Ottokar Brzoza-Brzezina

Ottokar Wincenty Brzoza-Brzezina
Brzezina
Ilustracja
pułkownik artylerii pułkownik artylerii
Data i miejsce urodzenia

3 marca 1883
Protivín, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

30 sierpnia 1968
Zielonka, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1903–1927 i 1939–1945

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

50 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Krzyż Żelazny (1813) II Klasy
Odznaka Oficerska Związków Strzeleckich „Parasol”

Ottokar Wincenty Brzoza-Brzezina, niem. Ottokar Březina (ur. 3 marca 1883 w Protivínie w Czechach, zm. 30 sierpnia 1968 w Zielonce pod Warszawą) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany na generała brygady.

Życiorys

Był Czechem. Ukończył cztery klasy szkoły realnej i następnie jeden rok Wyższej Szkoły Przemysłowej w Pilźnie. Wstąpił do Szkoły Kadetów Artylerii w Wiener Neustadt, którą ukończył w sierpniu 1903 i został wcielony do c. i k. 31 pułku artylerii dywizyjnej w Stanisławowie, który w 1908 został przemianowany na c. i k. 31 pułk armat polowych[1][2][3]. W 1909 został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 31 pułku armat polowych[4][5].

W 1911 wstąpił do Związku Walki Czynnej, a następnie do Związku Strzeleckiego, w którym sprawował funkcję komendanta na miasto Stanisławów. Po wybuchu I wojny światowej, od sierpnia 1914 służył w Legionach Polskich. Uczestniczył m.in. w bitwie pod Krzywopłotami, gdzie wsławił się skutecznym ogniem jedynej baterii artylerii, którą dowodził. Do marca 1917 był organizatorem i dowódcą 1 pułku artylerii, a do lipca 1917 sprawował funkcje dowódcy baterii i dywizjonu w c. i k. 28 pułku armat polowych. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej i został dowódcą baterii zapasowej w c. i k. 1 pułku artylerii górskiej. Bohater wiersza Jana LechoniaPolonez artyleryjski” z tomu Karmazynowy poemat ze znaną strofą To major Brzoza kartaczami w moskiewskie pułki wali. Do 1918 jego oddziałem macierzystym w c. i k. Armii był 31 pułk armat polowych, przemianowany kolejno na 30 pułk armat polowych i 30 pułk artylerii polowej[6].

W listopadzie 1918 wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Do grudnia 1918 był dowódcą Podhalańskiego Okręgu Wojskowego w Nowym Targu oraz czasowo szefem i dowódcą Okręgu Generalnego Kraków. W kwietniu 1919 został dowódcą 1 pułku artylerii polowej Legionów. Od kwietnia do czerwca 1920 pełnił funkcję szefa sekcji amunicji w Departamencie Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, po czym został inspektorem artylerii Armii Rezerwowej. W czerwcu 1920 objął dowództwo 6 Dywizji Piechoty, z którą walczył krótko w wojnie polsko-bolszewickiej. Już w sierpniu 1920 został zastępcą dowódcy artylerii obrony Warszawy. W okresie od stycznia do czerwca 1921 był oficerem inspekcyjnym artylerii przy szefie Sztabu Generalnego. Do września 1922 sprawował funkcję oficera sztabu w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. 5 września 1922 został przeniesiony z Rezerwy Oficerów Sztabowych DOK I do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu na stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia[7]. Służbę na tym stanowisku pełnił do listopada 1925 roku, a następnie znajdował się w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. 31 sierpnia 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał w Zielonce pod Warszawą, gdzie za zasługi otrzymał grunty i folwark nazwany „Brzoza”.

1 września 1939 zgłosił się do służby wojskowej. 22 września objął dowództwo nad improwizowanym zgrupowaniem „Brzoza”, które zorganizował z różnych oddziałów zapasowych w rejonie Małoryty. 25 lub 26 września wraz ze swoim zgrupowaniem podporządkował się dowódcy Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszkowi Kleebergowi. 28 września po włączeniu w jego skład zgrupowania „Drohiczyn Poleski” całość została formalnie nazwana 50 Dywizją Piechoty Rezerwowej. Dowodził tą dywizją w czasie bitwy pod Kockiem. Po kapitulacji SGP „Polesie” wzięty do niewoli niemieckiej, z których został rychło zwolniony, ze względu na swoje czeskie pochodzenie. W połowie października powrócił do Zielonki.

Grób gen. Ottokara Brzozy-Brzeziny na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W czasie okupacji prowadził firmę budowlaną. Od listopada 1939 nawiązał kontakt z Komendą Główną SZP. Jego majątek pełnił rolę konspiracyjnego ośrodka Okręgu Warszawskiego SZP, a następnie ZWZ-AK. W 1943 powstała w nim baza szkoleniowa dla podoficerów batalionu terytorialnego AK „Dęby”. Ottokar Brzoza-Brzezina czynnie współpracował z wywiadem AK. W swoim folwarku ukrywał także grupę Żydów. W 1944 został aresztowany przez Niemców i wywieziony do Oflagu IIC Woldenberg.

Po uwolnieniu z niewoli, powrócił do Polski. Ponownie zamieszkał w Zielonce, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 110-O-IV-13). Jego imieniem nazwano ulicę znajdującą się w Zielonce na tzw. Bankówce[8]. 5 maja 2018 jego szczątki zostały przeniesione z honorami wojskowymi na warszawski Cmentarz Wojskowy na Powązkach[9] (kwatera 18A-3-30)[10].

Awanse

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. Schematismus 1904 ↓, s. 862.
  2. Schematismus 1908 ↓, s. 821, 901.
  3. Schematismus 1909 ↓, s. 908.
  4. Schematismus 1910 ↓, s. 857, 923.
  5. Schematismus 1912 ↓, s. 933.
  6. Ranglisten 1918 ↓, s. 1170.
  7. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 28 z 19.08.1922 r.
  8. Brzozy-Brzeziny Ottokara, gen. (ul), 05-220 Zielonka, mapa.targeo.pl [dostęp 2017-09-02] (pol.).
  9. Gen. Ottokar Brzoza-Brzezina spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, radiomaryja.pl [dostęp 2018-06-17].
  10. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  11. Schematismus 1904 ↓, s. 791.
  12. Schematismus 1909 ↓, s. 840.
  13. Schematismus 1912 ↓, s. 862.
  14. Ranglisten 1918 ↓, s. 1052.
  15. Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
  16. Wojciech Stela, Polskie Ordery i Odznaczenia Vol. 1 Virtuti Militari, Warszawa 2015.
  17. „Za męstwo i osobistą odwagę okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1836 z 12 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1209)

Bibliografia

  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1904. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1903. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1908. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1907. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1912. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1911. (niem.).
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
  • Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
  • Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 754-755. ISBN 83-211-1096-7.

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Ottokar Brzoza-Brzezina (grób) 01.jpg
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób gen. Ottokara Brzozy-Brzeziny na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Znak oficerski "Parasol".jpg
Znak oficerski "Parasol"
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
Ottokar Brzoza-Brzezina.jpg
Ottokar Brzoza-Brzezina (1883-1968) - Polish general.