Olimpia (Grecja)

Olimpia
Ilustracja
Starożytny stadion w Olimpii
Państwo

 Grecja

Administracja zdecentralizowana

Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie

Region

Grecja Zachodnia

Jednostka regionalna

Elida

Gmina

Olimpia

Wysokość

63 m n.p.m.

Populacja (2011)
• liczba ludności


835

Nr kierunkowy

26240

Kod pocztowy

270 65

Tablice rejestracyjne

ΗΑ

Położenie na mapie Grecji
Ziemia37°38′17″N 21°37′48″E/37,638056 21,630000
Strona internetowa
Stanowisko archeologiczne w Olimpii[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Świątynia Filipa II Macedońskiego
Państwo

 Grecja

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, II, III, IV, VI

Numer ref.

517

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1989
na 13. sesji

  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Olimpia[1] (nowogr. Αρχαία Ολυμπία, Archea Olimbia) – miejscowość w Grecji, na Peloponezie, w administracji zdecentralizowanej Peloponez, Grecja Zachodnia i Wyspy Jońskie, w regionie Grecja Zachodnia, w jednostce regionalnej Elida. Siedziba gminy Olimpia. W 2011 roku liczyła 835 mieszkańców[2].

W starożytności (od ok. XII w. p.n.e.) Olimpia (starogr. Ολυμπία, Olympía) była ośrodkiem kultu Zeusa. Od 776 roku p.n.e. miejsce igrzysk olimpijskich. W 1989 roku stanowisko archeologiczne w Olimpii zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Geografia

Starożytna Olimpia położona jest na zachodnim Peloponezie, ok. 16 km od Morza Jońskiego i 60 km od Elidy[3], pomiędzy zbiegającymi się dwoma rzekami: Alfiosem (Alfejos) i Kladeosem, u stóp wzgórza Kronos (122,7 m)[4].

Historia

Tereny Olimpii zamieszkane były nieprzerwanie pomiędzy 2800 a 1100 p.n.e. – w okresie od wczesnej do późnej kultury helladzkiej[4]. Pierwsze ślady kultu Pelopsa i jego żony Hippodamei pochodzą z okresu późnej kultury helladzkiej[4]. Z tego samego (lub nawet wcześniejszego) okresu pochodzą ślady kultu Kronosa, Gai, Ejlejtyi i Temidy[4][5]. Olimpia stała się centrum kultu Zeusa ok. X wieku p.n.e.[6] po inwazji Dorów w XII w. p.n.e.; kult ten stale się rozwijał aż do początku VIII w. n.e.[4] Nazwa Olimpia nawiązuje do Olimpu – siedziby Zeusa[6].

U stóp wzgórza Kronos nad Alfiosem (Alfejos) i Kladeosem znajdował się początkowo temenos, gdzie z czasem wzniesiono sanktuarium poświęcone Zeusowi[7] – jego powstanie szacuje się na ok. 1000 p.n.e. Sanktuarium Zeusa stanowił ogrodzony, prostokątny 4-hektarowy święty gaj (gdzie posadzono m.in. oliwki, topole, dęby i sosny[4]) zwany Altisem (od stgr. alsos = pol. drzewo[7]). Początkowo (IX–VIII w. p.n.e.) w otoczonym murem sanktuarium znajdował się jedynie ołtarz Zeusa i Pelopejon – grób legendarnego Pelopsa[7].

Wokół sanktuarium odbywały się co cztery lata panhelleńskie igrzyska[6], zwane od tego miejsca olimpijskimi. Według lokalnego podania to Pelops miał zapoczątkować organizację igrzysk olimpijskich (grecki geograf Pauzaniasz uważał Heraklesa za inicjatora igrzysk)[7]. Pierwsze odnotowane igrzyska odbyły się w 776 p.n.e. a kolejne miały miejsce co cztery lata[5]. W roku tym Ifitos – król Elidy, Kleostenes z Pizy i Likurg przywrócili organizację igrzysk w Olimpii po inwazji doryckiej i wprowadzili instytucję „świętego pokoju” (Ekechejria)[8]. „Święty pokój” ogłaszano na 1 miesiąc na terenie całej ówczesnej Grecji, święty stawał się wówczas również teren wokół Altisu – nie wolno było wnosić tu broni[5]. Igrzyska obejmowały wówczas jedną dyscyplinę – bieg na dystansie jednego stadionu[5].

Coraz popularniejsze olimpiady zapoczątkowały rozkwit Olimpii[4], która stała się panhelleńskim ośrodkiem religijnym[5]. W VII w. p.n.e. zwiększono liczbę dyscyplin olimpijskich – dodano m.in. bieg długodystansowy, pięciobój, zapasy, boks oraz wyścigi konno i wyścigi rydwanów[9]. Okres szybkiego rozwoju sanktuarium przypadał na okres archaiczny, kiedy to wzniesiono monumentalne budowle, m.in. świątynię Hery (wczesny VI w. p.n.e.[10]), prytanejon (ok. 475 p.n.e.[11]), buleuterion (ok. 580 p.n.e.[12]) i pierwszy stadion[8]. Obok sanktuarium powstały liczne skarbce – łącznie w latach ok. 600–450 p.n.e. przynajmniej 15[3], z których najbardziej znany jest skarbiec Megaryjczyków, datowany na VI w. p.n.e.[13] Jest to skromna budowla w stylu doryckim, reprezentująca typ świątyni między antami[13].

Na okres klasyczny (500–323 p.n.e.) przypada budowa świątyni Zeusa i nowego stadionu poza Altisem[8]. Świątynia Zeusa została ukończona w ok. 456 p.n.e. – była to największa świątynia na Peloponezie[9]. Wewnątrz świątyni znajdował się jeden z tzw. siedmiu cudów świata – 13-metrowy posąg Zeusa (ok. 430 p.n.e.) dłuta Fidiasza (ok. 490 p.n.e.–ok. 430 p.n.e.)[14][3]. Oprócz tego wzniesiono szereg innych budowli o niereligijnym charakterze (m.in. łaźnie, kolejne skarbce)[8].

W dobie epoki hellenistycznej powstał Leonidajon – dom gościnny dla honorowych gości oraz Filipejon – świątynia ufundowana przez Filipa II Macedońskiego, a wokół sanktuarium kolejne obiekty sportowe: stadion na 45 tys. widzów, hipodrom, Metroon, gimnazjon z palestrą oraz łaźnie[8][15]. W czasach Cesarstwa Rzymskiego sanktuarium zostało kilkakrotnie splądrowane, wzniesiono łaźnie, luksusowe wille i akwedukt[8]. W latach 160–170 n.e. Olimpię odwiedził grecki geograf Pauzaniasz, który sporządził szczegółowe opisy sanktuarium za czasów jego największej świetności, poświęcając mu dwie z dziesięciu ksiąg swojego dzieła Periegesis tes Hellados (pol. „Wędrówki po Helladzie”)[3]. Jego opisy, obok wyników badań archeologicznych, posłużyły do budowy modeli sanktuarium[3].

Sanktuarium funkcjonowało w pierwszych latach chrześcijaństwa za panowania Konstantyna I Wielkiego[8]. Ostatnie igrzyska odbyły się w Olimpii w roku 393, wkrótce potem w 394 roku Teodozjusz I Wielki wydał edykt zakazujący wszelkich świąt i uroczystości pogańskich[8]. W roku 426 Teodozjusz II rozkazał zniszczenia Olimpii[8], m.in. spalono wówczas świątynię Zeusa[14]. W połowie V w. w sanktuarium osiedliła się mała społeczność chrześcijańska i przekształciła warsztat Fidiasza w kościół[8]. Trzęsienia ziemi w 551 i 552 roku dokonały kolejnych zniszczeń, m.in. świątynia Zeusa uległa częściowemu zawaleniu[8]. Na przestrzeni wieków obszar sanktuarium wielokrotnie zalewały wody Kladeos i Alfios – sanktuarium przykryła warstwa piachu i szlamu o grubości 5–7m[8].

Historia odkrycia Olimpii

W 1516 roku miejsce zbiegu rzek Alfios i Kladeos zostało oznaczone na mapie weneckiej jako Andilalo[16]. Pod koniec wojny trzydziestoletniej, szwedzki dyplomata Matthias Palbitzki (1623–1677), podróżujący po Grecji w latach 1645–1648, był najprawdopodobniej pierwszym zachodnim Europejczykiem, który dotarł do Olimpii w 1647 roku[16]. W 1723 roku, w liście do arcybiskupa Korfu, benedyktyński mnich i francuski paleograf Bernard de Montfaucon (1655–1741) wysunął propozycję odnalezienia Olimpii i przeprowadzenia prac wykopaliskowych[16][17]. Pomysł ten nigdy jednak nie został zrealizowany[17]. W latach 1728–1731, prace wykopaliskowe w Grecji prowadził na zlecenie króla Francji Ludwika XV francuski antykwariusz Michel Fourmont (1690–1746), który został odwołany do Paryża zanim rozpoczął prace na granicy Arkadii i Elidy[17]. Kolejnym uczonym z zamiarem odkrycia Olimpii był niemiecki historyk sztuki i archeolog Johann Joachim Winckelmann (1717–1768), którego plany przekreśliła jego nagła śmierć z rąk mordercy[17]. Kolejne wyprawy do Grecji zorganizowało w latach 60. XVIII w. brytyjskie Towarzystwo Dyletantów (ang. Society of Dilettanti)[17]. Pierwsza wyprawa, pod kierownictwem angielskiego antykwariusza Richarda Chandlera (1737–1810), odbyła się w 1764 roku, po której nastąpiła druga w 1766 roku[17]. Podczas drugiej wyprawy, bazując na opisie Pauzaniasza, poszukiwania Olimpii zakończyły się sukcesem[16]. Sanktuarium zostało odkryto ponownie w 1766 roku[8] a zidentyfikował je Richard Chandler[18], który odkrył ruiny świątyni Zeusa Olimpijskiego – pozostałości naosu i dorycki kapitel[17].

Ponieważ antyczna Olimpia była w ruinie, pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie zorganizowano w 1896 roku w Atenach[19].

Stanowisko archeologiczne w Olimpii

W XIX i XX wieku w Olimpii prowadzono systematyczne prace archeologiczne. W 1829 roku francuska ekspedycja do Morei (fr. Expédition de Morée) przeprowadziła pierwsze prace archeologiczne, odkrywając częściowo świątynię Zeusa i zabierając fragmenty frontonów do muzeum w Luwrze[8].

Od 1875 roku wykopaliska prowadzone są przez Niemiecki Instytut Archeologiczny (niem. Deutsches Archäologisches Institut, DAI)[8]. Pierwsze prace prowadzono pod kierunkiem Ernsta Curtiusa (1814–1896) i Friedricha Adlera (1827–1908)[16]. Pierwsza wyprawa odbyła się w latach 1875–1876, kiedy to odkryto pozostałości posągu Nike[16]. Podczas drugiej wyprawy w latach 1876–1877 odkryto m.in. rzeźbę Hermesa z małym Dionizosem, podczas trzeciej – w latach 1877–1878 odkryto m.in. Filipejon, podczas czwartej – w latach 1878–1879 m.in. prytanejon oraz pelopejon a w trakcie piątej wyprawy w latach 1879–1880 odnaleziono m.in. leonidajon[16]. Szósta, ostatnia wyprawa w latach 1880–1881 poświęcona była katalogowaniu znalezisk[16].

W 1989 roku stanowisko archeologiczne w Olimpii zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[20].

Sanktuarium w Olimpii 1: Północno-wschodnie propyleje; 2: Prytanejon; 3: Filipejon – świątynia Filipa II Macedońskiego; 4: Świątynia Hery; 5: Pelopejon – grób legendarnego Pelopsa; 6: Nimfajon; 7: Metroon – świątynia Matki Bogów; 8: Zanes – brązowe posągi Zeusa; 9: Kryptoportyk z I w. n.e. łączący Altis ze stadionem; 10: Stadion; 11: Stoa Echo; 12: Gmach Ptolemeusza II Filadelfosa i Arsinoe I; 13: Stoa Hestii; 14: Budynki hellenistyczne; 15: Świątynia Zeusa; 16: Ołtarz Zeusa; 17: Dar wotywny Achajów; 18: Dar wotywny Mikytosa; 19: Nike Pajoniosa; 20: Gimnazjon; 21: Palestra; 22: Teokleon – mieszkania kapłanów; 23: Heroon; 24: Warsztat Fidiasza; 25: Łaźnie Kladeos; 26: Łaźnie greckie; 27 i 28: domy gościnne; 29: Leonidajon; 30: Łaźnie południowe; 31: Buleuterion; 32: Południowe stoa; 33: Willa Nerona. Skarbce I: skarbiec Sikionu; II: skarbiec Syrakuz; III: skarbiec Epidamnos; IV: skarbiec Byzantionu; V: skarbiec Sybaris; VI: skarbiec Cyreny; VII: niezidentyfikowany; VIII: ołtarz?; IX: skarbiec Selinunt; X: skarbiec Metapontum; XI: skarbiec Megary; XII: skarbiec Geli.
Numer na planieZdjęcie
(stan współcześnie)		NazwaRok budowyOpis
2Πρυτανείο της Ολυμπίας.jpgPrytanejonok. 475 p.n.e.[11]Wzniesiony na planie prawie kwadratu (32.65 m x 27.25 m) gmach dorycki z gankiem i westybulem, otwartymi dziedzińcami po bokach[11]. W centralnym pomieszczeniu znajdował się najprawdopodobniej ołtarz Hestii[11]. W gmachu urzędowali organizatorzy igrzysk i świętowano tu również zwycięstwa sportowców[11].
3Olympia Philippeion.jpgFilipejon – świątynia Filipa II Macedońskiegook. 339 p.n.e. – 300 p.n.e.[21]Tolos z okrągłym naosem, z wejściem od zachodu, otoczony kolumnadą 18 kolumn jońskich; wewnątrz kolumnada z 9 kolumn korynckich[21]. Wzniesiony przez Filipa II Macedońskiego (ukończony przez Aleksandra Wielkiego) dla uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Cheroneą w 338 roku p.n.e.[21] W środku stały chryzelefantynowe posągi Aleksandra Wielkiego, jego rodziców: Filipa II Macedońskiego i jego żony Olimpias oraz jego dziadków: Amyntasa III Macedońskiego i jego żony Eurydyki[21].
4Olympia - Hera Temple.jpgŚwiątynia HeryWczesny VI w. p.n.e.[10]Architekt nieznany[10]. Gmach dorycki z okresu archaicznego, o wymiarach 19m × 50m, orientowany na osi wschód-zachód, z wejściem od wschodu tak, by promienie wschodzącego słońca oświetlały posąg Hery w środku[10]. Wzniesiony z wapienia (fundamenty i podstawa), cegieł glinianych (partie środkowe) i drewna (partie górne i dach), o dachu krytym dachówką terakotową[10]. Na środku frontonów znajdowały się okrągłe, terakotowe akroteriony w jaskrawych kolorach[10]. Naos otaczały początkowo drewniane kolumny, wysokie na ponad 5 m – po sześć z przodu i z tyłu, i szesnaście po bokach[10]. Kolumny drewniane wymieniano stopniowo na kolumny wapienne, przy czym każda kolumna odpowiadała stylistycznie epoce, w której dokonywano wymiany[10].
5Pelopion.jpgPelopejonok. 600-500 p.n.e.[22]Grób legendarnego Pelopsa – peribolos z propylonem, wewnątrz ołtarz herosa Pelopsa[22] oraz posągi i topole[23].
6Olympia, Greece27.jpgNimfajonok. 160[24]Nimfajon, znany jako eksedra Heroda Attyka, z prostokątnym zbiornikiem w części dolnej i owalnym w części górnej połączonymi apsydą[25]. Ściana miała 15 niszy na posągi[24] (inne źródła podają dwa rzędy po 11 nisz[25]). Pośrodku owalnego zbiornika stał marmurowy posąg byka[25]. Wodę do nimfajonu sprowadzał akwedukt ze źródła odległego o 4 km, woda spływała do basenu górnego a następnie brązowymi rynnami do zbiornika na dole, skąd była rozprowadzana rurami po sanktuarium[24].
7Metroon in Olympia 2010.jpgMetroonok. 400–300 p.n.e.[26]Dorycka świątynia dedykowana matce bogów Rei, później zwanej Kybele[27]; gmach z kolumnadą 6 x 11 kolumn; naos otwarty na wschód do pronaosu zakończonego antami, po stronie zachodniej opistodomos również zakończony antami[26][27].
8Greece-0528 - Bases of Zanes (4th – 1st century BC).jpgZanes – brązowe posągi ZeusaRząd szesnastu piedestałów przy wejściu na stadion, na których stały brązowe posągi Zeusa ufundowane z kar nakładanych na zawodników za oszukiwanie podczas igrzysk[28]. Żaden z posagów nie zachował się do naszych czasów[28]. Według Pauzaniasza, pierwszy posąg został ustawiony w 388 p.n.e. po 98. igrzyskach, kiedy na jednego z zawodników – Eupolosa z Tesalii – została nałożona kara za przekupienie trzech swoich przeciwników w zawodach bokserskich[28]. Posągi wykonane były przez najlepszych ówczesnych artystów, m.in. przez Kleona z Sykionu[28]. Każdy posąg miał na piedestale tabliczkę z nazwiskiem winnego sportowca, co miało odwodzić innych zawodników od oszustw podczas igrzysk[28].
9–10Greece-0533.jpgKryptoportyk i stadion (stadion III)ok. 775–350 p.n.e.[29]Trzeci stadion w Olimpii usytuowany na wschód od Altisu, miejsce starożytnych igrzysk olimpijskich oraz Herajów – igrzysk dla kobiet[30]. Pierwszy stadion z poł. VI w. p.n.e. zlokalizowany był na południe od wzgórza Kronos w granicach Altisu, po drugiej stronie jego zachodniego boku znajdował się ołtarz Zeusa[30]. Drugi stadion wzniesiono na wschód od pierwszego – zbocze wzgórza zapewniało miejsce dla publiczności po stronie północnej a po stronie południowej wzniesiono widownię[30]. Ostateczna formę stadion otrzymał w V w. p.n.e. – z uwagi na ogromną popularność igrzysk został przesunięty 82 m na wschód i 7 m na północ i otoczony ławami dla publiczności[30]. Stadion mieścił ok. 45 tys. widzów[30]. W poł. IV w. p.n.e. stadion został odgrodzony od Altisu nowo-wybudowaną stoe Echo[30]. Całkowite wymiary stadionu to 212,54 m długości i 30–34 m szerokości, przy czym dwa kamienne znaczniki wyznaczały bieżnię – dystans stadionu równy 192,27 m, zaznaczając linie startu i mety[30]. Na stronie południowej znajdowało się podium dla sędziów, a naprzeciwko, po stronie północnej, stał ołtarz Demeter[30]. W okresie rzymskim stadion został poddany renowacji (stadion IV–V)[30]. Pod koniec III w. p.n.e. wzniesiono zadaszone wejście dla sportowców a po stronie zachodniej dodano monumentalny portyk – kryptoportyk[30].
11Restes de l'estoa d'Eco, Olímpia.JPGStoa Echook. 350 p.n.e.[31]Stoa z zewnętrzną kolumnadą, najprawdopodobniej koryncką, otwartą na zachód oraz wewnętrzną kolumnadą jońską[31]. Nazywana w starożytności stoą Echo, ponieważ echo miało odpowiadać w jej wnętrzu siedem razy[31]. Wzniesiona być może przez Filipa II Macedońskiego, wielokrotnie przebudowywana, zdobiona malowidłami[31].
13Stoa Hestii (Hellanodikeon)ok. 375–350 p.n.e.[32]Stoa na planie prostokąta, z zewnętrzną kolumnadą dorycką z trzech stron, w układzie 18 kolumn z przodu i 8 po bokach[33], otwartą na zachód[32]. Wschodnia strona budynku mogła być poświęcona Hestii, nad którą później (w I w. p.n.e.[33]) wzniesiono budynki hellenistyczne nieznanego przeznaczenia – ich pozostałości użyto do budowy willi Nerona[32]. Następnie teren został wykorzystany do wzniesienia łaźni wschodnich[32].
15Olympia (18).jpgŚwiątynia Zeusaok. 470–456 p.n.e.[34]Architekt – Libon z Elidy[14]. Usytuowana w centrum sanktuarium świątynia dorycka[34], orientowana na osi wschód-zachód – największa na Peloponezie[14]. Na krepidomie 6 kolumn z przodu i z tyłu, 13 po bokach[34]. Kolumny wzniesione z wapienia, miały ponad 10 m wysokości a ich średnica przy bazie wynosiła 2,25 m[14]. Trójnawowy naos otwarty na wschód, podzielony dwoma podwójnymi rzędami 7 kolumn na trzy nawy; pronaos i opistodomos zakończone antami[34]. W środku, oddzielona od publiczności, stała statua Zeusa dłuta Fidiasza[34]. Świątynia została spalona z rozkazu Teodozjusza II w 426 roku[14]. Zniszczona w trzęsieniach ziemi w 551 i 552 roku[14].
16Ołtarz ZeusaObszar na planie prostokąta z ołtarzem usypanym z popiołu ze składanych ofiar[35]. Ołtarz nie zachował się do naszych czasów – został zniszczony podczas akcji likwidacji Olimpii za czasów Teodozjusza I Wielkiego i Teodozjusza II[36]. Według mitu, Zeus sam miał wskazać lokalizację ołtarza, ciskając piorun w wybrane miejsce[36].
19Piedestał NikeMasywny, dziewięciometrowy piedestał z inskrypcją wotywną z dedykacją posągu Nike Zeusowi Olimpijskiemu przez mieszkańców Mesenii i Nafpaktos po ich zwycięstwie nad Lakonią w II wojnie peloponeskiej (ok. 421 p.n.e.) i nazwiskiem artysty, który posąg wykonał – Pajonios z Mende[37]. Druga inskrypcja Meseńczyków z ok. 135 p.n.e. znajduje się na prawym boku piedestału i upamiętnia arbitraż pomiędzy Meseńczykami a Lakończykami w sprawie o sporny teren na górze Tajget – Dentheliatis[37]. Posąg Nike z Olimpii znajduje się obecnie w Muzeum Archeologiczne w Olimpii[37].
20Olympia Gymnasion.jpgGimnazjonok. 250 p.n.e.[38]Gimnazjon złożony z czterech stoi; wody rzeki Kladoes zmyły część północną i zachodnią kompleksu[38].
21Palestra d'Olímpia.JPGPalestraok. 400–300 p.n.e.[39]Perystyl otoczony portykiem kolumnowym 19 x 19 kolumn doryckich, wysypany piaskiem; pokoje dla zawodników we wszystkich czterech częściach budynku wokół perystylu[39][40]. Po stronie południowej kolumnada 15 kolumn jońskich, po stronie północnej efebejon – pokój ćwiczeń z wewnętrzną kolumnadą 9 kolumn jońskich[39]. Część kompleksu gimnazjonu, używana przez bokserów, zapaśników i skoczków do ćwiczeń[40].
22Theokoleon, Olímpia.JPGTheokoleonok. 360 p.n.e.[41]Budynek wzniesiony na planie prostokąta (prawie kwadratu) z dziedzińcem wewnętrznym, gdzie znajdowała się studnia[41]. Osiem pomieszczeń w gmachu głównym i dwa w westybulu[41]. Najprawdopodobniej kwatera kapłanów Olimpii – theokoloi[41][42].
23Heroonok. 450 p.n.e.[43]Budynek na planie prostokąta podzielony na trzy części, pierwotnie łaźnie[43]. Wejście od zachodu z czterema kolumnami, od wschodu dwa pomieszczenia: okrągłe na północnym wschodzie – tolos o średnicy 8m[44] i prostokątne na południowym wschodzie[43]. Tolos poświęcony był nieznanemu herosowi, w środku znajdował się ołtarz z ziemi i popiołu pokrytych stiukiem[43].
24Exterior del taller de Fídies, Olímpia.JPGWarsztat Fidiaszaok. 430 p.n.e.[45]Dwupiętrowy, dwuizbowy budynek z wejściem od wschodu[45], wzniesiony poza sanktuarium naprzeciwko świątyni Zeusa[46]. Podczas wykopalisk znaleziono tu wiele narzędzi oraz kubek z napisem „Fidiasz”[45]. Tutaj Fidiasz miał stworzyć posąg Zeusa[45]. W V w. wzniesiono tu kościół chrześcijański[46].
25Łaźnie Kladeosok. 100[47]Łaźnie wzniesione w okresie rzymskim nad brzegiem rzeki Kladeos po zachodniej stronie sanktuarium, w miejscu basenu „Łaźni Greckich” z V w. p.n.e.[47]
26Łaźnie Greckieok. 480 p.n.e.[48]Łaźnie z basenem po stronie południowo-zachodniej, wielokrotnie przebudowywane i rozbudowywane[48]. Nazywane „Łaźniami Greckimi” dla odróżnienia od późniejszych łaźni z okresu rzymskiego; najprawdopodobniej opuszczone w okresie rzymskim[49].
27–28Domy gościnneok. 170 p.n.e.[50]Dwa domy gościnne wzniesione przez Rzymian dla widzów igrzysk. Kilka pokoi w obydwu domach miało podłogę wyłożoną mozaiką, której fragmenty zachowały się do naszych czasów[50].
29Olympie - Léonidaion.jpgLeonidajonok. 330 p.n.e.[51]Dom gościnny dla honorowych gości sanktuarium, wzniesiony na planie prostokąta o wymiarach 75 m x 81 m, otoczony kolumnadą jońską z dziedzińcem wewnętrznym z kolumnami doryckimi[51]. Nazwany Leonidajonem od imienia budowniczego Leonidasa z Naksos[51].
30Łaźnie południoweIII w.[52]Łaźnie południowe usytuowane po zachodniej stronie Leonidajonu, używane jako łaźnie do V wieku[52]. Pierwsze łaźnie w Grecji z zastosowaniem rzymskiej technologii hypocaustum[53]. Zachowały oryginalną wysokość i dach oraz częściowo mozaiki na podłogach[52].
31Bouleuterion in Olympia 2010 2.jpgBuleuterionok. 580 p.n.e.[12]Czteroczęściowa budowla buleuterionu złożona ze stoi, dwóch skrzydeł z apsydami – północnym i południowym – oraz kolumnady (27 x 3 kolumny) łączącej trzy części, otwartej na wschód[12]. Wejścia do skrzydeł od wschodu poprzez anty z trzema kolumnami doryckimi; skrzydła – dwunawowe hale z siedmioma kolumnami, oddzielone murem od dwóch pomieszczeń na krańcach z apsydami[12]. Pomiędzy skrzydłami budynek na planie kwadratu[12]. Buleuterion wznoszono stopniowo – skrzydło południowe powstało na pozostałościach z V w. p.n.e., północne datuje się na VI w. p.n.e. a stoa datowana jest na okres po trzęsieniu ziemi w 374 r. p.n.e.[12] Siedziba senatu Elidy, którego członkowie byli odpowiedzialni za organizację igrzysk[54]. Tutaj rejestrowano zawodników igrzysk, ogłaszano program zawodów i rozstrzygano spory podczas igrzysk[54]. Według greckiego geografa Pauzaniasza tutaj zawodnicy składali przysięgę, że będą walczyć fair play a sędziowie, że będą rozstrzygać uczciwie i nie brać łapówek[54].
32Stoa południowa (proedria)ok. 350 p.n.e. [55]Dwunawowa stoa z dorycką kolumnadą zewnętrzną, otwartą na południe, i koryncką kolumnadą wewnętrzną[55].
33Willa Neronaok. 50–70[56]
65–57[57]		Dom mieszkalny z wieloma pokojami i wejściem od strony zachodniej[56]. Nazwany willą Nerona od stempla cesarskiego Nerona NER. AVG.[57] na ołowianej rurze instalacji wodnej[56]. Inne źródła podają, że willa została wybudowana dla cesarza Nerona, który przybył do Olimpii oglądać igrzyska w 67 roku[57].
I–XIITresor de Sició, Olímpia.JPGSkarbceVII–V w. p.n.e.[58]Skarbce różnych miast greckich zlokalizowane są u stóp wzgórza Kronos, wznoszone w wiekach XVII–V p.n.e. na tarasie rozciągającym się od nimfajonu do stadionu[58]. W IV w. p.n.e. zbudowano schody prowadzące z tarasy do Altisu[58]. Budynki skarbców miały formę małych świątyń z jednym pomieszczeniem i portykiem zamkniętym antami. W ich wnętrzu przechowywano cenne wota dla Zeusa. Skarbce miały tu następujące miasta: Sikion, Syrakuzy, Epidamnos, Byzantion, Sybaris, Cyrena, Selinunt, Metapontum, Megara i Gela, ale jedynie pięć zidentyfikowano z całkowitą pewnością: skarbiec numer I – Sikionu (ok. 559 p.n.e.)[59], skarbiec numer IX – Selinunt (ok. 550–525 p.n.e.)[60], skarbiec numer X – Metapontum (ok. 575 p.n.e.)[61], skarbiec numer XI – Megary (ok. 525 p.n.e.)[13] i skarbiec numer XII – Geli (ok. 575–550 p.n.e.)[62][58].

Artefakty znalezione w Olimpii prezentowane są w dwóch muzeach:

  • Zeus i Ganimedes, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

    Zeus i Ganimedes, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

  • Hermes z małym Dionizosem, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

    Hermes z małym Dionizosem, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

  • Nike z Olimpii, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

    Nike z Olimpii, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

  • Posąg Hadriana, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

    Posąg Hadriana, Muzeum Archeologiczne w Olimpii

Tradycje olimpijskie

Od 1936 roku płomień olimpijski, który płonie podczas nowożytnych igrzysk olimpijskich, zapalany jest za pomocą promieni słonecznych skupionych przez paraboliczne zwierciadło na stadionie w Olimpii[65]. Stamtąd jest on przenoszony przez olimpijską sztafetę do miejsca rozgrywania igrzysk w danym roku[65]. Zwyczaj ten został zapoczątkowany przed Letnimi Igrzyskami Olimpijskimi w Berlinie w 1936 roku z inicjatywy niemieckiego działacza sportowego Carla Diema (1882–1962)[65].

Miasta partnerskie

Zobacz też

  • Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO w Grecji

Przypisy

  1. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych: Nazewnictwo Geograficzne Świata. Zeszyt 11. Warszawa: GŁÓWNY URZĄD GEODEZJI I KARTOGRAFII, 2009, s. 11. ISBN 83-239-7552-3. [dostęp 2016-08-02]. (pol.)
  2. ↑ ESTAT: Απογραφή Πληθυσμού - Κατοικιών 2011. ΜΟΝΙΜΟΣ Πληθυσμός (gr.). [dostęp 2016-08-02].
  3. ↑ a b c d e Donald G. Kyle: Sport and Spectacle in the Ancient World. John Wiley & Sons, 2014, s. 108. ISBN 978-1-118-61380-1. [dostęp 2016-08-06].
  4. ↑ a b c d e f g N. Yalouris: Stillwell, Richard. MacDonald, William L. McAlister, Marian Holland: The Princeton encyclopedia of classical sites. Princeton: Princeton University Press, 1976. [dostęp 2016-08-06].
  5. ↑ a b c d e Janina K. Darling: Architecture of Greece. Greenwood Publishing Group, 2004, s. 41. ISBN 978-0-313-32152-8. [dostęp 2016-08-02].
  6. ↑ a b c UNESCO: Archaeological Site of Olympia – Advisory Body Evaluation (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  7. ↑ a b c d John Pedley: Sanctuaries and the Sacred in the Ancient Greek World. Cambridge University Press, 2005, s. 119. ISBN 978-0-521-80935-1. [dostęp 2016-08-02].
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Olympia Vickatou: Olympia – history (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  9. ↑ a b Janina K. Darling: Architecture of Greece. Greenwood Publishing Group, 2004, s. 42. ISBN 978-0-313-32152-8. [dostęp 2016-08-02].
  10. ↑ a b c d e f g h Janina K. Darling: Architecture of Greece. Greenwood Publishing Group, 2004, s. 195. ISBN 978-0-313-32152-8. [dostęp 2016-08-02].
  11. ↑ a b c d e Perseus Digital Library Project: Olympia, Prytaneion (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  12. ↑ a b c d e f Perseus Digital Library Project: Olympia, Bouleuterion (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  13. ↑ a b c Perseus Digital Library Project: Olympia, Treasury of the Megarians (11) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  14. ↑ a b c d e f g Olympia Vickatou: Temple of Zeus at Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  15. ↑ Janina K. Darling: Architecture of Greece. Greenwood Publishing Group, 2004, s. 43. ISBN 978-0-313-32152-8. [dostęp 2016-08-02].
  16. ↑ a b c d e f g h Berthold Fellmann. The History of Excavations at Olympia. „Olympic Review”, s. 109–162, march-april 1973. 64–65. Comité International Olympique (ang.). 
  17. ↑ a b c d e f g Karl Lennartz. Olympia and history. „Olympic Review”, s. 272–321, march-april 1973. 64–65. Comité International Olympique (ang.). 
  18. ↑ Willy Clarysse, Sofie Remijsen: The site of Olympia (ang.). W: KU Leuven [on-line]. 2008, 2012. [dostęp 2016-08-05].
  19. ↑ Janina K. Darling: Architecture of Greece. Greenwood Publishing Group, 2004, s. 135. ISBN 978-0-313-32152-8. [dostęp 2016-08-02].
  20. ↑ UNESCO: Archaeological Site of Olympia (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  21. ↑ a b c d Perseus Digital Library Project: Olympia, Philippeion (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  22. ↑ a b Perseus Digital Library Project: Olympia, Pelopeion (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  23. ↑ Olympia Vickatou: Pelopion (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  24. ↑ a b c Perseus Digital Library Project: Olympia, Nymphaeum (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  25. ↑ a b c Olympia Vickatou: Nymphaeon of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  26. ↑ a b Perseus Digital Library Project: Olympia, Metroon (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  27. ↑ a b Olympia Vickatou: The Metroon (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  28. ↑ a b c d e Olympia Vickatou: Zanes (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  29. ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Stadium (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  30. ↑ a b c d e f g h i j Olympia Vickatou: Ancient stadium of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  31. ↑ a b c d Perseus Digital Library Project: Olympia, Echo Hall (Painted Stoa) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  32. ↑ a b c d Perseus Digital Library Project: Olympia, Southeast Building (Building) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  33. ↑ a b Olympia Vickatou: South-east building at Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  34. ↑ a b c d e Perseus Digital Library Project: Olympia, Temple of Zeus (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  35. ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Altar of Zeus (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  36. ↑ a b Olympia Vickatou: Altar of Zeus at Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  37. ↑ a b c Olympia Vickatou: Pedestal of the Nike of Paionios (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  38. ↑ a b Perseus Digital Library Project: Olympia, Gymnasium (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  39. ↑ a b c Olympia Vickatou: Olympia, Palaestra (Building) (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  40. ↑ a b Olympia Vickatou: Palaestra of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  41. ↑ a b c d Perseus Digital Library Project: Olympia, Theokoleon (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  42. ↑ Olympia Vickatou: Theokoleon (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  43. ↑ a b c d Perseus Digital Library Project: Olympia, Heroon (Sanctuary of a Hero) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  44. ↑ Olympia Vickatou: Heroon of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  45. ↑ a b c d Perseus Digital Library Project: Olympia, Workshop of Pheidias (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  46. ↑ a b Olympia Vickatou: Workshop of Pheidias (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  47. ↑ a b Olympia Vickatou: Kladeos baths (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  48. ↑ a b Perseus Digital Library Project: Olympia, Greek Baths (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  49. ↑ Olympia Vickatou: Baths (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  50. ↑ a b Olympia Vickatou: Hostels of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  51. ↑ a b c Perseus Digital Library Project: Olympia, Leonidaion (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  52. ↑ a b c Olympia Vickatou: Leonidaion baths (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  53. ↑ Willy Clarysse, Sofie Remijsen: Ancient Olympics – Baths (ang.). W: KU Leuven [on-line]. 2008, 2012. [dostęp 2016-08-05].
  54. ↑ a b c Olympia Vickatou: Bouleuterion of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  55. ↑ a b Perseus Digital Library Project: Olympia, South Stoa (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  56. ↑ a b c Perseus Digital Library Project: Olympia, House of Nero (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  57. ↑ a b c Olympia Vickatou: House of Nero (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  58. ↑ a b c d Olympia Vickatou: Treasuries (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  59. ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Treasury of the Sikyonians (1) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  60. ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Treasury of the Selinians (9) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  61. ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Treasury of the Metapontians (10) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  62. ↑ Perseus Digital Library Project: Olympia, Treasury of the Gelians (12) (Building) (ang.). [dostęp 2016-08-02].
  63. ↑ Olympia Vickatou: Archaeological Museum of Olympia (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  64. ↑ Olympia Vickatou: Museum of the History of the Olympic Games of antiquity (ang.). W: Ministry of Culture and Sports of Greece: Odysseus Portal [on-line]. [dostęp 2016-08-02].
  65. ↑ a b c John Grasso, Bill Mallon, Jeroen Heijmans: Historical Dictionary of the Olympic Movement. Rowman & Littlefield, 2015, s. 436. ISBN 978-1-4422-4860-1. [dostęp 2016-08-06].

Linki zewnętrzne

Obiekty z listy Światowego Dziedzictwa UNESCO w Grecji

Flag of UNESCO.svg

Kulturowe
Kulturowe i przyrodnicze

Grecja

Media użyte na tej stronie

Greece location map.svg
(c) Lencer, CC BY-SA 3.0
Location map of Greece

Equirectangular projection, N/S stretching 120 %. Geographic limits of the map:

  • N: 42.0° N
  • S: 34.6° N
  • W: 19.1° E
  • E: 29.9° E
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Theokoleon, Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Theokoleon, Olímpia.
Greece-0528 - Bases of Zanes (4th – 1st century BC).jpg
Autor: Dennis Jarvis from Halifax, Canada, Licencja: CC BY-SA 2.0
The Zanes (plural form of the name Zeus), were bronze statues of Zeus placed on the sixteen survived bases. They were erected with the fines imposed on athletes who had committed the offence of cheating. The inscriptions on the bases named the athlete and the nature of the infringement, for which he was penalized. The position of the Zanes along the way to the Stadium was a warning to all competitors.
Olympia (18).jpg
Autor: Ed Siasoco (aka SC Fiasco) from Kingstowne, VA, USA, Licencja: CC BY 2.0
Olympia (18)
Palestra d'Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Palestra d'Olímpia.
Olympia, Greece27.jpg
Autor: troy mckaskle from SF Bay Area, Licencja: CC BY-SA 2.0
Olympia, Greece
Πρυτανείο της Ολυμπίας.jpg
Autor: Projethomere, Licencja: CC BY-SA 4.0
Olympia, Prytaneion (Building)
Plan Olympia sanctuary-fr.svg
Plan du sanctuaire d'Olympie en Grèce.
Restes de l'estoa d'Eco, Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Restes de l'estoa d'Eco, Olímpia.
Tresor de Sició, Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tresor de Sició, Olímpia.
Olympia Gymnasion.jpg
Autor: Ronny Siegel, Licencja: CC BY 3.0
Olympia (Greek: Ολυμπία Olympía), a sanctuary of ancient Greece in Elis, is known for having been the site of the Olympic Games in classical times, the most famous games in history. You can use the images for free. But a link to http://www.ploync.de/reisen/5084-olympia-peloponnes.html - I would be happy :)
Zeus i Ganimedes, terracota. Taller corinti, 480-479 aC. Museu arqueològic d'Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Late Archaic terracotta statue of Zeus and Ganymede, Olympia Archaeological Museum.
Greece-0533.jpg
Autor: Dennis Jarvis from Halifax, Canada, Licencja: CC BY-SA 2.0
The stadium was originally within the sacred precinct. Gradually, the stadium was moved to its present location. All the embankments are of earth, and only a few stone seats were provided for officials. Connecting the sanctuary and stadium was a vaulted passageway, an early example of the use of vaulting by the Greeks.
Olympia - Hera Temple.jpg
Autor: Ingo Mehling, Licencja: CC BY-SA 3.0
Temple of Hera, Olympia
Olympie - Léonidaion.jpg
Autor: Jean-Christophe BENOIST, Licencja: CC BY 3.0
Léonidaion à Olympie (Grèce)
Exterior del taller de Fídies, Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Exterior del taller de Fídies, Olímpia.
Pelopion.jpg
Autor: Davide Mauro, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pelopion
Olimpia FilipTemple.JPG
Olympia Philip II of Macedon Temple
Estàtua de l'emperador romà Adrià, Museu Arqueològic d'Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Statue of the Roman emperor Hadrian, Archaeological Museum of Olympia. It was originally part of the nymph erected by Herod Atticus in the 2nd century AD.
Metroon in Olympia 2010.jpg
Autor: Wknight94 talk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Metroon temple in northern Olympia, Greece.
Olympia Philippeion.jpg
Autor: Ronny Siegel, Licencja: CC BY 3.0
Olympia (Greek: Ολυμπία Olympía), a sanctuary of ancient Greece in Elis, is known for having been the site of the Olympic Games in classical times, the most famous games in history. You can use the images for free. But a link to http://www.ploync.de/reisen/5084-olympia-peloponnes.html - I would be happy :)
Victòria de Peoni, Museu Arqueològic d'Olímpia.JPG
Autor: Joanbanjo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Victòria de Peoni, Archaeological Museum of Olympia.
20090725 olympia22.jpg
Autor: Jean Housen, Licencja: CC BY 3.0
Olympia : stadium.
Hermes bearing Dionysos 050911.jpg
Autor: Oren Rozen, Licencja: CC BY-SA 3.0
Hermes bearing the child Dionysos, Archaeological Museum of Olympia