Pierwsze damy Stanów Zjednoczonych

Byłe pierwsze damy Stanów Zjednoczonych (od lewej): Rosalynn Carter, Hillary Clinton, Barbara Bush oraz Laura Bush.

Pierwsza dama Stanów Zjednoczonych – tytuł przyznawany gospodyni Białego Domu. Stanowisko to tradycyjnie pełnione jest przez żonę urzędującego prezydenta Stanów Zjednoczonych, choć w historii zdarzało się, że tytułem tym określano kobiety niebędące żonami prezydentów, np. jeśli prezydent był kawalerem albo wdowcem, albo w przypadku, gdy małżonka urzędującej głowy państwa nie była w stanie pełnić obowiązków pierwszej damy. Nie jest to stanowisko wybieralne, ani nie wiąże się z żadnymi oficjalnymi obowiązkami lub wynagrodzeniem. Niemniej jednak, pierwsza dama bierze udział w wielu oficjalnych ceremoniach oraz reprezentuje państwo zarówno z prezydentem, jak i bez niego. Tradycyjnie, pełniąc tę funkcję małżonka prezydenta nie pracuje zawodowo^[1]. Za organizację oraz prawidłowy przebieg uroczystych wydarzeń, które mają miejsce w Białym Domu odpowiedzialny jest urząd pierwszej damy Stanów Zjednoczonych. Pierwszej damie podlega specjalny personel, w tym m.in. specjalny sekretariat ds. socjalnych, szef personelu Białego Domu, sekretarz prasowy, szef ds. dekoracji kwiatowych oraz szef kuchni. Urząd pierwszej damy jest częścią Executive Office of the President.

Według danych Białego Domu oraz National First Ladies Library w historii Stanów Zjednoczonych było czterdzieści sześć pierwszych dam, choć tytuł ten nosiło jedynie czterdzieści pięć kobiet. Sprzeczność wynika z tego, że Grover Cleveland pełnił funkcję prezydenta dwukrotnie, ale kadencje nie następowały bezpośrednio po sobie, więc chronologicznie był on dwudziestym drugim oraz dwudziestym czwartym prezydentem Stanów Zjednoczonych, w związku z czym jego żona, Frances Cleveland, również liczona jest podwójnie^[2]. W następstwie zaprzysiężenia Donalda Trumpa na prezydenta, 20 stycznia 2017 r., jego małżonka Melania Trump została czterdziestą piątą z kolei pierwszą damą Stanów Zjednoczonych, zastępując na tym stanowisku Michelle Obamę, żonę byłej głowy państwa Baracka Obamy.

Jako pierwsza, obowiązki pierwszej damy Stanów Zjednoczonych pełniła Martha Washington^[3], małżonka George’a Washingtona. Prezydenci John Tyler oraz Woodrow Wilson żenili się powtórnie w czasie trwania swoich kadencji, w związku z czym, zarówno ich pierwsze, jak i drugie żony uzyskiwały tytuł pierwszej damy^[4]^[5]. Małżonki czterech prezydentów zmarły przed zaprzysiężeniem ich mężów na urząd prezydenta, jednakże nadal uznawane są za oficjalne pierwsze damy przez Biały Dom oraz National First Ladies' Library, wśród nich są: Martha Jefferson^[6]^[7], żona Thomasa Jeffersona; Rachel Jackson^[8]^[9], żona Andrew Jacksona; Hannah Van Buren^[10]^[11], żona Martina Van Burena oraz Ellen Arthur^[12]^[13], żona Chestera Arthura.

Pochodzenie tytułu

We wczesnym okresie istnienia Stanów Zjednoczonych nie istniał żaden zwyczajowy tytuł, którym zwracano się do małżonki urzędującego prezydenta. Wiele gospodyń Białego Domu nazywanych było zgodnie z ich własnym życzeniem np. Martha Washington preferowała tytuł „pani Washington”, Abigail Adams – „pani prezydent”, Dolley Madison – „królowa Dolley”, a Mary Todd Lincoln – „pani prezydent Lincoln”^[14].

Zgodnie z powszechnym przekonaniem, najwcześniej tytułu „pierwsza dama”, użył prezydent Zachary Taylor, który w swojej przemowie na pogrzebie Dolley Madison w 1849 r. miał o niej powiedzieć: „Nigdy nie zostanie zapomniana, ponieważ, zaprawdę, przez pół wieku była naszą pierwszą damą”^[14]^[15]. Wyrażenie to, z biegiem czasu, zaczęło być coraz częściej stosowane w waszyngtońskich kręgach społecznych.

Jako pierwsza tytułu „pierwszej damy” używała, pełniąca obowiązki gospodyni Białego Domu, siostrzenica piętnastego prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Buchanana, Harriet Lane^[16]. Najstarszym pisemnym świadectwem zastosowania tytułu „pierwsza dama” wobec żony prezydenta jest artykuł z 1860 r., zamieszczony w gazecie Leslie’s Illustrated Newspaper^[16].