Ofensywa stu dni

Ofensywa stu dni
I wojna światowa, front zachodni
Ilustracja
Czas

8 sierpnia11 listopada 1918

Terytorium

Francja

Przyczyna

dążenie Ententy do zakończenia wojny

Wynik

zwycięstwo Ententy

Strony konfliktu
 Cesarstwo Niemieckie
 Austro-Węgry
 Francja
 Imperium brytyjskie

 Stany Zjednoczone
 Belgia
 Portugalia

Dowódcy
Erich Ludendorff
Georg von der Marwitz
Ferdinand Foch
Philippe Pétain
Wielka Brytania Douglas Haig
Wielka Brytania Henry Rawlinson
Wielka Brytania Julian Byng
Kanada Arthur Currie
Australia John Monash
Stany Zjednoczone John Pershing
Belgia Albert I Koburg
Belgia Theophile Figeys
Garcia Rosado
Siły
Cesarstwo Niemieckie 3 562 000 2 559 000
1 900 000
Stany Zjednoczone 1 900 000
Belgia 190 000
Straty
Zabitych i rannych: 785 733
Jeńców: 386 342
Razem: 1 172 075
Zabitych, rannych i jeńców: 531 tys. Francja
411 636 Imperium brytyjskie
127 tys. USA
Razem: 1 mln 070 tys.
Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
49°53′38″N 2°17′39″E/49,893914 2,294250

Ofensywa stu dni – okres walk I wojny światowej między 8 sierpnia a 11 listopada 1918 roku, podczas którego siły Ententy przeprowadziły szereg ofensyw przeciw państwom centralnym na froncie zachodnim; starciem otwierającym była bitwa pod Amiens. Ofensywa wypchnęła wojska niemieckie z Francji poza linię Hindenburga i skończyła się rozejmem w Compiègne.

Tło

Niemiecki Kaiserschlacht na zachodnim froncie rozpoczął się 21 marca 1918 roku operacją „Michael”, która potrwała do lipca. Natarcie posunęło wojska cesarskie nad Marnę, jednak nie udało się osiągnąć znaczących rezultatów. Kiedy w lipcu zakończyła się operacja „Marne-Rheims”, dowódca naczelny Sprzymierzonych Ferdinand Foch rozkazał rozpoczęcie kontrofensywy, która przerodziła się w II bitwę nad Marną. Dowództwo niemieckie, zorientowawszy się w niemożności utrzymania zdobytych pozycji, wycofało wojska na północ. Po zwycięstwie Fochowi przyznano rangę marszałka Francji.

Foch uznał, iż nadszedł czas ataku. We Francji znajdował się już Amerykański Korpus Ekspedycyjny, a jego obecność pokrzepiła morale armii Ententy[1]; dowódca Amerykanów, gen. John Pershing, pragnął użyć swoich sił w niezależnej roli. Armia brytyjska została wzmocniona siłami powracającymi z Palestyny i frontu włoskiego oraz rezerwami przetrzymywanymi na wyspie przez premiera Davida Lloyda George’a[2].

Przed atakiem rozważano wiele propozycji – ostatecznie Foch zgodził się na plan Douglasa Haiga, dowódcy Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego (BEF), aby uderzyć przez Sommę na wschód od Amiens i południowy wschód od pola bitwy z 1916 roku; celem miało być wyparcie sił niemieckich z mającej witalne znaczenie linii kolejowej Amiens-Paryż[1]. Tereny wokół Sommy zostały wybrane na miejsce ofensywy z kilku powodów. Podobnie jak w 1916 roku na drodze Amiens-Roye znajdowała się granica pomiędzy sektorami BEF i armii francuskiej, co pozwalało na współpracę obu sił. Prócz tego pikardyjska ziemia, w przeciwieństwie do flandryjskiej, stanowiła dobrą powierzchnię do operowania czołgami. Dodatkowo niemieckie pozycje obronne, obsadzone przez 2 Armię generała Georga von der Marwitza, były słabe z powodu nieustannych nękań ze strony Australijczyków.

Pierwsze starcia

Amiens

Bitwa pod Amiens (francuski atak na południową flankę nosił nazwę bitwy pod Montdidier) rozpoczęła się 8 sierpnia 1918 roku atakiem dziesięciu dywizji – australijskich, kanadyjskich, brytyjskich i francuskich – oraz 500 czołgów[3]. Dzięki skrupulatnemu planowaniu wojska sprzymierzonych całkowicie zaskoczyły wroga[4][5]. Natarcie, na szpicy którego znalazły się Korpus Australijski i Korpus Kanadyjski brytyjskiej 4 Armii, przebiło się przez niemieckie linie, podczas gdy czołgi atakowały tyły siejąc panikę i zamieszanie. Pod koniec dnia w niemieckich liniach na południe od Sommy istniała przerwa długości 24 kilometrów[6]. Alianci wzięli 17 tys. jeńców i zdobyli 330 dział. Całkowite straty niemieckie wynosiły 8 sierpnia ok. 30 tys., podczas gdy Ententa straciła 6,5 tys. zabitych, rannych i zaginionych. Straty przyniosły osłabienie morale wśród niemieckich żołnierzy, zaś Erich Ludendorff ochrzcił tę datę „czarnym dniem niemieckiej armii”[4].

Ofensywa trwała przez kolejne trzy dni, jednak nie przyniosła kolejnych podobnie spektakularnych rezultatów, gdyż nacierający żołnierze prędko wyszli poza zasięg wsparcia artyleryjskiego i zaopatrzeniowego[7]. W tym czasie Sprzymierzeni zdołali zdobyć 19 km terenu (większość pierwszego dnia); Niemcy otrząsnęli się z pierwszego zaskoczenia i niebawem na front dotarły posiłki[8]. 10 sierpnia ich siły zaczęły się wycofywać z wystającego fragmentu terenu zajętego podczas marcowej operacji „Michael” w kierunku linii Hindenburga[9].

Somma

15 sierpnia 1918 roku Foch zażądał, aby Haig kontynuował ofensywę pod Amiens, mimo że oddziały znacznie wyprzedziły zasięg wsparcia artyleryjskiego i zaopatrzenia, a do sektora zaczęły napływać niemieckie posiłki. Haig odmówił, jednocześnie przygotowując nowe natarcie 3 Armii pod Albert (bitwa pod Albert), które rozpoczęło się 21 sierpnia[10].

1 września 1918, Péronne (Somma). Stanowisko karabinu maszynowego obsługiwane przez australijski 54 Batalion podczas ataku na niemieckie pozycje.

Ofensywa okazała się sukcesem, odpychając niemiecką 2 Armię 55 km od frontu. Albert zdobyto 22 sierpnia[11]. Zasięg ataku został rozszerzony na południe, gdzie 17 sierpnia francuska 10 Armia rozpoczęła drugą bitwę pod Noyon, zdobywając miasto 29 sierpnia[11]. 26 sierpnia, na północ od pierwotnego miejsca ataku, brytyjska 1 Armia poszerzyła natarcie o kolejne 11 km, ścierając się z Niemcami pod Arras. Bapaume padło 29 sierpnia (druga bitwa pod Bapaume).

Ofensywa na linię Hindenburga

Po przełamaniu frontu siły niemieckie cofały się ku linii Hindenburga, podczas gdy sprzymierzeni atakowali ich w wielu miejscach.

Na wschód od Amiens brytyjska 4 Armia, po pobraniu amunicji i przeniesieniu pozycji artyleryjskich w dogodniejsze miejsce, wznowiła natarcie – Korpus Australijski przekroczył Sommę 31 sierpnia ponownie przełamując niemieckie linie pod Mont Saint-Quentin[12]. 26 sierpnia, na północ od Sommy, brytyjska 1 Armia poszerzyła wyłom o dalsze 11 km (bitwa pod Scarpe – 26 sierpnia, bitwa pod Drocourt-Queant – 2 września)[13].

Na południe od BEFu francuska 1 Armia zbliżyła się do linii Hindenburga na obrzeżach Saint Quentin podczas bitwy pod Savy-Dallon (10 września)[14], a 10 Armia do Laon podczas bitwy pod Vauxaillon (14 września)[15]. Brytyjska 4 Armia dotarła do linii wzdłuż kanału św. Kwintyna podczas bitwy pod Épehy (18 września).

Do 2 września siły niemieckie stały prawie na tych samych pozycjach, z których wiosną rozpoczynały ofensywę.

Bitwy na linii Hindenburga

Foch zaplanował serię wielkich koncentrycznych ataków na niemieckie linie we Francji (czasem całość tych operacji nazywa się „Wielką Ofensywą”), których zadaniem byłoby odcięcie linii komunikacyjnych, tak, aby pojedyncze ataki umożliwiały przesunięcie się całej linii frontu[16].

Główne niemieckie punkty obronne „zakotwiczone” były na linii Hindenburga, serii fortyfikacji rozciągającej się od Cerny na rzece Aisne do Arras[17]. Przed ofensywą Focha wszystkie niemieckie zdobycze na wschód i zachód zostały zniwelowane pod Havrincourt i Saint-Mihiel 12 września oraz Épehy i Canal du Nord 27 września[18].

Pierwszy atak „Wielkiej Ofensywy” Focha, przeprowadzony przez Francuzów i Amerykański Korpus Ekspedycyjny, miał miejsce 26 września w Argonnach; do tego natarcia zalicza się bitwy: pod Somme-Py (26 września), Saint-Thierry (30 września), Montfaucon (14-17 października) oraz Chesne (1 listopada). Natarcie utrudniał trudny teren, w związku z czym linia Hindenburga została przełamana dopiero 17 października.

Dwa dni później grupa armii dowodzona przez Alberta I Koburga, w skład której wchodziła armia belgijska, brytyjska 2 Armia gen. Herberta Plumera oraz francuska 6 Francja gen. Degoutte'a, zaatakowała w pobliżu Ypres. Oba ataki początkowo rozwijały się pomyślnie, lecz później natarcie zwolniło ze względu na problemy logistyczne.

29 września rozpoczął się centralny atak na linię Hindenburga – przewodził mu Korpus Australijski 4 Armii nacierając nad kanałem St. Quentin, podczas gdy francuska 1 Armia atakowała fortyfikacje wokół miasta Saint-Quentin. Do 5 października sprzymierzeni przebili się przez pozycje obronne na linii frontu mierzącej 31 km[19]. Gen. Rawlinson pisał: „gdyby Szkopy nie przejawiały znaków osłabienia przez ostatni miesiąc, nie zastanawiałbym się nawet nad zaatakowaniem linii Hindenburga. Gdyby była broniona przez Niemców sprzed dwóch lat, z pewnością byłaby nie do zdobycia…”.

Żołnierze kanadyjscy kryją się w rowie wzdłuż drogi Arras-Cambrai.

8 października brytyjska 1 i 3 Armia, z Korpusem Kanadyjskim na szpicy, przerwała linię Hindenburga pod Cambrai[20].

Porażka zmusiła niemieckie wysokie dowództwo do zaakceptowania faktu, iż wojna musi zostać zakończona. Słabnące morale żołnierzy przekonało wielu dowódców i polityków sprzymierzonych, że konflikt może skończyć się w 1918 roku; wcześniej wszystkie działania skupiały się wokół stworzenia sił zdolnych przeprowadzić zdecydowany atak w 1919 roku.

Poza linią Hindenburga

W październiku niemieckie armie wycofywały się przez terytoria zdobyte w 1914 roku. Wojska sprzymierzonych spychały je w kierunku bocznej linii kolejowej Metz-Brugia, która dostarczała zaopatrzenie dla całego frontu w północnej Francji i Belgii przez dłuższą część wojny. Kiedy sprzymierzeni dotarli do tych pozycji, Niemcy zostali zmuszeni do porzucenia dużych ilości ciężkiego sprzętu oraz zaopatrzenia, co dalej obniżyło morale i chęć oporu[21].

Straty pozostawały wysokie zarówno we wszystkich armiach Ententy, jak i w armii niemieckiej. W wielu miejscach doszło do potyczek z ariergardą – Sella (9 października), Courtrai (14 października), Mont-D’Origny (15 października), ponownie Sella (17 października), Lys i Skalda (20 października), Serre (20 października), Valenciennes (1 listopada), Sambra (4 listopada) oraz Thiérache (4 listopada); walki trwały prawie do ostatnich minut przed podpisaniem rozejmu w Compiègne 11 listopada 1918 o 11:00. Jedną z ostatnich ofiar był kanadyjski żołnierz, George Lawrence Price, który zmarł na 2 minuty przed wejściem w życie rozejmu[22].

Przypisy

  1. a b Bean 1942 ↓, s. 472.
  2. Bean 1942 ↓, s. 155.
  3. Bean 1942 ↓, s. 497.
  4. a b Livesay 1919 ↓, s. 20,95.
  5. Norm M. Christie: For King and Empire: The Canadians at Amiens, August 1918. CEF Books, 1999. ISBN 1-896979-20-3. (ang.)
  6. Shane B Schreiber: Shock army of the British Empire: the Canadian Corps in the last 100 days of the Great War. Vanwell, 2004. ISBN 1-55125-096-9. OCLC 57063659. (ang.)
  7. Douglas Orgill: Armoured onslaught: 8th August 1918. New York: Ballantine Books, 1972. ISBN 0-345-02608-X. (ang.)
  8. Canada's Hundred Days (ang.). W: Canada [on-line]. Veterans Affairs, 29 lipca 2004. [dostęp 2008-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-26)].
  9. Daniel George Dancocks: Spearhead to Victory–Canada and the Great War. Hurtig, 1987, s. 294. ISBN 0-88830-310-6. OCLC 16354705. (ang.)
  10. Bean 1942 ↓, s. 713–4.
  11. a b History of the Great War – principal events timeline – 1918 (ang.). [dostęp 2010-06-11].
  12. Mont St Quentin – Peronne 31 sierpnia – 2 września 1918 (ang.). [dostęp 2010-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 lipca 2008)].
  13. The Second Battles of Arras 1918 (ang.). 1914–1918. [dostęp 2010-06-11].
  14. Hanotaux 1924 ↓, s. 128–129.
  15. Hanotaux 1924 ↓, s. 125.
  16. Livesay 1919 ↓, s. 205–206.
  17. Norm M Christie: The Canadians at Arras and the Drocourt-Queant Line, August–September, 1918. CEF Books, 2005, seria: For King and Empire: a social history and battlefield tour. ISBN 1-896979-43-2. OCLC 60369666. (ang.)
  18. Livesay 1919 ↓, s. 217.
  19. Hanotaux 1924 ↓, s. 123.
  20. Norm M Christie: The Canadians at Cambrai and the Canal du Nord, August–September 1918. CEF Books, 1997, seria: For King and Empire: a social history and battlefield tour. ISBN 1-896979-18-1. OCLC 166099767. (ang.)
  21. Wasserstein, Bernard: Barbarism and civilization: a history of Europe in our time. Oxford University Press, 2007, s. 93–96. ISBN 978-0-1987-3074-3. (ang.)
  22. Hayes-Fisher, J. (29 October 2008). "The last soldiers to die in World War I". Timewatch, BBC News Magazine.

Bibliografia

  • Brian Bond. The Unquiet Western Front, Britain’s Role in Literature and History. Cambridge University Press; 1 edition (2007). ISBN 978-0-521-03641-2
  • C.E.W. Bean, Official Histories – First World War, Volume VI – The Australian Imperial Force in France during the Allied Offensive, Angus and Robertson Ltd, 1942.
  • Norm M. Christie (1999). For King and Empire, The Canadians at Amiens, August 1918. CEF Books. ISBN 1-896979-20-3.
  • Norm M. Christie (2005). The Canadians at Arras and the Drocourt-Queant Line, August–September, 1918. CEF Books. ISBN 1-896979-43-2. OCLC 60369666.
  • Norm M. Christie (1997). The Canadians at Cambrai and the Canal du Nord, August–September 1918. CEF Books. ISBN 1-896979-18-1. OCLC
  • Daniel George Dancocks (1987). Spearhead to Victory–Canada and the Great War. Hurtig Publishers. p. 294. ISBN 0-88830-310-6. OCLC 16354705.
  • Gabriel Hanotaux, Histoire Illustree de la Guerre de 1914, t. 17, Gounouilhou, 1924.
  • John Frederick Bligh Livesay, Canada's Hundred Days: with the Canadian Corps from Amiens to Mons, Aug. 8 – Nov. 11, 1918, Thomas Allen, 1919 (ang.).
  • Douglas Orgill (1972). Armoured onslaught: 8 August 1918. New York: Ballantine Books. ISBN 0-345-02608-X.
  • Shane B. Schreiber (2004). Shock army of the British Empire: the Canadian Corps in the last 100 days of the Great War. St. Catharines, Ontario: Vanwell. ISBN 1-55125-096-9. OCLC 57063659.

Linki zewnętrzne

  • Mapy Europy. maps.omniatlas.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-01)]. podczas ofensywy na omniatlas.com

Media użyte na tej stronie

France relief location map.jpg
Autor: Eric Gaba (Sting - fr:Sting), Licencja: CC BY-SA 4.0
Blank physical map of metropolitan France for geo-location purpose.
Scale : 1:14 816 000 (accuracy : about 3,7 km) for the bathymetry. More maps of France, view → Commons Atlas of France.
Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Austria-Hungary (1867-1918).svg
Flag of the Austro-Hungarian Monarchy (1867-1918)
Flag of New Zealand.svg
Flag of New Zealand. Specification: http://www.mch.govt.nz/nzflag/description.html , quoting New Zealand Gazette, 27 June 1902.
Flag of the United States (1912-1959).svg
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
Flag of Portugal.svg
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
Battle icon active (rifles).svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
Red Ensign of South Africa (1910–1912).svg
Autor: Fornax, Zscout370, Licencja: CC BY-SA 3.0
South African Red Ensign (without white roundel) from 1910 until 1912.
British Raj Red Ensign.svg
The Star of India Red Ensign
Flag of Australia (1903–1908).svg
National flag and government ensign of Australia (1903–1908).

FIAV 111010.svg
AWM AWM E03183 peronne.jpg

AWM caption : A machine gun position established by the 54th Battalion during the morning of the attack through Peronne. The photograph was taken the following day, after the capture of the town, when positions close to it had been taken.

Pictured, left to right:

See Battle of Mont St. Quentin.
Canadian troops on Arras- Cambrai road-1918.jpg
Canadian troops in the vicinity of Arras, along Arras-Cambrai road in September, 1918. Description at National Archives Canada says: "Canadian troops take cover in a ditch alongside the road from Arras to Cambrai. They faced a series of well-protected enemy defences whose efficiency was enhanced by the region’s topographical features. On their left ran the Scarpe River." In the background a Renault FT light tank can be seen.