Nikołaj Gumilow

Nikołaj Gumilow
Николай Степанович Гумилëв
Ilustracja
Fotografia Gumilowa, przełom XIX i XX w.
Imię i nazwisko

Nikołaj Stiepanowicz Gumilow

Data i miejsce urodzenia

3 kwietnia 1886
Kronsztad, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

24 sierpnia 1921
koło Piotrogrodu, Rosyjska Federacyjna SRR

Narodowość

rosyjska

Język

rosyjski

Alma Mater

Uniwersytet Paryski

Dziedzina sztuki

liryka, proza, ballady, dramat, esej

Nikołaj Gumilow z żoną Anną Achmatową i synem Lwem w Carskim Siole 1916
Nikołaj Gumilow po aresztowaniu przez Czeka 1921
Portret Nikołaja Gumilowa autorstwa Olgi Della-Vos-Kardowskajej, 1909

Nikołaj Stiepanowicz Gumilow (ros. Николай Степанович Гумилëв; ur. 22 marca?/ 3 kwietnia 1886 w Kronsztadzie, zm. 24 sierpnia 1921 lub później koło Petersburga) – jeden z czołowych rosyjskich poetów srebrnego wieku, współtwórca i praktyk akmeizmu, współzałożyciel czasopisma tego ruchu Apołłon i grupy akmeistów. Stracony za rzekomy udział w spisku białogwardyjskim.

Życiorys

Urodził się w Kronsztadzie, w rodzinie lekarza marynarki wojennej. Od dzieciństwa był słabym i chorowitym dzieckiem, cierpiał na ciągłe bóle głowy, reagował negatywnie na hałas. Unikał uczestniczenia w zabawach z rówieśnikami, wolał samotność lub towarzystwo zwierząt – „rudego psa, papug, świnek morskich”. W 1894 roku wstąpił do szkoły, której dyrektorem był słynny poeta Innokientij Annienski, symbolista.

W latach 1900-1903 mieszkał w Gruzji, wysłany tam przez ojca. Tutaj w „Posłańcu Tyfliskim” 8 września 1902 roku opublikował swój pierwszy wiersz „Я в лес бежал из городов” (Do lasu pobiegłem z miasta). Zaczął uczęszczać do znanego gimnazjum Guriewicza, ale po roku zachorował i rodzice przysłali mu korepetytora, który zauważył upodobanie Gumilowa do zoologii i geografii.

Nikołaj Gumilow w 1907 wyjechał do Paryża, gdzie studiował literaturę francuską na Sorbonie. W czasopiśmie „Sirius” opublikował wtedy (1908) drugi tom wierszy Romantyczne kwiaty (Романтические цветы). Jego pierwsze utwory cechują nawiązania do poetyki parnasistów (w Rosji reprezentowanej przez Walerija Briusowa).

W 1908 roku odbył pierwszą podróż do Egiptu, która zainspirowała go Afryką. Motywy afrykańskie wprowadził do poezji rosyjskiej. Kolejne wyprawy zimą 1909/1910 i 1910/1911 do Abisynii zaowocowały cyklem wierszy Pieśni abisyńskie (Абиссинские песни), opublikowanych w zbiorze Obce niebo (Чужое небо, 1912).

W 1909 Gumilow przeniósł się na wydział historyczno-filozoficzny Uniwersytetu w Sankt Petersburgu, odbył też pojedynek z poetą Maksymilianem Wołoszynem o listy, które miał otrzymywać od poetki Cherubiny de Gabriak (w której wierszach się zakochał), w rzeczywistości nauczycielki Elizawiety Dmitriewej. Prawdopodobnie i wiersze i listy pisał sam Wołoszyn. W 1910 wydał zbiór wierszy Perły (Жемчуга), do którego przedmowę napisał Briusow. Stał się postacią znaną na petersburskiej scenie literackiej. Ożenił się w tym samym roku z Anną Achmatową (1889-1966) (mieli syna Lwa, późniejszego historyka i orientalistę). Wraz z nią i Osipem Mandelsztamem reprezentował kierunek poetycki znany pod nazwą akmeizmu, wspólnie założyli też w 1911 Gildię poetów (Цех поэтов). Tworzył programowe manifesty tego ruchu – akmeistyczny magazyn „Apollo” wydał Manifest dziedzictwa symbolizmu i akmeizmu.

W 1913 roku Gumilow odbył podróż badawczą do Afryki wspólnie z naukowcami, myśliwymi i poszukiwaczami przygód. W 1913 urodził się także jego syn Orest Wysocki ze związku z Olgą Wysocką (1885-1966).

Od 1914 służył ochotniczo w pułku ułanów lejbgwardii. W czasie służby dwukrotnie został odznaczony Krzyżem świętego Jerzego. Wraz z rozpoczęciem I wojny światowej Gumilow publikuje swoje Notatki kawalerzysty (Записки кавалериста). Podczas wojny opublikował dwa zbiory poezji, w 1916 Kołczan (Колчан) i w 1918 Ognisko (Костер).

Na początku rewolucji Gumilow pozostał w swojej jednostce w Paryżu i Londynie. Wrócił jednak do Petersburga, gdzie od razu zaangażował się w życie literackie. W 1918 rozwiódł się z Achmatową i poślubił Аnnę Engelhardt (1895-1942), z którą miał córkę Helenę (obie zmarły z głodu w oblężonym Leningradzie). Został członkiem redakcji wydawnictwa literatury światowej (Всемирная литература). Dla jego potrzeb przetłumaczył Epos o Gilgameszu, dzieła Heinego i Coleridge’a na język rosyjski. Ponadto wykładał poezję i teorię przekładu na kursach dla młodych poetów. W 1921 został wybrany przewodniczącym oddziału Związku Poetów w Petersburgu. Opublikował też książkę Słup ognisty (Огненный столп).

Wkrótce po jej wydaniu został aresztowany przez Czeka i rozstrzelany w czasie nasilającego się czerwonego terroru pod wątpliwym zarzutem udziału w spisku kontrrewolucyjnym. Jego twórczość przez długie lata była w ZSRR zakazana.

Na język polski jego utwory tłumaczyli m.in. Leszek Engelking, Leopold Lewin, Seweryn Pollak i Adam Pomorski.

Wybrana twórczość

Zbiory wierszy

  • 1901 - Gory i uszczelja (ros. Горы и ущелья)
  • 1905 - Put' konkwistadorow (ros. Путь конквистадоров)
  • 1907 - Romanticzeskije cwiety (ros. Романтические цветы)
  • 1910 - Żemczuga (ros. Жемчуга)
  • 1912 - Czużoje niebo (ros. Чужое небо)
  • 1916 - Kołczan (ros. Колчан)
  • 1918:
    • Kostior (ros. Костёр)
    • Farforowyj pawilon (ros. Фарфоровый павильон)
  • 1921:
    • Szatior (ros. Шатёр)
    • Ogniennyj stołp (ros. Огненный столп)
  • 1923 - K siniej zwiezdie (ros. К синей звезде)

Poematy

  • 1910 - Otkrytije Amieriki (ros. Открытие Америки)
  • 1918:
    • Mik (ros. Мик)
    • Iz poemy "Dwa sna" (ros. Из поэмы «Два сна»)
  • 1921 - Poema naczała (ros. Поэма начала)

Dramaty

  • 1908 - Achiłł i Odissiej (ros. Ахилл и Одиссей)
  • 1912 - Don Żuan w Jegiptie (ros. Дон Жуан в Египте)
  • 1913:
    • Igra (ros. Игра)
    • Aktieon (ros. Актеон)
  • 1917 - Gondła (ros. Гондла)
  • 1918:
    • Ditia Ałłacha (ros. Дитя Аллаха)
    • Zatruta tunika[1] (ros. Отравленная туника)
    • Dieriewo priewraszczenij (ros. Дерево превращений)
  • 1919 - Krasota Morni (ros. Красота Морни)
  • 1920 - Ochota na nosoroga (ros. Охота на носорога)
  • Zielonyj tiulpan (ros. Зелёный тюльпан)

Proza

  • 1914-1915 - Zapiski kawalerista (ros. Записки кавалериста)
  • 1909-1916 - Tien' ot palmy (ros. Тень от пальмы) - zbiór nowel i opowiadań. Zawiera następujące utwory:
    • Radosti ziemnoj lubwi (ros. Радости земной любви)
    • Princessa Zara (ros. Принцесса Зара)
    • Zołotoj rycar' (ros. Золотой рыцарь)
    • Poslednij pridwornyj poet (ros. Последний придворный поэт)
    • Czornyj Dik (ros. Чёрный Дик)
    • Doczeri Kaina (ros. Дочери Каина)
    • Lesnoj djawoł (ros. Лесной дьявол)
    • Skripka Stradiwariusa (ros. Скрипка Страдивариуса)
    • Putieszestwije w stranu efira (ros. Путешествие в страну эфира)
    • Afrikanskaja ochota (ros. Африканская охота)
  • 1917 - Czornyj gienierał (ros. Чёрный генерал)
  • Wiesiołyje bratja (ros. Весёлые братья)
  • Afrikanskij dniewnik (ros. Африканский дневник)
  • Wwierch po Niłu (ros. Вверх по Нилу)
  • Karty (ros. Карты)
  • Diewkalion (ros. Девкалион)
  • Gibieli obrieczonnyje (ros. Гибели обречённые)

Publicystyka

  • Żyzn' sticha (ros. Жизнь стиха)
  • Nasledije simwolizma i akmieizm (ros. Наследие символизма и акмеизм)
  • Czitatiel (ros. Читатель)
  • Anatomija stichotworienija (ros. Анатомия стихотворения)
  • O stichotwornych pieriewodach (ros. О стихотворных переводах)
  • Annienskij - kritik (ros. Анненский — критик)
  • O prozie M. Kuzmina (ros. О прозе М. Кузмина)
  • O rasskazach S. Auslendiera (ros. О рассказах С. Ауслендера)
  • Dramaticzeskije proizwiedienija Bar. M. Liwien (ros. Драматические произведения Бар. М. Ливен)
  • O sowriemiennoj poezii (ros. О современной поэзии)
  • Stati i zamietki o russkoj poezii (ros. Статьи и заметки о русской поэзии)
  • O Wiercharnie (ros. О Верхарне)
  • O francuzskoj poezii XIX wieka (ros. О французской поэзии XIX века)
  • Tieofil Gotje (ros. Теофиль Готье)
  • Wjele-Grifien (ros. Вьеле-Грифен)
  • Gilgamesz, wawiłonskij epos (ros. Гильгамеш, вавилонский эпос)
  • Poema o starom moriakie S.T. Kolridża (ros. Поэма о старом моряке С. Т. Кольриджа)
  • Bałłady Robierta Sauti (ros. Баллады Роберта Саути)
  • Francuzskije narodnyje piesni (ros. Французские народные песни)
  • Wystawka nowogo russkogo iskusstwa w Pariże (ros. Выставка нового русского искусства в Париже)
  • Dwa sałona (ros. Два салона)
  • Po powodu "sałona" Makowskogo (ros. По поводу «салона» Маковского)
  • Umier li Mienielik? (ros. Умер ли Менелик?)
  • Zapiska ob Abissinii (ros. Записка об Абиссинии)

Przypisy

  1. Polska Bibliografia Literacka (PBL), pbl.ibl.poznan.pl [dostęp 2017-11-25].

Bibliografia

Źródła w języku angielskim

Źródła w języku rosyjskim

Media użyte na tej stronie

Gumilev NS.jpg
Гумилёв Николай Степанович. Фото из следственного дела
Ngumil.jpg
Гумилёв, Николай Степанович