Nobel (moneta)

(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0
Nobel Ryszarda II z 1377 r.

Nobel (ang. noble – szlachetny) – średniowieczna złota moneta angielska o dużej wartości.

Drugi z kolei złoty nominał wprowadzony przez Edwarda III, wartością wyższy od florena[1]. Pojawił się w 1344 r., a nazwa podkreślała wysoką jakość kruszcu, z jakiego go wybijano. Na awersie nosił przedstawienie półpostaci króla z mieczem i tarczą, wyobrażonego w okręcie na wzburzonym morzu, co symbolicznie miało podkreślać rosnącą potęgę morską Anglii i łączone było ze zwycięską bitwą pod Sluys (1340) w wojnie stuletniej.

Wartością nobel odpowiadał 1/3 funta (tj. 6 szylingom i 8 pensom). Jego waga początkowo wynosiła ok. 8,9 g, obniżając się później do 7,78 g (1377). Za Edwarda III emitowano także połówki nobla (3,91 g) i jego ćwiartki (2,17 g). Emisje te kontynuowali następcy: Ryszard II, Henryk IV, Henryk V, Henryk VI. Za Edwarda IV obustronne wyobrażenia zmodyfikowano dodając na awersie pod okrętem różę, a na rewersie różę w promienistym słońcu jako znaki Yorków. Tak zmienioną monetę określano jako rose noble albo ryal[2]. W różnych wariantach (np. za Henryka VIII pojawił się tzw. George noble z rewersowym przedstawieniem św. Jerzego i smoka) wypuszczano ją do 1619 r.[3]

Monety te zyskały znaczną popularność w wielu krajach europejskich, docierając na kontynent w obrocie handlowym i dzięki wypłatom subsydiów dla sojuszników Anglii w wojnie stuletniej. Ich naśladownictwa pojawiły się wcześnie w Szkocji (za Dawida II), Flandrii, nieco później (XV w.) też w Burgundii i Niemczech (Schiffsnobel). Jeszcze w końcu XVI stulecia szczególnie liczne były w Niderlandach i Szkocji (za Jakuba VI). Zarówno oryginały, jak i naśladownictwa docierały aż do krajów nadbałtyckich i na północno-zachodnie obszary Rusi, gdzie od głównego wyobrażenia nadano im nazwę korabielników (bądź monet korabielnych). Nie będąc tam jednak środkiem płatniczym, najczęściej służyły w charakterze podarków, zwykle ulegając tezauryzowaniu[4].

Przypisy

  1. Wprowadzony do obiegu również w 1344, miał wartość 6 szylingów; bity także w postaci pół- i ćwierćflorenów (C. C. Chamberlain, dz. cyt., s. 62).
  2. C. C. Chamberlain, dz. cyt., s. 141.
  3. W. W. Zwaricz, dz. cyt., s. 93.
  4. W. W. Zwaricz, dz. cyt. s. 94.

Bibliografia

  • C. C. Chamberlain: Guide to Numismatics. London 1965
  • H. Kahnt: Das grosse Münzlexikon von A bis Z. Regenstauf 2005
  • W. W. Zwaricz: Numizmaticzeskij słowar’. L’wow 1975

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Richard II noble 1377 692129.jpg
(c) Classical Numismatic Group, Inc. http://www.cngcoins.com, CC-BY-SA-3.0

Plantagenet. Richard II of England. 1377-1399.

AV Noble (7.68 gm, 1h). Second issue, Type 2b. London mint.
Richard standing facing in ship, holding sword and shield; French title omitted, trefoil over sail
Ornate cross with lis at ends, R in center, surrounded by crowns and lions; saltire cross mintmark.
Cf. Schneider 150; cf. North 1304; cf. SCBC 1655.
EF on a full flan.
"Nobles of Richard II should have an initial mark of a cross pattee; however, there are very rare variants known (see, e.g., Schneider 126 and 139)."