Plan operacyjny „Wschód”

Plan operacyjny „Wschód” – plan operacyjny Wojska Polskiego II RP na wypadek wojny ze Związkiem Radzieckim.

Plan wojny obronnej ze wschodnim sąsiadem, w odróżnieniu od planu „Zachód” był opracowywany przez cały okres II RP. Plan „Wschód” nie zachował się jednak w formie jednolitego dokumentu, nieznane są też jego dokładne założenia.

Do jego opracowania przystąpiono w 1935. Początkowo do jego opracowania wykorzystywano wcześniejsze studia operacyjne prowadzone na kierunkach ewentualnych zagrożeń ze strony Armii Czerwonej. Prace planistyczne zakończono w 1938. W tym też roku, wobec interwencji dyplomatycznej ZSRR wobec Polski[1] i przesunięciami sowieckich jednostek wojskowych w kierunku granicy z Polską, przystąpiono do prac związanych z uruchomieniem planu operacyjnego „Wschód”. Wykonano dokumenty operacyjne. W wyniku działań dyplomatycznych konflikt został zażegnany.

Od 19 marca 1936 do 21 marca 1939 szefem Wydziału „Wschód” był ppłk dypl. Leopold Okulicki.

Założenia planu

W 1936 nowy Generalny Inspektor Sił Zbrojnych gen. Edward Śmigły-Rydz wydał wytyczne do opracowania planu. Miał to być plan defensywny z elementami obrony manewrowej. Należało tak prowadzić działania, by kanalizować uderzenia nieprzyjaciela na dogodnych, wybranych przez siebie kierunkach, zadać mu jak największe straty i stwarzać warunki do rozstrzygnięć przez stosowanie zwrotów zaczepnych. Dużą zatem rolę miały spełniać odwody strategiczne. Przewidywano prowadzenie operacji zaczepnych zarówno na wybranych kierunkach operacyjnych jak i w skali strategicznej. W obu przypadkach planowano działanie sił sojuszniczych.

Szczegółowy plan działania w fazie walk nadgranicznych przewidywał prowadzenie działań opóźniających przez oddziały osłonowe połączone z rozpoznaniem jego sił i głównych kierunków uderzeń. Po wprowadzeniu przez przeciwnika do walki drugich rzutów operacyjnych, jednostki polskie miały zorganizować obronę na linii rzek: Stryj, dalej przez rejon Lwowa, wzdłuż Styru i Jasiołdy, Kanału Ogińskiego, Szczary i Niemna do granicy litewskiej. Była to rubież ostatecznego oporu. Pod jej osłoną planowano odtworzyć odwody strategiczne – na Podlasiu i w Małopolsce.

Zadania związków operacyjnych

  • Armia „Podole” miała bronić pasa o szerokości 180 km od granicy z Rumunią do Dederkał.
  • Armia „Wołyń” miała bronić ok. 150 km odcinek od Dederkał do Horynia, a Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” do wysokości Klecka
  • Około 120 km odcinka do Puszczy Nalibockiej broniła Armia „Baranowicze”.
  • Na 200 kilometrach bronić się miała Armia „Wilno”. Jej pas obrony sięgał granicy z Łotwą.

Pierwszorzutowe armie posiadałyby łącznie osiemnaście dywizji piechoty, osiem brygad kawalerii oraz prawie wszystkie jednostki KOP-u. Odwodowe związki operacyjne liczyły dwanaście dywizji piechoty, a siedem dywizji rezerwowych stanowiłoby odwód Naczelnego Wodza.

Przypuszczalny skład związków operacyjnych

Armie rezerwowe

  • Armia „Lwów”
  • Armia „Lida”
  • Odwody Naczelnego Wodza:
    • Armia Odwodowa (Odwód główny NW) – planowane rozmieszczenie w okolicach Brześcia

Cztery pierwszorzutowe armie i samodzielna grupa operacyjna liczyła łącznie osiemnaście dywizji piechoty, osiem brygad kawalerii. W ich składzie znaleźć się miały niemal wszystkie jednostki KOP-u i kilka Obrony Narodowej. Dwanaście pozostałych aktywnych dywizji piechoty przewidziano dla odwodowych związków operacyjnych. Siedem dywizji rezerwowych stanowiłoby dyspozycyjną rezerwę Naczelnego Wodza. Nie przewidziano możliwości utworzenia dowództw Frontów.

Przypisy

  1. Kryzys polsko sowiecki powstał w wyniku pogarszających się stosunków polsko-litewskich oraz niemiecko-czechosłowackich.
  2. Szubański 2010 ↓, s. 105.
  3. w miejsce 18 DP do składu A Wilno mogła wejść 17 DP
  4. Szubański 2010 ↓, s. 117.
  5. gen. broni Kazimierz Sosnkowski prawdopodobnie przewidziany był na dowódcę Odwodu Głównego NW
  6. Cz. Grzelak Kampania Polska s.63

Bibliografia

  • Rajmund Szubański: Plan operacyjny „Wschód”. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 2010. ISBN 83-11-08313-4.
  • Czesław Grzelak: Kampania polska 1939 roku : początek II wojny światowej. Warszawa: „Rytm”, 2008. ISBN 978-83-7399-279-5.
  • Plan operacyjny „Wschód”. knhw.marcin-lewandowski.xip.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP