Planetozymal

Planetozymal, planetezymal – małe ciało niebieskie zbudowane ze stałej materii, zalążek planety tworzący się we wczesnym etapie ewolucji układu planetarnego.

Nazewnictwo

Nazwa „planetozymal” powstała na początku XX wieku z połączenia słów „planeta” i „infinitezymalne”[1].

Lodowe i lodowo-skalne ciała będące analogiem planetezymali, z których powstały komety, nazywa się kometezymalami[2].

Formowanie i dalszy rozwój

Na skutek łączenia się cząstek w dysku protoplanetarnym powstają ziarna, agregaty porowatej materii, które wychwytują kolejne cząstki wskutek zderzeń z małą względną prędkością. Dalszy wzrost skupień materii jest możliwy dzięki siłom grawitacji[2]. Planetezymale mają rozmiary pośrednie pomiędzy ziarnami o rozmiarach rzędu centymetrów, a „planetarnymi embrionami” o rozmiarach rzędu 1000 km. Dalsze łączenie tych obiektów i kondensacja materii wokół nich prowadzi do powstania planet[3].

W przypadku Słońca proces kondensacji materii nastąpił ok. 4,6–4,5 mld lat temu[2][3][4]. Materia, która nie weszła w skład planet, utworzyła planetoidy, planety karłowate i meteoroidy, a jej skład oraz procesy, które miały miejsce na powierzchniach i we wnętrzach planetozymali można analizować na podstawie meteorytów[5]. Na wczesnym etapie tworzenia się Układu Słonecznego silne oddziaływanie grawitacyjne formujących się planet – Marsa i przede wszystkim Jowisza, zapobiegło połączeniu się licznych planetozymali w większą całość pomiędzy nimi. W efekcie między tymi dwoma planetami pozostały liczne drobne ciała, a nie jedna planeta; późniejsze procesy dynamiczne i zderzenia między nimi utworzyły znany dziś pas planetoid[3][4].

Przypisy

  1. ↑ Planetesimals 2017 ↓, s. 1.
  2. ↑ a b c Jacek Leliwa-Kopystyński. O formowaniu się Układów Słonecznych. „Urania”. 11, s. 290, 1995. 
  3. ↑ a b c T. Zbigniew Dworak, Konrad Rudnicki: Świat planet. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 41, 138. ISBN 83-01-04778-X.
  4. ↑ a b Planetesimals 2017 ↓, s. 38.
  5. ↑ Planetesimals 2017 ↓, s. 2.

Bibliografia

  • Planetesimals: Early Differentiation and Consequences for Planets. Linda T. Elkins-Tanton, Benjamin P. Weiss (red.). Cambridge University Press, 2017, seria: Cambridge Planetary Science. ISBN 978-1-107-11848-5.

Linki zewnętrzne