 1994

1 lipca 1994

1993

31 grudnia 1993

1 października 1993

11 sierpnia 1993

1 stycznia 1993

1992

1 stycznia 1992

1991

2 kwietnia 1991

1990

1 stycznia 1990

lata 1980.

1989

1 stycznia 1989

1988

1 stycznia 1988

1987

1 stycznia 1987

1986

1 stycznia 1986

1984

15 marca 1984

1 stycznia 1984

1983

1 października 1983

1982

1 października 1982

1980

1 stycznia 1980

lata 1970.

1977

1 lutego 1977

1973

9 grudnia 1973

1 stycznia 1973

lata 1960.

1969

1 stycznia 1969

1967

1 stycznia 1967

1966

1 stycznia 1966

1965

1 stycznia 1965

1963

30 czerwca 1963

1962

18 lipca 1962

1 lipca 1962

1961

31 grudnia 1961

1960

31 grudnia 1960

lata 1950.

1959

31 grudnia 1959

1 stycznia 1959

1958

1 stycznia 1958

1957

31 stycznia 1957

1 stycznia 1957

1956

31 grudnia 1956

1954

13 listopada 1954

1 stycznia 1954

1953

21 września 1953

1952

1 lipca 1952

1 stycznia 1952

Ustrzyki otrzymały prawa miejskie w 1727 roku. Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR, gdzie zostało pozbawione praw miejskich[105]. Po powrocie do Polski w ramach umowy o zamianie odcinków terytoriów państwowych zawartej 15 lutego 1951 pomiędzy PRL i Związkiem Radzieckim, ponownie utworzono miasto Ustrzyki Dolne, w którego skład weszły miejscowości Ustrzyki Dolne i Strwiążyczek[104].

1951

8 sierpnia 1951

15 maja 1951

12 marca 1951

1 stycznia 1951

1950

1 stycznia 1950

lata 1940.

1949

1 lipca 1949

28 kwietnia 1949

  • Koluszki[116] (ŁD) (utworzone z gromady Koluszki-Kolonia z równoczesną zmianą nazwy na Koluszki)

4 kwietnia 1949

1947

1 stycznia 1947

1946

1 października 1946

1 kwietnia 1946

1945

Osiedla przemysłowe

5 lipca 1945

1 kwietnia 1945

Porty morskie

Kurorty

23 września 1945

1 lipca 1945

Ekskorporacje

Do kategorii tej, choć z innych powodów, należą także miasta Dąbie i Podjuchy (patrz niżej) oraz miasto Police (dopiero w 1946 roku)

Miasta utworzone z powodu przerwanych ciągów komunikacyjnych

W 1939 roku Dąbie i Podjuchy, podobnie jak większość prawobrzeżnych osiedli, zostało włączone w granice tzw. Wielkiego Szczecina. W 1945 z powodu ciężkich walk o prawobrzeże Szczecina, zabudowa doznała dużych zniszczeń. Zniszczono także mosty kolejowe i drogowe na Odrze Zachodniej i Regalicy, co łączyło się z odcięciem Prawobrzeża od centrum Szczecina. W związku z tym stworzył się logistyczny przymus przyłączenia Podjuch i Dąbia do ówczesnego powiatu gryfińskiego i co za tym idzie nadania im statusu samodzielnych miast. Ożywienie obu miast nastąpiło po odbudowaniu mostów co zakończyło się ich przyłączeniem w 1948 do Szczecina[137].

Miasta przedzielone granicą państwową

Nowo powstała sytuacja geopolityczna spowodowała przedzielenie linią Odry i Nysy Łużyckiej ośmiu miast. W siedmiu przypadkach centra (starówki) miast znalazły się po stronie niemieckiej. Jedynie w przypadku Kostrzyna teren centrum przypadł Polsce (mimo że zostało ono niemal w 100% zburzone), co można potraktować za formalnoprawną kontynuację historycznego miasta. W trzech przypadkach (Görlitz, Gubina i Frankfurtu nad Odrą) dostatecznie duże części miast przypadły Polsce aby utworzyć z nich nowe miasta (odpowiednio: Zgorzelec, Gubin i Słubice); w przypadku Gubina była to nawet część (przed wojną) ludniejsza. Ponadto dwóm innym prawobrzeżnym częściom (miast Forst i Fürstenberg an der Oder) nadano prawa miejskie (odpowiednio: Barśc I Przybrzeg), lecz okazały się one tworami efemerycznymi, szybko zniesionymi. Prawobrzeżne części Żytawy i Mużakowa przekształcono we wsie Porajów i Łęknica (początkowo Lubanica); tej drugiej nadano prawa miejskie dopiero w 1969 roku[137].

Miasto przedwojenneCzęść niemiecka po wojniePostępowanie (część niemiecka)Część polska po wojniePostępowanie (część polska)
ForstForst (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskichForst-BergeNadanie praw miejskich 1945 jako Barść, miasto szybko zniesione, przekształcone w wieś Zasieki
Frankfurt an der OderFrankfurt an der Oder (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskichFrankfurt-DammvorstadtNadanie praw miejskich 1945 jako Słubice
Fürstenberg an der OderFürstenberg an der Oder (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskich[145]prawobrzeżne (dziś nieistniejące) zabudowania koło KłopotuNadanie praw miejskich 1945 jako Przybrzeg, miasto szybko zniesione
KüstrinKüstrin-KietzPrzekształcenie w wieś Küstrin-KietzKüstrin (centrum)[146]Utrzymanie przy prawach miejskich jako Kostrzyn
GörlitzGörlitz (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskichGörlitz-OststadtNadanie praw miejskich 1945 jako Zgorzelec
GubenGuben (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskichGuben (ludniejsza część)Nadanie praw miejskich jako Gubin
MuskauMuskau (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskichMuskau-Lugknitz[147]Przekształcenie w wieś Lubanica (od 1947 Łęknica)[148]
ZittauZittau (centrum)Utrzymanie przy prawach miejskichZittau-GroßporitschPrzekształcenie w wieś Porajów

1944

22 sierpnia 1944

Dekret PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powoływania władz administracji ogólnej zakładał, że wszelkie zmiany w podziale administracyjnym wprowadzone przez okupanta winne zostać uchylone[149]. Opublikowanie dekretu wprowadziło jednak szereg niejasności w odniesieniu do miast utworzonych bądź zniesionych podczas wojny przez Niemców, co do których stan faktyczny nie zgadzał się ze stanem prawnym aż do lat 1950:

MiastoZmiana wprowadzona
przez okupanta[150][151]
Reakcja PRL natychmiastowa
(1944/45)[134]
Reakcja PRL odroczona[152]
Bełzzniesienie 1939Usankcjonowanie(przekazany ZSRR 1952[153])
Biała Krakowskapołączenie z Bielskiem 1941UchylenieUsankcjonowanie 1951
Bielskopołączenie z Białą Krakowską 1941UchylenieUsankcjonowanie 1951
Bielsko-Biała (jako Bielsko)utworzenie 1941UchylenieUsankcjonowanie 1951
Brańskzniesienie 1944Uchylenie
Brwinówutworzenie 1940UchylenieUsankcjonowanie 1950
Budzyńutworzenie 1940Uchylenie(prawa miejskie ponownie w 2021)
Dąbrowa Grodzieńskazniesienie 1944UchylenieUsankcjonowanie 1951
Dobrzycautworzenie 1940Uchylenie(prawa miejskie ponownie w 2014)
Dobrzyń nad Drwęcąpołączenie z Golubiem 1940UchylenieUsankcjonowanie 1951
Drohiczynzniesienie 1944Uchylenie
Dubienkazniesienie 1939Usankcjonowanie
Golubpołączenie z Dobrzyniem 1940UchylenieUsankcjonowanie 1951
Golub-Dobrzyńutworzenie 1940UchylenieUsankcjonowanie 1951
Hajnówkautworzenie 1944UchylenieUsankcjonowanie 1951
Jabłonowoutworzenie 1941UchylenieUsankcjonowanie 1962
Janów Podlaskizniesienie 1940Usankcjonowanie
Kleszczelezniesienie 1941UchylenieUsankcjonowanie 1951
Koluszkiutworzenie 1940UchylenieUsankcjonowanie 1949
Krynkizniesienie 1944UchylenieUsankcjonowanie 1951
Milanówekutworzenie 1940UchylenieUsankcjonowanie 1951
Piaskiutworzenie 1940Uchylenie
Ruda Pabianickazniesienie 1940UchylenieUsankcjonowanie 1946
Siemiatyczezniesienie 1944Uchylenie
Sokołyzniesienie 1944UchylenieUsankcjonowanie 1951
Suchowolazniesienie 1944UchylenieUsankcjonowanie 1951
Terespolzniesienie 1940Uchylenie
Tychyutworzenie 1940UchylenieUsankcjonowanie 1951
Tykocinzniesienie 1944UchylenieUsankcjonowanie 1951
Uhnówzniesienie 1941Usankcjonowanie(przekazany ZSRR 1952[153])
Ulanówutworzenie 1941UchylenieUsankcjonowanie 1958
Ustrzyki Dolnezniesienie 1941Usankcjonowanie(zabrane przez ZSRR 1939, zwrócone 1952[153]) • Uchylenie 1952[153]
Władysławówutworzenie 1940Uchylenie
Zaniemyślutworzenie 1940UsankcjonowanieUchylenie 1948

Generalne Gubernatorstwo

Władze hitlerowskie zniosły w sumie 51 miast na terenie Generalnego Gubernatorstwa (GG), które – jako wsie – powłączano do istniejących lub nowo utworzonych gmin wiejskich.

Cztery z nich (w dystrykcie lubelskim) zniesiono już na początku okupacji (1939/40).

Pozostałe 46 znajdowały się na terenie Galicji, włączonej do GG w czerwcu 1941 po przejęciu władzy przez Niemców nad terenami okupowanymi od 1939 przez ZSRR. Weszły one 7 sierpnia 1941 w skład dystryktu Galicja, po czym jedynie Ustrzyki Dolne dołączono 15 listopada 1941 do dystryktu krakowskiego[150].

Ponadto hitlerowcy utworzyli 4 miasta: Brwinów, Koluszki, Milanówek i Ulanów.

Bezirk Bialystok

Również na obszarze Bezirk Bialystok doszło także do serii zniesień miast: Według stanu z 31 lipca 1944 pozbawiono statusu miasta następujące miejscowości, włączając je do gmin wiejskich[151]:

Ponadto utworzono miasto Hajnówka

Kraj Warty

Na obszarze Kraju Warty władze hitlerowskie 1 kwietnia 1940 reaktywowały 4 miasta:

Zniesiono natomiast miasto Ruda Pabianicka, włączając je w 1940 do Łodzi[156]

Górny Śląsk

Na obszarze prowincji Górny Śląsk władze okupacyjne:

1 lipca 1944

  • [Frysztat, Karwina] (Republika Czeska, KMŚ) – rozporządzeniem z 14 stycznia 1944 roku zniosły gminy miejskie Frysztat (niem. Freistadt) i Karwina (niem. Karwin) oraz gminy (wiejskie) Stare Miasto, Darków i Raj, a z ich obszaru utworzyły z dniem 1 lipca 1944 roku nową gminę miejską o nazwie Karwin z dwiema dzielnicami: Karwin-Freistadt (dla Frysztatu, Starego Miasta i Raju) i Karwin-Bad-Darkau (dla Darkowa)[157]; (anulowane w 1945 roku; władze Republiki Czechosłowackiej w 1949 roku ponownie połączyły te miasta i gminy w miasto o nazwie Karviná)

[1 kwietnia 1945]

  • [Stary Bogumin, Nowy Bogumin] (Republika Czeska, KMŚ) – rozporządzeniem z 14 sierpnia 1944 roku połączyły miasta Nowy Bogumin (niem. Neu-Oderberg) i Stary Bogumin (niem. Oderberg) z gminami (wiejskimi): Pudłów, Zabłocie, Skrzeczoń i Wierzbica w nową gminę o nazwie Oderberg (Oberschlesien), na którą rozciągnięto prawo niemieckiej ustawy o gminach, nadając jej status miasta. Połączenie miało wejść w życie 1 kwietnia 1945 roku[158], lecz nie zostało zrealizowane (władze Republiki Czechosłowackiej powróciły do pomysłu, łącząc te miasta i gminy w 1949 roku jako miasto Bohumín)

Podsumowanie

Reasumując, na mocy dekretu PKWN, 21 sierpnia 1944 przywrócono zaledwie dwa zniesione miasta na obszarze powojennej Polski[159]:

1941

Brak daty

  • Ulanów[150][134] (PK) (prawa miejskie nadane przez okupanta; anulowane w 1945; prawa miejskie ponownie w 1958)

1 lipca 1941

  • [Biała Krakowska] – rozporządzeniem z 31 marca 1941 władze okupacyjne dokonały z dniem 1 lipca 1944 roku podziału miasta Biała Krakowska (niem. Biala), przyłączając jego (śródmiejską) część do miasta Bielska (niem. Bielitz), a z pozostałej części tworząc nową, samodzielną gminę wiejską Kunzendorf (pol. Lipnik). Następcą prawnym miasta Biała Krakowska zostało miasto Bielsko[161]; (anulowane 13 lutego 1945 roku[162]; władze polskie dopiero w 1951 roku ponownie połączyły oba ówczesne powiaty miejskie, tworząc powiat miejski Bielsko-Biała[163])

1940

Brak daty

24 października 1940[134][165]

  • Jabłonowo Pomorskie (KP) (prawa miejskie nadane przez okupanta; anulowane w 1945; prawa miejskie ponownie w 1962)

[1 stycznia 1940][166]

lata 1930.

1939

1 czerwca 1939

1 kwietnia 1939

1936

28 maja 1936

  • Krzyż[122][170] (WP) (obecnie Krzyż Wielkopolski; prawa miejskie poza administracją Polski)

1935

12 września 1935[171]

1 lipca 1935[172]

1934

15 maja 1934

9 kwietnia 1934

1 kwietnia 1934

1933/1934 – Galicja

Przemiany administracyjne w kategorii miast w latach 1933–1934 w województwach południowych wymagają szczególnego omówienia.

Określenie miasto w latach międzywojennych na terenie Galicji i Kresów Wschodnich nie było jednoznaczne. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że „miasto administracyjne” faktycznie posiadało prawa miejskie. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (np. Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane) były wręcz wsiami[177]. W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej przez władze austriackie na obszarze Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim po I rozbiorze Polski (1784), miasta prawne (gminy miejskie) na terenie międzywojennej Galicji (województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) należały do trzech kategorii:

  • miasta o własnym statucie
  • miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku[180]
    • miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz
  • miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku[181]
    • miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami

13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, a większych miast w drodze ustawodawczej[182]. Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy (czyli do lipca 1934) przez co 40 miast i 67 miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących powyżej 3000 mieszkańców zostało automatycznie podniesionych do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku[183]. Równocześnie 31 gmin miejskich będących miastami/miasteczkami rządzącymi się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców, a także 8 (9[184]) gmin miejskich będących wsiami (niezależnie od liczby ludności) zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie. Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast[185] oraz wszystkie wsie[184] stanowiące gminy miejskie[186]. Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie[187]. Na mocy ustawy z 1933 łącznie 12 gmin miejskich (w tym jedna wieś)[188], a także 14 gmin wiejskich z prawami miejskimi[189] utraciło automatycznie status miast.

Poniższa lista uwzględnia wszystkie dotychczasowe gminy miejskie, które od reformy w 1784 r. praw miejskich nie posiadały (były miasteczkami albo wsiami), a które w związku z reformą administracyjną miast galicyjskich 1933-34 zostały podniesione do rzędu miast rządzących się ustawą z 1889 roku (a więc w praktyce otrzymując prawa miejskie), zarówno automatycznie, jak i drogą indywidualnych rozporządzeń. Lista nie uwzględnia natomiast tych 40 miast[190], które automatycznie – oraz Husiatyna i Zatora w drodze indywidualnych rozporządzeń[191][192] – zmieniły ustawę z 1896 na 1889, posiadając nieprzerwanie prawa miejskie.

I. Miasteczka (od 1784) powyżej 3000 mieszk. (gminy miejskie), podniesione do rzędu miast automatycznie

13 lipca 1934

Główne źródła:[119][122][183][193][194][195][196][197][198]

II. Miasteczka (od 1784) i wsie (gminy miejskie) poniżej 3000 mieszk., podniesione do rzędu miast drogą indywidualnych rozporządzeń

A) Miasteczka

2 czerwca 1934

1 kwietnia 1934

31 marca 1934

20 października 1933

B) Wsie

20 października 1933

14 sierpnia 1933

1932

23 czerwca 1932

1931

27 czerwca 1931

27 kwietnia 1931

  • Trzebinia[201][215] (MP) – otrzymanie statusu gminy miejskiej na prawach miasteczka, prawa miejskie dopiero w 1934

1 stycznia 1931

1930

19 maja 1930

lata 1920.

1929

11 lipca 1929

  • Kowalewo[218] (KP) (prawa miejskie 1275–1833; obecnie Kowalewo Pomorskie)

21 maja 1929

1928

1 kwietnia 1928

1927

31 października 1927

15 kwietnia 1927

1 kwietnia 1927

14 lutego 1927

11 lutego 1927

  • Nowogród[228] (PL) (prawa miejskie 1427–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miasto nie zaliczone do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)

1926

1 września 1926

1 lipca 1926

1 kwietnia 1926

  • Lanckorona[231] (MP) – otrzymanie statusu gminy miejskiej, posiadając już prawa miejskie (od 1361), lecz będąc dotychczas (za II RP) gminą wiejską; w 1934 utrata praw miejskich i statusu gminy miejskiej

4 marca 1926

13 lutego 1926

1 stycznia 1926

1925

1 października 1925

  • Biała Rawska[235] (ŁD) (prawa miejskie 1498–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miasto nie zaliczone do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)

9 lipca 1925

1 lipca 1925

14 stycznia 1925

  • Głowno[239] (ŁD) (prawa miejskie 1427–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miasto nie zaliczone do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)

1 stycznia 1925

1924

31 grudnia 1924

1 maja 1924

5 marca 1924

1 stycznia 1924

1923

11 maja 1923

  • Sejny[251] (PL) (prawa miejskie 1602–1919, miasto nie zaliczone do miast w 1919, utrzymując jednak samorząd miejski, przez co status prawno-administracyjny miejscowości był nieuregulowany)

14 kwietnia 1923

1 marca 1923

  • Proszowice[253] (MP) (prawa miejskie 1358–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miejscowość nie zaliczona do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)
  • Stryków[253] (ŁD) (prawa miejskie 1394–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miejscowość nie zaliczona do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)

26 lutego 1923

  • Suraż[254] (PL) (prawa miejskie 1440–1919, miejscowość nie zaliczona do miast w 1919, utrzymując jednak samorząd miejski, przez co status prawno-administracyjny miejscowości był nieuregulowany)

24 lutego 1923

1 stycznia 1923

1922

1 października 1922

1 lipca 1922

1 marca 1922

1921

1 sierpnia 1921

  • Chodecz[265] (KP) (prawa miejskie 1442–1812 i 1822–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miejscowość nie zaliczona do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)
  • Golina[265] (WP) (prawa miejskie 1330–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miejscowość nie zaliczona do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)
  • Rychwał[265] (WP) (prawa miejskie 1458–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miejscowość nie zaliczona do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)
  • Ślesin[265] (WP) (prawa miejskie 1358–1870, samorząd miejski przywrócony przez okupanta, lecz miejscowość nie zaliczona do miast w 1919 przez co status prawno-administracyjny był nieuregulowany)

1920

7 stycznia 1920

  • Krynki[266] (PL) (prawa miejskie 1569–1875 >> miasteczko; w 1950 utrata praw miejskich[267]; od 2009 znów miasto[268])

lata 1910.

1919

Przemiany administracyjne w kategorii miast w 1919 roku na obszarze województw centralnych wymagają szczególnego omówienia.

4 lutego 1919 roku ukazał się dekret o samorządzie miejskim, według którego za miasta uznano 150 miejscowości na terenie Generalnego Gubernatorstwa w granicach byłego Królestwa Kongresowego (a więc bez obszarów Ober-Ostu). Lista obejmowała miejscowości należące do różnych kategorii pod względem praw miejskich. Były to zarówno miasta, jak i miejscowości które w dniu wydania dekretu praw miejskich nie posiadały[269]:

  • Miejscowości podniesione do rzędu miast (40)
    • Kat. 1: 35 miejscowości (osad miejskich) które zostały pozbawione praw miejskich Ukazem Carskim z 1869[270]
    • Kat. 2: 1 miejscowość która została pozbawiona praw miejskich w ramach korekty Ukazu Carskiego z 1869 (1883)[271]
    • Kat. 3: 1 miejscowość która od 1908 była osadą miejską w rozumieniu Ukazu Carskiego z 1869, lecz nigdy wcześniej praw miejskich nie posiadała[272]
    • Kat. 4: 2 miejscowości która wcześniej praw miejskich nigdy nie posiadały[273]
  • Miasta (110)
    • Kat. 5: 94 miejscowości będącymi miastami nieprzerwanie od XIII-XVII wieku[274]
    • Kat. 6: 11 miejscowości które prawa miejskie uzyskały lub odzyskały od austriackich bądź niemieckich władz okupacyjnych podczas I wojny światowej[275]
    • Kat. 7: 3 miejscowości które prawa miejskie uzyskały w czasie autonomii Królestwa Kongresowego[276]
    • Kat. 8: 2 miejscowości które prawa miejskie otrzymały od władz carskich na początku XX wieku[277]

Powyższy dekret nie objął początkowo trzech powiatów byłej guberni suwalskiej, które weszły w skład II RP (augustowskiego, sejneńskiego i suwalskiego) oraz czterech powiatów z byłej guberni siedleckiej (bialskiego, konstantynowskiego, radzyńskiego i włodawskiego, podlegających do końca 1918 roku pod Ober-Ost); nie objął też trzech powiatów byłej guberni grodzieńskiej (białostockiego, bielskiego i sokólskiego), które w 1919 roku przyłączono do województwa białostockiego[278]. Działanie dekretu o samorządzie miejskim na miejscowości w wymienionych powiatach rozciągnięto trzema osobnymi rozporządzeniami: z 25 września 1919[279], 13 października 1919[280] i 22 października 1919[281]; łącznie za miasta uznano 31 miejscowości, jednemu – Orli – odebrano prawa miejskie z dniem 22 października 1919 a miasteczko Suraż oraz miasto Sejny nie zostały zaliczone do miast. Brak jedynie rozporządzenia dotyczącego Augustowa i Suwałk (które statusu miejskiego nigdy nie utraciły)[278]. 34 miejscowości z obszaru Ober-Ostu które uznano za miasta należały do następujących kategorii:

  • Miejscowości podniesione do rzędu miast (22)
    • Kat. 1: 3 miejscowości (osady miejskie) które zostały pozbawione praw miejskich Ukazem Carskim z 1869[282]
    • Kat. 4: 1 miejscowość która wcześniej praw miejskich nigdy nie posiadała[283]
    • Kat. 9: 18 miejscowości które od reform w 1875 bądź 1892 r. posiadały zaledwie prawa miasteczka[284][285]
  • Miasta (17)
    • Kat. 5: 12 miejscowości będącymi miastami nieprzerwanie od XII-XVII wieku[285][286]

Podczas pracy nad Rocznikiem Statystycznym GUS-u w 1920/21 istniało na terenie województw centralnych 21 miejscowości o nieuregulowanym charakterze prawnym. Były to miejscowości, którym samorząd miejski został nadany przez okupanta (a więc de facto funkcjonujące już jako gminy miejskie), a które nie zostały wymienione w dekrecie z 4 lutego 1919. Jednostkami tymi, których sprawa charakteru prawno-administracyjnego została zadecydowana w latach 1921–1927 (przez rozciągnięcie na nie dekretu na mocy indywidualnych rozporządzeń wydanych na podstawie ustawy z 20 lutego 1920 roku) były „miejscowości”: Chodecz, Golina, Rychwał, Ślesin, Stryków, Proszowice i Suraż oraz „miasta”: Sejny, Rajgród, Głowno, Biała Rawska i Nowogród. Pozostałym dziewięciu jednostkom skasowano ustrój miejski: Burzeninowi, Osięcinom, Piotrkowowi (Kujawskiemu), Skulskowi, Śniadowowi, Stopnicy, Wiźnie, Kłodawie i Jedwabnemu (dwóm ostatnim nadano jednak status miejski w 1925 względnie w 1927 roku)[278][287][288][289].

Poniższa lista uwzględnia tylko miejscowości podniesione do rzędu miast według powyższej klasyfikacji, a więc miejscowości którym nadano prawa miejskie, niezależnie od uprzedniego statusu administracyjnego. Lista nie uwzględnia natomiast tych 128 miast, które nieprzerwanie posiadały prawa miejskie. Listę uszeregowano najpierw według kategorii, a następnie według daty.

Kategoria 1

22 października 1919

13 października 1919

7 lutego 1919

Kategoria 2

7 lutego 1919

Kategoria 3

7 lutego 1919

Kategoria 4

29 września 1919

7 lutego 1919

Kategoria 9

1917

1 lutego 1917

  • Słomniki (MP) (prawa miejskie 1358–1870; w 1917 prawa miejskie poza administracją Polski)

1916

Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (okupacja niemiecka):

10 grudnia 1916

  • Góra Kalwaria (MZ) (prawa miejskie 1670–1883; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Grodzisk Mazowiecki (MZ) (w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Mogielnica (MZ) (prawa miejskie 1317–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Nowe Miasto nad Pilicą (MZ) (prawa miejskie 1400–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Otwock (MZ) (w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Piaseczno (MZ) (prawa miejskie 1429–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Pruszków[295] (MZ) (w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Wiskitki (MZ) (prawa miejskie 1595–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, niepotwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Żyrardów[122][296] (MZ) (prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)

Generalne Gubernatorstwo Lubelskie (okupacja austriacko-węgierska):

1 października 1916[297][298]

  • Busk (ŚW) (prawa miejskie 1287–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Dąbrowa (ŚL) (1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Jędrzejów (ŚW) (prawa miejskie 1271–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Wierzbnik (ŚW) (prawa miejskie 1624–1870); w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie; w 1931 połączony z osadą fabryczną i wsią Starachowice utworzył nowe miasto Wierzbnik-Starachowice – od 1939 jako Starachowice-Wierzbnik, od 1949 jako Starachowice)
  • Włoszczowa (ŚW) (prawa miejskie 1539–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)

Brak daty

  • Iłża (MZ) (prawa miejskie 1239–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, niepotwierdzone w 1919 roku przez władze polskie, dopiero w 1925)
  • Solec (MZ) (prawa miejskie 1370–1870; w 1916 prawa miejskie poza administracją Polski, niepotwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)

1915

1 lipca 1915

  • Czeladź (ŚL) (prawa miejskie 1242–1870; w 1915 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Krzepice (ŚL) (prawa miejskie 1357–1870; w 1915 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Mrzygłód (ŚL) (prawa miejskie (1412–1870; w 1915 prawa miejskie poza administracją Polski, niepotwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)
  • Zawiercie[299] (ŚL) (w 1915 prawa miejskie poza administracją Polski, potwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)

brak daty

  • Tarnogród (LL) (prawa miejskie (1567–1870; w 1915 prawa miejskie poza administracją Polski, niepotwierdzone w 1919 roku przez władze polskie)

1912

27 lipca 1912

lata 1900.

1906

7 listopada 1906

  • Puławy (LB) (w 1906 prawa miejskie poza administracją Polski)

1902

23 czerwca 1902[301][302][303]

1 kwietnia 1902[304]

1901

21 września 1901

  • Jaworzno[306] (ŚL; otrzymanie statusu gminy miejskiej (na prawach miasteczka) poza administracją Polski, prawa miejskie w 1933)

Okoliczności szczególne, błędne interpretacje i wątpliwości

  • 2017–2020: Chełmiec – Rada Gminy w Chełmcu uchwałą XXI/405/2016, w oparciu o wcześniej przeprowadzone konsultacje, wyraziła pozytywną opinię w sprawie nadania statusu miasta miejscowości Chełmiec. 21 lutego 2017 wniosek o zmianę statusu miejscowości Chełmiec został podpisany przez Przewodniczącego Rady Gminy Chełmiec Józefa Zygmunta[307][308]. Rozporządzeniem Rady Ministrów z 24 lipca 2017 Chełmiec miał uzyskać status miasta z dniem 1 stycznia 2018[309]. Jednak w grudniu 2017 chełmieccy radni zakwestionowali rzetelność przeprowadzenia konsultacji społecznych, po czym powstała awantura w Chełmcu[310]. Na skutek interwencji radnych Rada Ministrów zmieniła zdanie, publikując 6 grudnia projekt zmieniający rozporządzenie z dnia 24 lipca 2017 r, odraczając nadanie statusu miasta Chełmcowi o jeden rok (tzn. do 1 stycznia 2019), co z kolei ma pozwolić wszystkim zainteresowanym na ponowną analizę zasadności tej regulacji, w tym rzetelne skonsultowanie jej z mieszkańcami[311][312][313]. Mimo buntu przyszłego burmistrza Chełmca, Bernarda Stawiarskiego (zarzucającego MSWiA „działanie po cichu i w pełnej konspiracji” i łamanie Konstytucji[314][315], odroczenie daty zatwierdzono Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017, wchodzącym w życie 31 grudnia 2017[315][316]. 27 stycznia radni zdecydowali, że sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego[317]. Sprawa rzekomo źle przeprowadzonych konsultacji została rozpatrywana w prokuraturze, a żaden właściwy organ nie wydał negatywnej opinii na temat tych konsultacji. W związku z tym, podczas sesji gminnego samorządu 26 czerwca 2018 radni podjęli decyzję o podtrzymaniu w całości wniosku i opinii lokalnego samorządu w sprawie przekształcenia wsi w miasto. Oznacza to też, że nowe konsultacje nie będą przeprowadzane. Ostatecznie trzynastu radnych poparło wniosek, a ośmiu zagłosowało przeciw, przez co uchwała została przyjęta[318]. 12 grudnia 2018 MSWiA wydało projekt zmieniający rozporządzenie z 24 lipca 2017 przez usunięcie z listy przyszłych miast Chełmca, dodanego do niej rozporządzeniem z 30 grudnia 2017[319] a mającym wejść w życie 1 stycznia 2019 (a więc praktycznie unieważniając zmiany wprowadzone rozporządzeniem z 30 grudnia 2017)[320]. Przyczyną zmiany zdania były: a) brak przeprowadzenia ponownych konsultacji z mieszkańcami w sprawie nadania statusu miasta Chełmcowi, których pierwsza rendycja (w 2017) została zakwestionowana przez część radnych gminy jako nierzetelna, a co z kolei stało się powodem odroczenia nadania statusu miasta Chełmcowi o rok (z 1 stycznia 2018 na 1 stycznia 2019); b) kolejne pismo radnych gminy Chełmiec do MSWiA wnioskujące o uchylenie przepisów dotyczących nadania statusu miasta Chełmcowi z powodu nierzetelnych konsultacji w 2017; c) Sąd Rejonowy w Nowym Sączu (II Wydział Karny) uchylił uchylił postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie niedopełnienia obowiązków wójta i przewodniczącego rady gminy Chełmiec w trakcie konsultacji społecznych oraz w sprawie poświadczenia nieprawdy przez tych samych co do okoliczności mających znaczenie prawne w dokumentach dotyczących zarówno konsultacji, jak i wniosku o nadanie statusu miasta. Żaden z konsultowanych resortów rządowych nie wniósł zastrzeżeń co do projektu rozporządzenia z 12 grudnia 2018[320]. Ostatecznie MSWiA powiadomiło 28 grudnia 2018, że z dniem 1 stycznia 2019 w Polsce przybędzie 10 nowych miast, wśród których nie znalazł się Chełmiec[321]. W ostateczniej wersji rozporządzenie korygującego, nadanie statusu miasta Chełmcowi zostało odroczone o kolejny rok, do 1 stycznia 2020[10], by ostatecznie pod koniec 2019 r. zrezygnować z nadawania miejscowości praw miejskich[11].
  • 2019: Opatowiec – 1 stycznia 2019 Opatowiec stał się najmniejszym miastem Polski z 338 mieszkańcami, wypierając dotychczasoweą Wiślicę (500 mieszkańców w 2018 roku) po zaledwie jednym roku posiadania tego epitetu[321]. Z rozwoju ostatnich lat wynika, że liczba ludności projektowanego miasta nie ma już znaczenia.
  • 2018: Wiślica – 1 stycznia 2018 Wiślica stała się najmniejszym miastem Polski z 503 mieszkańcami, wypierając dotychczasowe Wyśmierzyce (920 mieszkańców w 2016 roku) o 45%. Również pozytywne zaopiniowanie wniosku Józefowa nad Wisłą utworzyło kolejne (piąte) miasto w Polsce poniżej tysiąca ludności (oprócz Wyśmierzyc do tej grupy należą obecnie także Działoszyce i Suraż). Dotychczasowe kryterium ludnościowe (minimum 2000 mieszkańców) nie jest już od kilku lat przestrzegane, a w obecnej praktyce MSWiA honoruje wnioski każdego małego miasta zdegradowanego o ile spotka się z pozytywnymi – często nieznacznie – konsultacjami lokalnymi[322]
  • 2017: Jastarnia – 1 stycznia 2017 odebrano status miasta gminie miejskiej Jastarnia z równoczesnym nadaniem statusu miasta miejscowości Jastarnia. Jest to zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską (patrz → Szczawnica poniżej).
  • 2016: Pieszyce – 1 stycznia 2016 odebrano status miasta gminie miejskiej Pieszyce z równoczesnym nadaniem statusu miasta miejscowości Pieszyce. Jest to zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską (patrz → Szczawnica poniżej).
  • 2015: Władysławowo – 1 stycznia 2015 odebrany został status miasta gminie miejskiej Władysławowo z równoczesnym nadaniem statusu miasta miejscowości Władysławowo. Jest to zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską[16] (patrz → Szczawnica poniżej).
  • 2014: Czarna Woda – 1 stycznia 2014 odebrano status miasta gminie miejskiej Czarna Woda z równoczesnym nadaniem statusu miasta miejscowości Czarna Woda. Jest to zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską[17] (patrz → Szczawnica poniżej).
  • 2008: Szczawnica – 1 stycznia 2008 odebrano status miasta gminie miejskiej Szczawnica z równoczesnym nadaniem statusu miasta miejscowości Szczawnica. Jest to zabieg administracyjny związany ze zmianą rodzaju gminy z miejskiej na miejsko-wiejską[323]. Rada Miasta Szczawnicy złożyła do MSWiA wniosek dotyczący zmiany granic administracyjnych miasta Szczawnica oraz zmiany statusu gminy z gminy miejskiej na miejsko-wiejską. Dokonanie takiej zmiany wymagało, ze względów ustawowych, w pierwszej kolejności odebrania statusu miasta gminie Szczawnica, następnie nadania statusu miasta miejscowości Szczawnica oraz określenia jej granic. Ten zabieg administracyjny oczywiście nie wpłynął w jakikolwiek sposób na zmianę statusu miasta samej Szczawnicy. Sam wniosek Szczawnicy wiązał się głównie z tym, że zmiana statusu gminy na miejsko-wiejską umożliwi skorzystanie ze środków Unii Europejskiej przeznaczonych dla obszarów wiejskich, a mieszkańcy nowo utworzonych wsi (na wyłączonych z granic administracyjnych miasta terenach dominują funkcje rolnicze) będą mieli możliwość utworzenia gospodarstw agroturystycznych i dostęp do kredytów z tym związanych, a także będą zwolnieni z podatku dochodowego w przypadku wynajmu do pięciu pokoi[324].
  • 1997: Radlin – 1 stycznia 1997 miejscowość Radlin otrzymała status miasta przez wyłączenie jej z Wodzisławia Śląskiego[32], do którego została włączona jako miasto 22 lata wcześniej, 27 maja 1975[325]. Fakt ten często interpretowany jest jako „odzyskanie” praw miejskich przez Radlin, które to Radlin otrzymał 13 listopada 1954[97] i posiadał do momentu wchłonięcia go przez Wodzisławia Śląskiego. Mniej znana jest, że Radlin „właściwy” (czyli dawne miejscowości Radlin Górny, Radlin Dolny i Szarowiec połączone w XIX wieku w wieś Radlin, w latach 1922–1939 i 1945-1954 siedzib gminy Radlin) pozostał – na życzenie mieszkańców – w obrębie Wodzisławia Śląskiego jako dzielnica Radlin II. W 1997 roku odłączyły się natomiast dawne, peryferyjnie położone, wsie Biertułtowy, Głożyny i Obszary, przejmując nazwę „Radlin”. Nie jest zatem oczywiste czy należy traktować umiastowienia „Radlina” w 1997 jako restytucję dawnego miasta skoro jej główna, historyczna (toponimiczna) część nie weszła w skład nowego miasta. Centrum obecnego miasta Radlin stanowi dawna wieś Biertułtowy.
  • 1994: Warszawa – na mocy Zarządzenia Nr 31 Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 kwietnia 1990 w sprawie uzyskania przez dzielnice m.st. Warszawy statusu gmin z dniem 2 kwietnia 1990 (zarządzenie wydane z mocą wsteczną) dotychczasowe dzielnice Warszawy stały się gminami: Warszawa-Mokotów, Warszawa-Ochota, Warszawa-Praga-Południe, Warszawa-Praga-Północ, Warszawa-Śródmieście, Warszawa-Ursus (od 1993), Warszawa-Wola i Warszawa-Żoliborz[326]. Był to jedyny przypadek w Polsce by gminy miejskie nie były osobnymi miastami, tylko łącznie tworzyły jedno miasto. Gminy te istniały do 1994, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy powołano z dniem 19 czerwca 1994 nowe gminy miejskie: Warszawa-Bemowo, Warszawa-Białołęka, Warszawa-Bielany, Warszawa-Centrum, Warszawa-Rembertów, Warszawa-Targówek, Warszawa-Ursus, Warszawa-Ursynów, Warszawa-Wawer, Warszawa-Wilanów i Warszawa-Włochy[327], które podobnie jak poprzednie gminy, pomimo że były gminami miejskimi nie były osobnymi miastami. Stan ten został zlikwidowany 27 października 2002[328] i od tego dnia Warszawa jest ponownie jedną gminą miejską.
  • 1993: Borne Sulinowo – 1 października 1993 status miasto uzyskało Borne Sulinowo[38], od 1945 garnizon wojskowy przejęty przez Armię Czerwoną, do 1993 wyłączony spod administracji polskiej. Na uwagę zasługuje fakt, że w chwili otrzymania praw miejskich Borne Sulinowo nie było jeszcze w pełni zasiedlone, licząc zaledwie 134 mieszkańców[329] Nie było też siedzibą gminy, która do końca 1994 roku znajdowała się we wsi Silnowo[35].
  • 1992: Czerwionka-Leszczyny – 27 maja 1975 włączono miasto Czerwionka (prawa miejskie 1962) do miasta Leszczyny (prawa miejskie 1962), zachowując nazwę i ciągłość prawną miasta Leszczyny, a likwidując miasto Czerwionka[325]. 1 stycznia 1992 roku zmieniono nazwę miasta na Czerwionka-Leszczyny[330], co powoduje, że niektórzy uznają je za nowe miasto.
  • 1991: Bieruń – 2 kwietnia 1991 miejscowość Bieruń otrzymała status miasta przez wyłączenie jej z Tychów[42], do których została włączona jako miasto 16 lat wcześniej, 27 maja 1975[331]. Fakt ten często interpretowany jest jako „odzyskanie” praw miejskich przez Bieruń, które to Bieruń posiadał w latach 1387–1743 i 1865-1975. Mniej znane jest, że prawa miejskie posiadała tylko jedna z ośmiu dzielnic (zwana współcześnie Bieruniem Starym) obecnego Bierunia, który od chwili wyłączenia z Tychów jest organizmem znacznie większym (obejmuje także cały obszar istniejącej w latach 1973–1975 wiejskiej gminy Bieruń Stary z 4 sołectwami: Bijasowice, Czarnuchowice, Nowy Bieruń i Ściernie). Obecny „Bieruń” jest przestrzennie niespójnym organizmem miejskim o znacznych odległościach (np. między Bieruniem Starym a Nowym jest prawie 8 km, znacznie dalej niż między Bieruniem Nowym a Oświęcimiem w woj. małopolskim, ok. 3 km).
  • 1988: Nowogród Bobrzański – 1 stycznia 1988 status miasta otrzymała miejscowość Nowogród Bobrzański[54]. Fakt ten często interpretowany jest jako „odzyskanie” praw miejskich przez Nowogród Bobrzański. Jednak obecne miasto Nowogród Bobrzański zostało utworzone z obszaru dwóch, zdegradowanych w 1945 roku miast: większych terytorialnie, lewobrzeżnych Krzystkowic (823 ha) i mniejszego, prawobrzeżnego Nowogrodu Bobrzańskiego (653 ha)[53]. Tak więc formalnie ani Krzystkowice nie zostały włączone do Nowogrodu, ani Nowogród nie odzyskał praw miejskich, mimo że nowe miasto przejęło nazwę tylko prawobrzeżnego osiedla, lecz miasto obecne jest nowym tworem, tzw. zlepieńcem dwóch niespójnych przestrzennie organizmów miejskich[332] (znaczna odległość między osiedlami bez fizycznej styczności). Ponadto obecny organizm miejski przecina historycznie utrwaloną granicę Śląska i Łużyc[333].
  • 1982: Szczawnica – 1 stycznia 1982 zmieniono nazwę miasta Szczawnica-Krościenko na Szczawnica, natomiast 1 października 1982 z miasta Szczawnica wyłączono obszar Krościenka i Tylki, które weszły w skład nowej gminy[334][335]; początkowo tę zmianę planowano na 1 stycznia 1982, lecz ze względu na wprowadzenie stanu wojennego odłożono ją na mocy rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska o 10 miesięcy. Czasami błędnie podaje się, że miasto Szczawnica-Krościenko zostało zlikwidowane, a utworzono nowe miasto Szczawnica, tymczasem miasto Szczawnica, pomimo zmiany nazwy, zachowało ciągłość prawną.
  • 1975: Kędzierzyn-Koźle – 30 października 1975 do miasta Kędzierzyn włączono miasta Kłodnica (prawa miejskie 1973), Koźle (prawa miejskie 1289) i Sławięcice (prawa miejskie 1233–1260 i 1973) oraz gminę Sławięcice[336], następnie w dniu 3 listopada 1975 zmieniono nazwę miasta z Kędzierzyn na Kędzierzyn-Koźle[337]. Obydwa procesy prawne czasami niesłusznie są interpretowane jako fakt powstania nowego miasta, tymczasem miasto Kędzierzyn, pomimo zmiany nazwy zachowało ciągłość prawną.
  • 1973: Sulmierzyce – 1 stycznia 1973 odebrano prawa miejskie Sulmierzycom[67], będącym miastem od 1457 roku. Decyzja została podjęta w ramach przeprowadzanej wówczas reformy administracyjnej kraju. Zbulwersowani mieszkańcy podjęli zorganizowany protest skierowany do ówczesnych władz powiatowych, wojewódzkich oraz bezpośrednio do Rady Państwa w Warszawie, dokąd udała się delegacja protestujących[338]. Reakcja ta spowodowała śpieszne przywrócenie praw miejskich Sulmierzycom dnia 9 grudnia 1973[66], a więc już po jedenastu miesiącach.
  • 1973: Boguszów-Gorce – 1 stycznia 1973[67] do obszaru miasta Boguszów włączono miasto Gorce (prawa miejskie 1962) i osiedle Kuźnice Świdnickie, jednocześnie zmieniono nazwę miasta Boguszów na Boguszów-Gorce[67]. Proces ten czasami jest interpretowany jako fakt powstania nowego miasta, tymczasem miasto Boguszów, pomimo zmiany nazwy zachowało ciągłość prawną.
  • 1973: Szczawnica-Krościenko – 1 stycznia 1973[67] do obszaru miasta Szczawnica włączono Krościenko, jednocześnie zmieniono nazwę miasta Szczawnica na Szczawnica-Krościenko[67]. Proces ten czasami jest interpretowany jako fakt powstania nowego miasta, tymczasem miasto Szczawnica, pomimo zmiany nazwy zachowało ciągłość prawną.
  • 1969: Trzebinia-Siersza – 1 stycznia 1969[69] do obszaru miasta Trzebinia włączono osiedle Siersza, jednocześnie zmieniono nazwę miasta Trzebinia na Trzebinia-Siersza[69]. Proces ten czasami jest interpretowany jako fakt powstania nowego miasta, tymczasem miasto Trzebinia, pomimo zmiany nazwy zachowało ciągłość prawną.
  • 1958: Czechowice-Dziedzice – 1 stycznia 1951 włączono gminę Dziedzice do gminy Czechowice (jednocześnie nadano tej drugiej prawa miejskie), zachowując nazwę i ciągłość prawną gminy Czechowice, a likwidując gminę Dziedzice[110]. 22 listopada 1958 roku zmieniono nazwę miasta na Czechowice-Dziedzice[339], co powoduje, że niektórzy uznają je za nowe miasto.
  • 1949: Nowa Huta – czasem podawana jako miasto w latach 1949–1951, po czym stała się dzielnicą Krakowa. Nowa Huta wymieniana jest w Dzienniku Ustaw jako miasto Nowa Huta[340]. Użyte tam określenie „budowane miasto Nowa Huta” sugeruje, że jeszcze praw miejskich nie miała. Natomiast uchwała z 17 marca 1951 r.[341] nie wspomina już by Nowa Huta była miastem. Ponieważ data nadania ewentualnych praw miejskich nie jest niezweryfikowana, sugeruje to, że Nowa Huta zapewne była budowana w intencjach przekształcenia w miasto, którym ostatecznie nie została przez włączenie do Krakowa.
  • 1945–1951: Krystynopol – W wykazie miast z 1939 roku Krystynopol (obecnie jest to miasto Czerwonogród na Ukrainie) nie figuruje[342]. Natomiast w niektórych powojennych publikacjach, m.in. na jednej ze szczegółowych map w publikacji A. Gawryszewskiego (2005) dotyczącej umowy o zamianie odcinków terytoriów państwowych zawartej 15 lutego 1951 pomiędzy PRL i Związkiem Radzieckim, Krystynopol jest wyraźnie zaznaczony jako miasto. Jeżeli informacja ta jest poprawna, wtedy Krystynopol musiałby otrzymać prawa miejskie między 1945 a 1951 rokiem. Brak wyczerpujących dokumentów w tej kwestii.
  • 1939: Wierzbnik-Starachowice – 1 kwietnia 1939 do obszaru miasta Wierzbnik włączono osiedle Starachowice Fabryczne[343], a rozporządzeniem MSW z 28 marca 1939 roku nazwę miasta Wierzbnik zmieniono na Starachowice-Wierzbnik[344], a w 1949 roku ostatecznie na Starachowice[345]. Proces ten czasami jest interpretowany jako fakt powstania nowego miasta, tymczasem miasto Wierzbnik, pomimo zmiany nazwy zachowało ciągłość prawną.
  • 1935: Ustka – Między 5 a 13 czerwca 2007 odbyły się w Ustce konsultacji w sprawie nadania miejscowości Ustka statusu miasta[346]. Powodem tego było podważenie historycznego faktu nadania Ustce praw miejskich przez Niemców 22 marca 1935. W związku z obchodami 70. rocznicy nadania praw miejskich, ustecki dziennikarz-historyk Marcin Barnowski odkrył, że Ustka praw miejskich nigdy nie otrzymała, a jej obecny status miejski jest wynikiem uzurpacji. Nie udało się znaleźć żadnego dokumentu potwierdzającego nadanie Ustce praw miejskich, a data 22 marca 1935 jest zaledwie datą wydania rozporządzenia do ustawy o ustroju gmin, na mocy którego każdy szef gminy obligatoryjnie stał się burmistrzem. Znaczy to, że zmieniła się tylko samorządowa tytulatura, a samo rozporządzenie nie przesądzało o decyzji o nadaniu praw miejskich. Ponadto wydany w 1938 roku wykaz miast Pomorza Środkowego, liczących poniżej 10 tysięcy mieszkańców, nie obejmował Ustki. Ustka nie występuje jako miasto w żadnym międzywojennym wykazie gmin (np. w Amtlisches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich z 1939), a jako miasto pojawia się po raz pierwszy w polskich powojennych źródłach GUS-owskich. Wydarzenie to stało się sensacją historyczną[347]. Pojawiły się propozycje wystąpienia z wnioskiem do premiera o nadanie Ustce praw miejskich. Jednakże według Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, takiej potrzeby nie ma, ponieważ w wielu wydanych po 1975 roku aktach prawnych[348] Ustka figuruje jako miasto[349]. Ostatecznie po przeprowadzonej analizie przepisów potwierdzono, że Ustka posiada prawa miejskie przynajmniej od 1 lipca 1976 roku. Przyjęcie innej interpretacji prowadziłoby do uznania, że równocześnie funkcjonowałyby dwie gminy o identycznym statucie prawnym gminy wiejskiej (a więc gmina wiejska i gmina pseudo-miejska), co jest niedopuszczalne. W oparciu o te ustalenia MSWiA stwierdziło, że władze Ustki o nadanie praw miejskich starać się nie muszą[350].
  • 1934: Chorzów – 1 lipca 1934 do obszaru miasta Królewska Huta włączono gminę Chorzów (z powiatu katowickiego) oraz gminę Nowe Hajduki (z powiatu świętochłowickiego), jednocześnie zmieniono nazwę miasta Królewska Huta na Chorzów[351]. Proces ten czasami jest interpretowany jako fakt powstania nowego miasta, tymczasem miasto Królewska Huta, pomimo zmiany nazwy, zachowało ciągłość prawną.
  • Nowe Skalmierzyce – W artykule Nowe miasta w Polsce i ich struktura społeczno-ekonomiczna (1988)[352] D. Szymańska podaje wzmiankę (s. 404) „Niektóre z nich [z tych miast], jak Poręba czy Nowe Skalmierzyce, po włączeniu na krótko w granice innych miast [zapewne Kalisza], ponownie stały się samodzielnymi jednostkami miejskimi”. Brak jest źródeł pozwalających na weryfikacje tej informacji.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

  1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, isap.sejm.gov.pl, 6 kwietnia 2020 [dostęp 2020-12-16], (miast dotyczą art. 4–4f).
  2. Borysław (do 1933), Czarny Dunajec (1925–34), Knihinin (do 1924), Krynica-Zdrój (do 1933), Krzeszowice (1925–33), Nisko (do 1933), Szczakowa (do 1933), Tustanowice (do 1930), Winniki (1924–33) i Zakopane (do 1933).
  3. Na terenie Galicji istniało 16 miejscowości stanowiących wiejskie gminy jednostkowe, które do końca lipca 1934 roku faktycznie posiadały prawa miejskie: Bircza, Bukowsko, Dubiecko, Dynów, Jaćmierz, Jaśliska, Jezierzany, Lanckorona (do 1926), Mielnica (do marca 1934), Mrzygłód, Nowe Miasto, Nowotaniec, Osiek Jasielski, Rybotycze, Sołotwina i Zarszyn.
  4. Dz.U. z 2022 r. poz. 1597.
  5. Dz.U. z 2021 r. poz. 1395.
  6. Dz.U. z 2020 r. poz. 1332.
  7. a b c d e Dz.U. z 2019 r. poz. 0.
  8. a b c d e Dz.U. z 2017 r. poz. 0 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin.
  9. a b c d e f Dz.U. z 2017 r. poz. 0 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin.
  10. a b c d e Dz.U. z 2018 r. poz. 0 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin.
  11. a b c Dz.U. z 2019 r. poz. 0 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin.
  12. a b c d e f g Dz.U. z 2018 r. poz. 0 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 lipca 2018 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta.
  13. a b c d e Dz.U. z 2018 r. poz. 0 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwie świętokrzyskim oraz ustalenia ich granic.
  14. Dz.U. z 2016 r. poz. 1134.
  15. Dz.U. z 2015 r. poz. 1083.
  16. a b c Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 lipca 2014 r. w sprawie połączenia gmin, ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy Dz.U. z 2014 r. poz. 1023.
  17. a b c d e f Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2013 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany siedziby władz gminy Dz.U. z 2013 r. poz. 869.
  18. a b c d e Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 929.
  19. a b c d e f Dz.U. z 2009 r. nr 120, poz. 1000.
  20. a b c d e Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860.
  21. Dz.U. z 2007 r. nr 136, poz. 961.
  22. a b Dz.U. z 2006 r. nr 137, poz. 972.
  23. a b Dz.U. z 2005 r. nr 141, poz. 1185.
  24. Dz.U. z 2004 r. nr 169, poz. 1767.
  25. a b Dz.U. z 2003 r. nr 134, poz. 1248.
  26. Dz.U. z 2002 r. nr 93, poz. 822.
  27. a b c d Dz.U. z 2000 r. nr 117, poz. 1231.
  28. a b c d e Dz.U. z 1999 r. nr 110, poz. 1268.
  29. a b c d Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.
  30. Dz.U. z 1997 r. nr 109, poz. 705.
  31. a b c d e f Dz.U. z 1996 r. nr 155, poz. 760.
  32. a b Dz.U. z 1996 r. nr 155, poz. 761.
  33. a b c d Dz.U. z 1995 r. nr 153, poz. 780.
  34. a b c d Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 672.
  35. a b c d Dz.U. z 1994 r. nr 132, poz. 671.
  36. a b Dz.U. z 1994 r. nr 72, poz. 315.
  37. a b c d e f Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 555.
  38. a b c d e f g Dz.U. z 1993 r. nr 86, poz. 400.
  39. a b c d Dz.U. z 1993 r. nr 68, poz. 329.
  40. Dz.U. z 1992 r. nr 100, poz. 500.
  41. a b Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497.
  42. a b c d Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 8.
  43. M.P. z 1989 r. nr 41, poz. 326.
  44. M.P. z 1989 r. nr 41, poz. 323.
  45. M.P. z 1989 r. nr 41, poz. 325.
  46. M.P. z 1989 r. nr 41, poz. 324.
  47. M.P. z 1989 r. nr 41, poz. 327.
  48. M.P. z 1988 r. nr 32, poz. 284.
  49. M.P. z 1988 r. nr 32, poz. 286.
  50. M.P. z 1988 r. nr 32, poz. 285.
  51. M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 326.
  52. M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 327.
  53. a b M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 328.
  54. a b M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 329.
  55. M.P. z 1986 r. nr 32, poz. 229.
  56. M.P. z 1986 r. nr 34, poz. 260.
  57. M.P. z 1986 r. nr 34, poz. 261.
  58. M.P. z 1986 r. nr 34, poz. 262.
  59. M.P. z 1986 r. nr 34, poz. 263.
  60. M.P. z 1985 r. nr 43, poz. 279.
  61. a b Dz.U. z 1984 r. nr 14, poz. 62.
  62. a b c d e Dz.U. z 1983 r. nr 51, poz. 229.
  63. Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 164.
  64. Dz.U. z 1979 r. nr 27, poz. 161.
  65. Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 10.
  66. a b Dz.U. z 1973 r. nr 40, poz. 237.
  67. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327.
  68. a b Dz.U. z 1968 r. nr 21, poz. 134.
  69. a b c d e Dz.U. z 1968 r. nr 18, poz. 118.
  70. a b c d Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 344.
  71. a b c d e f g Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 343.
  72. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318.
  73. Dz.U. z 1966 r. nr 47, poz. 294.
  74. a b Dz.U. z 1965 r. nr 54, poz. 334.
  75. a b Dz.U. z 1964 r. nr 42, poz. 286.
  76. a b c d Dz.U. z 1963 r. nr 23, poz. 132.
  77. Dz.U. z 1963 r. nr 23, poz. 131.
  78. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188.
  79. Stadt Goßlershausen.
  80. Dz.U. z 1962 r. nr 30, poz. 138.
  81. Dz.U. z 1961 r. nr 46, poz. 249.
  82. Dz.U. z 1960 r. nr 60, poz. 345.
  83. Dz.U. z 1959 r. nr 66, poz. 407.
  84. a b Dz.U. z 1959 r. nr 66, poz. 408.
  85. Dz.U. z 1958 r. nr 65, poz. 320.
  86. a b Dz.U. z 1958 r. nr 73, poz. 364.
  87. Dz.U. z 1958 r. nr 69, poz. 342.
  88. a b c d Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282.
  89. a b Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 283.
  90. Dz.U. z 1957 r. nr 58, poz. 297.
  91. Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 284.
  92. Dz.U. z 1957 r. nr 54, poz. 266.
  93. Dz.U. z 1957 r. nr 5, poz. 22.
  94. Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 33 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 9 lutego 1957 z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1957.
  95. Dz.U. z 1956 r. nr 52, poz. 234.
  96. Dz.U. z 1956 r. nr 61, poz. 294.
  97. a b c d e f g h i j k l m Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 254.
  98. Dz.U. z 1953 r. nr 49, poz. 241.
  99. Dz.U. z 1953 r. nr 47, poz. 232.
  100. Dz.U. z 1953 r. nr 42, poz. 208.
  101. Dz.U. z 1999 r. nr 110, poz. 1267.
  102. a b c d e f g h i j k Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181.
  103. Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 186.
  104. a b Dz.U. z 1951 r. nr 65, poz. 448.
  105. Ustrzyki Dolne, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-10-11].
  106. a b c Dz.U. z 1951 r. nr 41, poz. 316.
  107. a b Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 200.
  108. Dz.U. z 1951 r. nr 13, poz. 104.
  109. Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531.
  110. a b Dz.U. z 1950 r. nr 57, poz. 514.
  111. M.P. z 1958 r. nr 89, poz. 496.
  112. Dz.U. z 1949 r. nr 61, poz. 482.
  113. Dz.U. z 1949 r. nr 60, poz. 469.
  114. Dz.U. z 1949 r. nr 52, poz. 396.
  115. Dz.U. z 1949 r. nr 49, poz. 371 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 1 września 1949 z mocą obowiązującą od 1 lipca 1949.
  116. Dz.U. z 1949 r. nr 24, poz. 165.
  117. Dz.U. z 1949 r. nr 18, poz. 115 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 4 kwietnia 1949 z mocą obowiązującą od 4 kwietnia 1949 (dokument podaje datę 1 stycznia 1949).
  118. a b c d e Zarządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 13 lutego 1947 r. w sprawie wykonania ustawy śląskiej z dnia 10 lipca 1939 r. o nadaniu ustroju miejskiego gminom wiejskim: Nowy Bytom, Ruda, Szopienice i Świętochłowice powiatu katowickiego oraz gminie Piekary Śląskie powiatu tarnogórskiego., „Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki”, R. 1947, nr 8, poz. 95, 28 lutego 1947, s. 110 [dostęp 2020-12-16] (pol.), Śląska Biblioteka Cyfrowa, sbc.org.pl (weszło w życie z datą wsteczną 1 stycznia 1947 r.).
  119. a b Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków, 1965–1967.
  120. Dz.U. z 1947 r. nr 39, poz. 194 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 30 maja 1947 z mocą obowiązującą od 1 kwietnia 1946.
  121. a b c Robert Krzysztofik: Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna (2007); także Rocznik Statystyczny 1947, 1948, 1949, 1950.
  122. a b c d e f g h i j k l m n Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, wydanie czwarte, uzupełnione (ISBN 83-01-12677-9).
  123. Spis sumaryczny w 1946.
  124. Kamieniec Ząbkowicki znów będzie miastem?
  125. a b Wydminy – gmina wiejska.
  126. Dz.U. z 1946 r. nr 24, poz. 161 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 7 czerwca 1946 z mocą obowiązującą od 1 kwietnia 1945.
  127. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Dziwnów jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. Według Rocznika Statystycznego z 1948 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 73, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Dziwnowa (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw). Dziwnów przekształcono w jednoosadową gminę Dziwnów.
  128. Patrz → Ciekawostki: 1935 Ustka.
  129. Dziś obchodzimy 70-tą rocznice nadania praw miejskich!
  130. a b c Strona o historii Szczawna-Zdroju.
  131. Miejscowość uznano za miasto bez formalnego aktu prawnego nadającego prawa miejskie w okresie między marcem a czerwcem 1945. Spotykane w literaturze daty nadania praw miejskich w okresie II wojny światowej dotyczą włączenia Pruszcza w granice miasta Gdańska – Historia Pruszcza Gdańskiego do 1989 red. Błażej Śliwiński, Pruszcz Gdański 2008.
  132. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Dąbie jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. Według Rocznika Statystycznego z 1949 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 71, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Podjuch, Dąbia i Dziwnowa (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw).
  133. Rocznik Statystyczny (1947). statlibr.stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-28)].. Główny Urząd Statystyczny (Wydawnictwo zatwierdzone przez Ministerstwo Oświaty pismem Nr VI Oc.– 3118 47 z dn. 9 listopada 1947 jako książkę zalecaną do bibliotek nauczycielskich), s. 23.
  134. a b c d e f g h i Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (1948): Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 175.
  135. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948, s. 56, 197.
  136. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Podjuchy jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. Według Rocznika Statystycznego z 1949 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 71, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Podjuch, Dąbia i Dziwnowa.
  137. a b Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (2015). Research on degraded and restituted towns: Overview and state-of-the-art, In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems, Gothenburg: University of Gothenburg, s. 1–36.
  138. LS.
  139. Utworzony z prawobrzeżnej części Forstu.
  140. Miasto utworzone z prawobrzeżnej części Guben.
  141. Poznański Dziennik Wojewódzki – rok 1945, nr 12, poz. 88.
  142. Prawobrzeżna część Fürstenberga.
  143. Miasto utworzone z prawobrzeżnej części Frankfurtu nad Odrą.
  144. Miasto utworzone z prawobrzeżnej części Görlitz.
  145. W 1961 Fürstenberg an der Oder włączono do miasta Eisenhüttenstadt.
  146. Centrum niemal w 100% wyburzone.
  147. Część Mużakowa dopiero od 1940 roku; przedtem samodzielna gmina.
  148. Łęknica otrzymała prawa osiedla w 1956 roku, a prawa miejskie w 1969 roku.
  149. Dz.U. 1944 nr 2, poz. 8.
  150. a b c Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  151. a b Städte und Amtsbezirke im Bezirk Bialystok, Stand: 31. 7. 1944.
  152. Parz → indywidualne ustawodawstwo przy poszczególnych pozycjach w artykule.
  153. a b c d W następstwie wymiany terytoriów między PRL i ZSRR.
  154. Budsin, Dobberschütz, Sandberg, Rosterschütz.
  155. Dz.U. 1934 nr 47, poz. 403.
  156. [1] Stadtkreis Litzmannstadt.
  157. Beschluß betr. Auflösung der Stadtgemeinden Karwin und Freistadt und die im Amtsbezirk Freistadt-Land gelegenen Gemeinden Altstadt, Bad Darkau und Roy und Neugründung einer Stadtgemeinde mit dem Namen Karwin, „Amtsblatt der Regierung in Kattowitz”, Jg. 1944, St. 4/5, Nr. 12, 5 lutego 1944, s. 9 [dostęp 2020-12-16] (niem.), Śląska Biblioteka Cyfrowa, sbc.org.pl (weszło w życie 1 lipca 1944 r.).
  158. Zusammenschluß der Städte Neu-Oderberg u. Oderberg und die Gem. Pudlau, Skrzeczon, Zablatsch u. Wirbitz zu einer neuen Gemeinde mit dem Namen „Oderberg (OS.)”, „Amtsblatt der Regierung in Kattowitz”, Jg. 1944, St. 34/35, Nr. 131, sbc.org.pl, 9 września 1944, s. 83 [dostęp 2020-12-16] (niem.), Śląska Biblioteka Cyfrowa, sbc.org.pl (miało wejść w życie 1 kwietnia 1945 r.).
  159. Ponowne umiastowienie Ustrzyk Dolnych w 1952 było efektem wymiany terytoriów między PRL i ZSRR.
  160. Dz.U. 1946 nr 4, poz. 35.
  161. Aenderung der Grenzen der Gemeinden Bielitz, Biala, Lobnitz und Bildung eines Am tsbezirkes Kunzendorf, „Amts-Blatt des Regierungspräsidenten in Kattowitz”, Jg. 1941, St. 15, Nr. 130, 12 kwietnia 1941, s. 71–72 [dostęp 2020-12-16] (niem.), Śląska Biblioteka Cyfrowa, sbc.org.pl (weszło w życie 1 lipca 1941 r.).
  162. Adrian Orawski, Pierwsze dni władzy ludowej, bielsko.biala.pl, 7 listopada 2007 [dostęp 2020-12-17].
  163. Dz.U. 1950 nr 58, poz. 531.
  164. Robert Krzysztofik w książce Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna (2007) podaje lata 1941–1948 jako okres miejskości Zaniemyśla, co oznacza że restytucja praw miejskich została przeprowadzona „nielegalnie” przez okupanta. Po wojnie, wszelkie zmiany administracyjne wprowadzone przez okupanta zostały zrewertowane (Dz.U. 1944 nr 2, poz. 8), co wyjaśniałoby powtórne zniesienie praw miejskich Zaniemyśla. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Zaniemyśl jako jedno ze 131 miast woj. poznańskiego (także mapa Polski WIG z 1945 podaje Zaniemyśl jako miasto). Według Rocznika Statystycznego z 1948 roku liczba miast woj. poznańskiego wynosi już 129 (bez Brójec i Górzycy, wymienionych w wykazie miast z 1947, następnie zniesionych, vide Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918-1963, Warszawa, 1964). Liczba miast woj. poznańskiego spada do 128 dopiero w 1950 (Rocznik Statystyczny), co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Zaniemyśla (brak odpowiedniego Dziennika Ustaw).
  165. Stadt Goßlershausen.
  166. Dz. U. Śl. z 1939 r. Nr 21, poz. 51.
  167. [2]Brockauer Zeitung nr 61 s. 5.
  168. Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 186.
  169. Dz.U. z 1939 r. nr 28, poz. 187.
  170. Dokumentacja Geograficzna.
  171. Amtsblatt Nr 40, poz. 606
  172. Amtsblatt z 27.07.1935, poz. 313
  173. Dz.U. z 1934 r. nr 40, poz. 354.
  174. Dz.U. z 1934 r. nr 29, poz. 258.
  175. Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116.
  176. a b Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186.
  177. Według publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.
  178. Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79.
  179. Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108.
  180. Dz. Ust. Kraj. L. 24.
  181. Dz. Ust. Kraj. L. 51.
  182. Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33).
  183. a b c d e Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno – administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
  184. a b W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9).
  185. W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice, Zator i Żabno (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233).
  186. We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596).
  187. W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186).
  188. W tarnopolskim: Jagielnica i Jazłowiec, we lwowskim: Niżankowice, Stara Sól i Ulanów oraz w krakowskim: Brzostek, Ciężkowice, Czarny Dunajec (wieś), Lanckorona, Uście Solne, Wiśnicz Nowy i Wojnicz.
  189. W stanisławowskim: Sołotwina, tarnopolskim: Jezierzany, w krakowskim: Osiek (Jasielski), we lwowskim: Bircza, Bukowsko, Dubiecko, Dynów, Jaćmierz, Jaśliska, Mrzygłód, Nowe Miasto (Przemyskie), Nowotaniec, Rybotycze i Zarszyn (na podstawie Skorowidzów miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Tom XIII – Województwo Lwowskie, Tom XIV – Województwo Stanisławowskie, Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923-1925). Również Mielnica Podolska należała do tej grupy miast, której jednak formalnie nadano status gminy miejskiej z dniem 1 kwietnia 1934 (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186). Równocześnie na mocy ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294), uwzględniającej miasta i gminy (z gromadami) jako jednostki podziału administracyjnego kraju, pojęcie miasteczka utraciło swoją odrębność, funkcjonując odtąd jako typ jednostki osadniczej o odrębnym charakterze topograficznym.
  190. Bełz, Biecz, Bolechów, Bóbrka, Brzozów, Busk, Czortków, Dębica (prawa miejskie 27 lipca 1912), Dobczyce, Dobromil, Dolina, Grybów, Halicz, Jordanów, Kamionka Strumiłowa, Kęty, Komarno, Kuty, Lesko, Lubaczów, Mikulińce, Mościska, Myślenice, Nowy Targ, Olesko, Oświęcim, Pilzno, Pomorzany, Przeworsk, Rohatyn, Ropczyce, Rymanów, Sądowa Wisznia, Skawina, Stary Sambor, Tyśmienica, Zaleszczyki, Zbaraż, Żydaczów i Żywiec.
  191. Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187.
  192. a b c d e f g h Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233.
  193. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XIII – Województwo Lwowskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
  194. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925.
  195. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XIV – Województwo Stanisławowskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
  196. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.
  197. Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294.
  198. Zmiany administracyjne miast i osiedli, Warszawa, 1964.
  199. a b Dz.U. z 1928 r. nr 17, poz. 138.
  200. Dz.U. z 1973 r. nr 39, poz. 230.
  201. a b Dz.U. z 1931 r. nr 39, poz. 304.
  202. Jedyne miasteczko w tej kategorii, które nie spełniało kryterium ludnościowego (ok. 2500 mieszk. w 1933), a zarazem nie wymagało indywidualnego rozporządzenia.
  203. Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395.
  204. a b c d e f g h i j Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232.
  205. a b c d e Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596.
  206. Następnie jako Krynica, od 2002 Krynica-Zdrój.
  207. a b Dz.U. z 1924 r. nr 110, poz. 985.
  208. Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 594.
  209. Dz.U. z 1956 r. nr 7, poz. 33.
  210. Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595.
  211. a b Dz.U. z 1924 r. nr 26, poz. 259.
  212. Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467.
  213. Dz.U. z 1932 r. nr 51, poz. 483.
  214. Dz.U. z 1931 r. nr 56, poz. 448.
  215. W latach 1969–1977 pod nazwą Trzebinia-Siersza.
  216. Dz.U. z 1930 r. nr 86, poz. 669.
  217. Dz.U. z 1930 r. nr 37, poz. 325.
  218. Dz.U. z 1929 r. nr 50, poz. 411.
  219. Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 308.
  220. Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 309.
  221. Później jako Ottynia.
  222. Dz.U. z 1927 r. nr 94, poz. 841.
  223. Dz.U. z 1927 r. nr 94, poz. 840.
  224. Dz.U. z 1927 r. nr 36, poz. 320.
  225. Dz.U. z 1926 r. nr 125, poz. 726.
  226. Dz.U. z 1927 r. nr 7, poz. 42.
  227. Dz.U. z 1927 r. nr 11, poz. 87.
  228. Dz.U. z 1927 r. nr 10, poz. 83.
  229. Dz.U. z 1926 r. nr 1, poz. 5.
  230. Dz.U. z 1926 r. nr 48, poz. 289.
  231. Dz.U. z 1926 r. nr 28, poz. 168.
  232. Dz.U. z 1926 r. nr 21, poz. 127.
  233. Dz.U. z 1926 r. nr 16, poz. 92.
  234. Dz.U. z 1925 r. nr 115, poz. 816.
  235. Dz.U. z 1925 r. nr 98, poz. 697 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 28 września 1925 z mocą obowiązującą od 1 października 1925.
  236. Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 471.
  237. Dz.U. z 1925 r. nr 62, poz. 435 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 25 czerwca 1925 z mocą obowiązującą od 1 lipca 1925.
  238. Dz.U. z 1925 r. nr 58, poz. 410.
  239. Dz.U. z 1925 r. nr 2, poz. 21.
  240. Dz.U. z 1924 r. nr 116, poz. 1035.
  241. Dz.U. z 1925 r. nr 8, poz. 57.
  242. Dz.U. z 1925 r. nr 30, poz. 210 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 1 lipca 1925 z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1925.
  243. Dz.U. z 1924 r. nr 68, poz. 656 i Dz.U. z 1924 r. nr 88, poz. 843.
  244. Dz.U. z 1924 r. nr 117, poz. 1060.
  245. Strona o historii miasta urzędu miejskiego. bielawa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-23)]..
  246. Dz.U. z 1924 r. nr 20, poz. 215.
  247. Dz.U. z 1923 r. nr 119, poz. 956.
  248. Dz.U. z 1923 r. nr 111, poz. 888.
  249. Dz.U. z 1923 r. nr 119, poz. 957.
  250. Dz.U. z 1923 r. nr 131, poz. 1065.
  251. Dz.U. z 1923 r. nr 49, poz. 344.
  252. Dz.U. z 1923 r. nr 39, poz. 270.
  253. a b Dz.U. z 1923 r. nr 16, poz. 105.
  254. Dz.U. z 1923 r. nr 18, poz. 121.
  255. Dz.U. z 1923 r. nr 17, poz. 108 i Dz.U. z 1924 r. nr 55, poz. 560.
  256. Dz.U. z 1923 r. nr 5, poz. 26 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 18 listopada 1923 z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1923.
  257. Dz.U. z 1922 r. nr 82, poz. 733 – Rozporządzenie ustanawiające miasto weszło w życie 28 września 1922 z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1923.
  258. Dz.U. z 1922 r. nr 106, poz. 981.
  259. Dz.U. z 1922 r. nr 95, poz. 876.
  260. Strona o historii miasta urzędu miejskiego: rozporządzeniem Pruskiego Rządu Państwowego z 29 września 1922 roku, nadano gminie wiejskiej Hindenburg prawa miejskie z dniem 1 października tegoż roku.
  261. Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 411.
  262. Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 413.
  263. Dz.U. z 1922 r. nr 47, poz. 412.
  264. Dz.U. z 1922 r. nr 12, poz. 107.
  265. a b c d Dz.U. z 1921 r. nr 69, poz. 465.
  266. Dz.U.Z.C.Z.W. 1920 nr 2, poz. 20.
  267. a b c d e f Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420.
  268. Dz.U. 2008 nr 137, poz. 860.
  269. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am Dz.U. z 1919 r. nr 13, poz. 140.
  270. Chorzele, Czeladź, Dobra, Dobrzyń n. Drwęcą, Grajewo, Grodzisk (Mazowiecki), Kleczew, Kłobuck, Kock, Kowal (Kraśnik – wątpliwości), Krzepice, Lubień (Kujawski), Lubraniec, Mogielnica, Mordy, Praszka, Przedecz, Pyzdry, Radziejów, Różan, Sokoły, Stawiski, Stawiszyn, Stoczek (Łukowski), Szadek, Tuliszków, Uniejów, Wieruszów, Władysławów, Wysokie Mazowieckie, Wyszków, Zagórów, Zambrów i Złoczew.
  271. Góra Kalwaria.
  272. Ciechocinek.
  273. Aleksandrów (Kujawski) i Wołomin.
  274. Będzin, Biłgoraj, Błaszki, Błonie, Brześć Kujawski, Brzeziny, Chełm, Chęciny, Chmielnik, Ciechanów, Częstochowa, Dąbie, Dobrzyń n. Wisłą, Dubienka, Działoszyce, Garwolin, Gombin (Gąbin), Gostynin, Grójec, Hrubieszów, Janów (Lubelski), Kalisz, Kałuszyn, Kielce, Kolno, Koło, Konin, Końskie, Kozienice, Krasnystaw, Kutno, Lipno, Lubartów, Lublin, Łask, Łęczna, Łęczyca, Łomża, Łowicz, Łódź, Łuków, Maków (Mazowiecki), Miechów, Mińsk Mazowiecki, Mława, Mszczonów, Nasielsk, Nieszawa, Nowy Dwór (Mazowiecki), Olkusz, Opatów, Opoczno, Ostrołęka, Ostrowiec (Świętokrzyski), Ostrów (Mazowiecka), Pabianice, Pińczów, Piotrków (Trybunalski), Płock, Płońsk, Przasnysz, Przedbórz, Pułtusk, Radom, Radomsko, Radzymin, Rawa (Mazowiecka), Rypin, Sandomierz, Siedlce, Sieradz, Sierpc, Skierniewice, Słupca, Sochaczew, Sokołów (Podlaski), Staszów, Szczebrzeszyn, Szczuczyn, Szydłowiec, Tomaszów Lubelski, Turek, Tykocin, Warka, Warszawa, Warta, Węgrów, Wieluń, Włocławek, Wyszogród, Zakroczym, Zamość, Zgierz i Żelechów.
  275. Busk (Busko-Zdrój), Dąbrowa (Górnicza), Jędrzejów, Nowe Miasto (nad Pilicą), Otwock, Piaseczno, Pruszków, Słomniki, Wierzbnik, Zawiercie i Żyrardów.
  276. Ozorków, Tomaszów Rawski (Mazowiecki) i Zduńska Wola.
  277. Puławy i Sosnowiec.
  278. a b c Według publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom V – Województwo Białostockie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
  279. a b c d e f M.P. z 1919 r. nr 220, poz. 0.
  280. a b c d e f M.P. z 1919 r. nr 229, poz. 0.
  281. a b c d e f g h i j k l m M.P. z 1919 r. nr 234, poz. 0.
  282. Janów Podlaski, Łosice i Ostrów (Lubelski).
  283. Starosielce.
  284. Boćki, Brańsk, Choroszcz, Ciechanowiec, Dąbrowa Grodzieńska (Białostocka), Drohiczyn, Kleszczele, Knyszyn, Mielnik, Narew, Nowy Dwór, Odelsk, Orla (na jeden miesiąc), Siemiatycze, Suchowola, Supraśl, Wasilków i Zabłudowo (Zabłudów).
  285. a b Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego.
  286. Uznane rozporządzeniem: Biała Podlaska, Białystok, Bielsk (Podlaski), Goniądz, Międzyrzec (Podlaski), Parczew, Radzyń (Podlaski), Sokółka, Terespol i Włodawa; Brak rozporządzenia: Augustów i Suwałki.
  287. Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, R. 1, cz. 2 (1920/1922).
  288. Dz.U. z 1920 r. nr 19, poz. 91.
  289. Dz.U. z 1920 r. nr 19, poz. 92.
  290. a b c Niektóre źródła podają roku 1915 jako rok odzyskania praw miejskich, co przypadałoby na wydarzenia okresu wojennego. Oficjalne uznanie miejscowości za miasto przez administrację polską nastąpiło w 1919 roku.
  291. a b c d Dz.U. z 1950 r. nr 51, poz. 472.
  292. Dz.U. z 1934 r. nr 47, poz. 403.
  293. Dz.Urz.Min.Spr.Wewn. z 1919 r., nr 50, poz. 724.
  294. Dz.U. 1964 nr 42, poz. 286.
  295. Akta miasta Pruszkowa.
  296. Urząd miasta Żyrardów – Historia.
  297. Rozporządzenie Naczelnego Wodza armii z 18 sierpnia 1916, dotyczące ordynacyi miejskiej dla trzydziestu i czterech miast (Dziennik rozporządzeń c. i k. Zarządu wojskowego w Polsce, Część XXV, wydana i rozesłana dnia 23 sierpnia 1916, Nr 65).
  298. Rozporządzenie uznało za miasta 34 miejscowości, każda z których tworzyła odtąd odrębną gminę miejską w myśl prawa austriacko-węgierskiego. 29 z nich posiadało status miast pod zaborem rosyjskim do wybuchu I wojny światowej (Biłgoraj, Chęciny, Chełm, Chmielnik, Dubienka, Działoszyce, Hrubieszów, Janów, Końsk, Kozienice, Krasnostaw, Kraśnik, Łęczna, Lubartów, Miechów, Noworadomsk, Olkusz, Opatów, Opoczno, Ostrowiec, Pińczów, Przedbórz, Puławy (od 1906), Sandomierz, Staszów, Szczebrzeszyn, Szydłowiec, Tomaszów i Zamość), natomiast cztery statusu miasta nie posiadały od masowej degradacji miast w 1870 roku (Busk, Jędrzejów, Wierzbnik i Włoszczowa), a jedna (Dąbrowa) nigdy nie miała praw miejskich. Ponadto rozporządzeniem Nr. 64 w tym samym Dzienniku ustanowiono ordynację dla czterech największych miast Generalnego Gubernatorstwao Lubelskiego (Kielc, Lublina, Piotrkowa i Radomia). 21 czerwca 1917 do grupy tych czterech miast dołączyła Dąbrowa (Dziennik rozporządzeń c. i k. Zarządu wojskowego w Polsce, Część XI, wydana i rozesłana dnia 30 czerwca 1917, Nr 55) a 19 lutego 1918 Noworadomsk (Dziennik rozporządzeń c. i k. Zarządu wojskowego w Polsce, Część II, wydana i rozesłana dnia 3 marca 1918, Nr 9).
  299. Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał Gubernatorstwa Warszawskiego. 1915, nr 12 poz.25.
  300. J. Karpiniec: Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka (1932, s. 26).
  301. Sosnowiec w SgKP.
  302. Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, 1865-1914, PWN 1985, ISBN 83-01-05951-6.
  303. Krzysztofik, R. (2007). Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  304. Stadt Zoppot.
  305. Strona o historii miasta urzędu miejskiego w Sopocie. sopot.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-27)]. – na mocy edyktu cesarza Niemiec, Wilhelma II.
  306. Historia miasta Jaworzna. jaworzno.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-12)]..
  307. Biuletyny Informacji Publicznej, bip.malopolska.pl [dostęp 2017-12-03] (pol.).
  308. Mieszkańcy Chełmca chcą praw miejskich, Rada Gminy przeciwna.
  309. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
  310. Chełmiec nie będzie miastem póki minister spraw wewnętrznych nie sprawdzi rzetelności konsultacji społecznych.
  311. Projekt zmieniający rozporządzenie.
  312. Chełmiec miastem o rok później? Potrzebna „ponowna analiza”.
  313. BERNARD STAWIARSKI WZBURZONY. MÓWI O ZDRADZIE „PACHOŁKÓW RATUSZA”.
  314. Wójt Stawiarski burmistrzem nie będzie. Twierdzi więc, że rząd łamie prawo. Mediów już nie straszy.
  315. a b Chełmiec dalej będzie wsią. Co najmniej rok dłużej.
  316. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2017 zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 2493).
  317. Sprawa Chełmca trafi do Trybunału Konstytucyjnego. Tak zdecydowali radni.
  318. Radni Chełmca nie zmienili stanowiska. Większość chce, aby wieś stała się miastem.
  319. Dz.U. z 2017 r. poz. 0.
  320. a b Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin.
  321. a b 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku.
  322. Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.
  323. Dz.U. z 2007 r. nr 136, poz. 961 – paragrafy 2 i 3.
  324. Biuletyn Informacji Publicznej MSWIA.
  325. a b Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88.
  326. M.P. z 1990 r. Nr 13, poz. 100 (M.P. z 1990 r. nr 13, poz. 100).
  327. Dz.U. z 1994 r. nr 48, poz. 195.
  328. Ustawą z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy.
  329. Drobek, W. (2002). Polskie nowe miasta (1977-2001). In: J. Słodyczyk: Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast (pp. 71-84). Opole: Uniwersytet Opolski.
  330. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
  331. Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87.
  332. Szmytkie, R. (2009). Miasta-zlepieńce na Śląsku Dolnym i Opolskim. Wrocław: Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego.
  333. W. Drobek (2005). Disappearance of inner historical border (the case study of Nowogród Bobrzański, Poland), [w:] Koter, M., Heffner, K. (ed.) The role of borders in united Europe, Region and Regionalism, no. 7, vol. 2, s. 27–30.
  334. Dz.U. z 1981 r. nr 26, poz. 139.
  335. Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 165.
  336. Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 198.
  337. M.P. z 1975 r. Nr 34, poz. 210 (M.P. z 1975 r. nr 34, poz. 210).
  338. http://www.sulmierzyce.pl.
  339. Dz.U. z 1958 r. nr 89, poz. 496.
  340. Np. w Zarządzeniu Ministra Budownictwa z dnia 30 maja 1950 r. w sprawie powołania Dyrekcji Osiedli Robotniczych dla Miasta Nowa Huta (M.P. 1950 Nr 64, poz. 757 (M.P. z 1950 r. nr 64, poz. 757)).
  341. Uchwała Nr 205 Rady Ministrów z dnia 17 marca 1951 r. w sprawie utworzenia dzielnicy Nowa Huta w m. Krakowie (M.P. z 1951 r. Nr 43, poz. 544, M.P. z 1951 r. nr 43, poz. 544).
  342. M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104.
  343. Dz.U. z 1939 r. nr 7, poz. 42.
  344. M.P. z 1939 r. nr 77, poz. 175.
  345. M.P. z 1949 r. Nr 59, poz. 795 (M.P. z 1949 r. nr 59, poz. 795).
  346. Uchwała Nr 67/2007 w sprawie: konsultacji o nadanie statusu miasta.
  347. Jacek Cegła, Ustka to wioska, „gp24.pl” [dostęp 2017-04-27] (pol.).
  348. Np. Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91 i Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603.
  349. Interia.pl/PAP: Ustka jest miastem 2007.10.09.
  350. GP24.pl: Prawa miejskie potwierdzone 2007.10.06.
  351. Dz. U. Śl. z 1934 r. Nr 13, poz. 24.
  352. Szymańska, Daniela (1988). Nowe miasta w Polsce i ich struktura społeczno-ekonomiczna, Czasopismo Geograficzne, 1988, z. 4, s. 403–415.

Media użyte na tej stronie

Propozycja LnM-2.svg
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Propozycja 1 dla Listy na Medal na PL.WIKI