Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie

Kotlina Żytawska
Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie
Ilustracja
Widok z Oybin, Saksonia
Mapa regionu
Zasięg regionu w obrębie Polski
Megaregion

Pozaalpejska Europa Środkowa

Prowincja

Masyw Czeski

Podprowincja

Sudety z Przedgórzem Sudeckim

Makroregion

Pogórze Zachodniosudeckie

Mezoregion

Kotlina Żytawska
Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Niemcy
Polska
Czechy

Położenie Kotliny Żytawskiej na obszarze Czech

Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie lub Kotlina Żytawska (332.25)[1] – obniżenie tektoniczne, położone pomiędzy Płaskowyżem Budziszyńskim i Pogórzem Łużyckim na zachodzie, Górami Łużyckimi i Grzbietem Jesztedzkim na południu, Pogórzem Izerskim i Górami Izerskimi na wschodzie. Jest częścią Pogórza Zachodniosudeckiego. W historii znane również jako Brama Łużycka.

Wyróżnia się tu następujące mikroregiony:

Największą przepływającą rzeką jest Nysa Łużycka[2], a największe miasta to Görlitz, Zgorzelec, Żytawa, Bogatynia.

Obniżenie Żytawsko–Zgorzeleckie rozciąga się wzdłuż Nysy Łużyckiej między Pogórzem Wschodniołużyckim w Niemczech, a Pogórzem Izerskim na Dolnym Śląsku w Polsce. Składa się z Kotliny Turoszowskiej, zapadliska tektonicznego wypełnionego trzeciorzędowymi osadami jeziornymi z grubymi pokładami węgla brunatnego, przełomowej doliny Nysy, Obniżenia Zawidowskiego i Równiny Zgorzeleckiej. Między Obniżeniem Zawidowskim, odwadnianym przez dopływ Nysy ŁużyckiejWitkę, z niedużym zbiornikiem zaporowym (5 mln m³) w Niedowie (jezioro Witka), a Równiną Zgorzelecką występują pagóry bazaltowe. Równina Zgorzelecka przedstawia lekko falisty teren rolniczy z niewielkimi płatami leśnymi. Wielkim przekształceniom antropogenicznym uległa Kotlina Turoszowska, przecięta granicami Niemiec i Czech.

Podłoże zbudowane jest z fragmentów bloku karkonosko-izerskiego, przede wszystkim z gnejsów i granitów rumburskich, a podrzędnie – amfibolitów. W okolicach Zgorzelca występują szarogłazy. W kilku miejscach starsze skały przebite są przez trzeciorzędowe bazalty. W Kotlinie Turoszowskiej występują miąższe osady trzeciorzędowe (neogeńskie) – iły z wkładkami węgli brunatnych.

Turoszowskie złoże węgla brunatnego zalega na obszarze 32 km², przy czym główna jego część znajduje się w Polsce – około 1150 mln ton, pozostała: na terenie Niemiec, w rejonie miasta Żytawy (Zittau) – około 400 mln ton, i Czech – koło Hrádka nad Nisou. Węgiel pochodzący ze złoża zasila polską elektrownię Turów o mocy osiągalnej (w 2006) 2106 MW. Eksploatacja węgla brunatnego spowodowała powstanie głębokich, nawet do 300 metrów, wyrobisk oraz wysokich hałd (zwałowisk) płonego urobku. We wschodniej części Kotliny Turoszowskiej, w dolinie Miedzianki, leży miasto Bogatynia.

Powierzchnię całego mezoregionu oceniono na 240 km².

Nieoficjalnie stosuje się dla polskiego obszaru nazwę Worek Turoszowski od kształtu przypominającego na mapie worek[3].

Galeria

Przypisy

  1. Jerzy Kondracki, Geografia regionalna polski, wyd. Wyd. 3 uzup., 1 dodr, Warszawa: PWN, 2009, ISBN 978-83-01-16022-7, OCLC 750580903.
  2. Żytawsko-Zgorzeleckie, Obniżenie, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-08-05].
  3. Bogatynia – turystyka, geografia, położenie miasta, środowisko naturalne, www.bogatynia.dwr.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
Trojmezí CZ-PL-DE.jpg
Autor: Honza Groh, Licencja: CC BY-SA 3.0
Trójstyk niemiecko-czesko-polski pomiędzy miejscowościami Porajów, Gródek nad Nysą i Żytawa
Divisions of the Sudetes.svg
Autor: Pavouk (colors and revised legend: W like wiki), Licencja: CC BY-SA 3.0
Sudety
332.25 Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie.png
Autor: Qqerim, Licencja: CC BY-SA 4.0

Physico-geographical regionalization of Poland
Mezoregion 343.2 Roztochia
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski

Mezoregion 343.2 Roztocze
Gipfelkreuz Töpfer.jpg
Autor: Wiorch, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blick vom Aussichtspunkt auf das Gipfelkreuz des Töpfers in Oybin, Zittauer Gebirge, Sachsen, Töpferbaude rechts außerhalb des Bildes