Piękna Madonna

Piękna Madonna z Wrocławia. Nieznany artysta wrocławski, lub praski, ok. 1390, wapień, wys. 116 cm., Muzeum Narodowe w Warszawie

Piękna Madonna – typ rzeźby, przedstawiającej stojącą Maryję z Dzieciątkiem na ręku, występujący w sztuce gotyckiej około roku 1400 w ramach tzw. stylu pięknego.

Sam temat Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus był powszechnie przedstawiany w sztuce już znacznie wcześniej, jednak w ramach stylu pięknego, jak nazywa się gotyk międzynarodowy, zyskał on nowe, dotąd nieznane charakterystyczne cechy. Madonna jest młoda i piękna, często o wysmukłych proporcjach i niedużej głowie. Jej ciało wygięte jest esowato i okryte obficie drapowaną szatą często o delikatnie łamiących się fałdach, które mają w pełni dekoracyjny charakter. Wyróżnikiem jest także czuła, relacja Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Maria podtrzymuje lewą ręką Dzieciątko, w drugiej ręce trzyma zaś owoc jabłoni, po który sięga Jezus. Maria w typie Pięknej Madonny charakteryzuje się daleko idącą sublimacją, idealizacją, liryzmem i dworską elegancją.

Materiał jaki był preferowany to przede wszystkim kamień, głównie wapień. Najczęściej tego typu dzieła są wolno stojącymi, opracowanymi ze wszystkich stron rzeźbami, które pełniły rolę figury kultowej, umieszczanej w różnych miejscach kościoła (głównie w kaplicach, lub przy, na filarze) stąd też kamienne figury Pięknych Madonn należą do przedstawień dewocyjnych, częstokroć niezależnych od przestrzeni liturgicznej. Nie wiadomo gdzie ukształtował się ten typ figury Marii z Dzieciątkiem, prawdopodobnie są to Czechy, skąd upowszechnił się głównie na terenie krajów Rzeszy w tym Austrii, Śląska, Prus Zakonnych.

W historiografii artystycznej pojęcie Pięknej Madonny zyskało kilka znaczeń. Zasadniczo definicja Pięknej Madonny dotyczy ekskluzywnej grupy kamiennych, wolnostojących i pełnoplastycznych figur o charakterze kultowo-dewocyjnej. Częstokroć w literaturze tą definicją pojmuje się wizerunki Madonny z Dzieciątkiem z około 1400 o zbliżonych cechach stylistycznych, także wykonane innymi technikami (prócz rzeźby przykłady Marii w typie Pięknej Madonny występują w malarstwie zarówno ściennym, tablicowym i książkowym), lub pełniących inne funkcje.

Bibliografia

  • Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2004, s. 214-215.
  • Diethmar Grossmann (hrsg.), Schöne Madonnen 1350–1450 Salzburg 1965
  • Janusz Kębłowski, Dwie antytezy w sprawie tzw. Pięknych Madonn, [w:] Sztuka ok. 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 1995, t. I, red. Teresa Hrankowska, Warszawa 1996, s. 165–185.
  • Zygmunt Kruszelnicki, Piękne Madonny – problem otwarty, Teka Komisji Historii Sztuki VIII, Toruń 1992, s. 31-105.
  • Wojciech Marcinkowski, Co to jest Piękna Madonna? Uwagi o wzajemnym powiązaniu formy, ikonografii i funkcji w sztuce późnogotyckiej, [w:] Mateusz Kapustka (red.), Prawda i twórczość, Wrocław 1998, s. 39-53
  • Michael V. Schwarz, Piękna Madonna jako kompleksowa forma obrazowa. Zarys problematyki, „Dzieła i Interpretacje” 1993, nr 1, s. 87–93
  • Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, red. R. Toman, 2004, s. 354-355.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gdansk Kosciol Mariacki Piekna Madonna.jpg
Autor: Ludwig Schneider, Licencja: CC BY 3.0
Gdańsk, Kościół Mariacki, Piękna Madonna
Muttergottes Liebieghaus 1066.jpg

Muttergottes; Salzburg, um 1410–1420; Steinguss, geringe Spuren farbiger Fassung


Liebieghaus, Frankfurt am Main, Inv. Nr. 1066 (angeblich aus dem oberen Ennstal in der Steiermark)
Krumlovska madona KHM.JPG
Autor: Ondraness, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krumlovská madona, (kol. 1390/1400), Praha, jemnozrnný vápenec - Kunsthistorisches Museum, Vídeň
Maria mit Kind aus Wilsdruff.jpg

Maria mit dem Kind, Anfang 15. Jh., Lindenholz (geringe Reste der Fassung), aus Wilsdruff bei Dresden


Staatliche Kunstsammlungen Dresden, Skulpturensammlung, SAV 0133b (ausgestellt im Schloßbergmuseum Chemnitz)
Stralsund Nikolaikirche - Junge-Altar 2.jpg
Autor: Wolfgang Sauber, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stralsund ( Western Pomerania ). Saint Nicholas church: Altar of the Junge family ( 1430s ) - Madonna and Child
Piękna Madonna z Wrocławia.jpg
Autor:
Master of Beautiful Madonnas (Silesia or Bohemia)
, Licencja: CC BY 3.0
Madonna Child Dominican church Colmar.jpg
Autor: Marie-Lan Nguyen (User:Jastrow), Licencja: CC BY 2.5
Statue of the Madonna and Child, church of the former Dominican convent in Colmar, France.
BGML - Schöne Madonna.jpg
Autor: Wolfgang Sauber, Licencja: CC BY-SA 3.0
Museum of Mining and Gothic art in Leogang ( Salzburg state ). Gothic collections: Statue of Madonna and Child ( 1410 ) from Salzburg or Prague.
Madonna z Krużlowej.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 3.0
Gotycka Madonna z Krużlowej w zbiorach MNK w Pałacu Erazma Ciołka
Madonna St Oswald St Catharine 15th century.jpg

Muttergottes, Hl. Oswald und Hl. Katharina

Bodenseegebiet, ca. 1410-1420

Weidenholz, ursprünglich gefasst, jetzt holzsichtig

Ursprünglich in Pfärrich (heute zu Amtzell), Landkreis Ravensburg, jetzt: Württembergisches Landesmuseum Stuttgart
Gothic replica of the Krumlov Madonna.jpg
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.

I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.

Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.

When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY 3.0
Gotycka Piękna Madonna z Hallstatt w zbiorach Galerii Narodowej w Pradze, Klasztor Św. Agnieszki
Horb Stiftskirche Horber Madonna.jpg
Autor: Photo: Andreas Praefcke, Licencja: CC BY 3.0

Stiftskirche Heilig Kreuz, Horb am Neckar

Horber Madonna, wohl 1400-1410, Kalkstein, 1,16 m hoch, Reste alter Fassung, Hände/Füßchen teilweise ergänzt