Polskokatolicyzm
 Katedra św. Ducha w Warszawie – główna świątynia polskokatolicka | |||||||||
| Klasyfikacja systematyczna wyznania | |||||||||
| Chrześcijaństwo └ Katolicyzm └ Starokatolicyzm | |||||||||
| Ustrój kościelny | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obrządek | |||||||||
| Prądy teologiczne | |||||||||
| Zasięg geograficzny | |||||||||
| |||||||||
Polskokatolicyzm – odmiana starokatolicyzmu oparta na polskich tradycjach religijnych i kulturalnych. W uproszczeniu polskokatolicyzm jest to treść nauczania Kościołów starokatolickich, całość przyjętych w nim zasad odnoszących się do wiary, moralności, życia religijnego i funkcjonowania Kościoła.
Kościoły polskokatolickie uznają genezę swojego powstania od istnienia Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego; łączy je wspólna linia sukcesji apostolskiej od strony tego Kościoła lub wspólna ciągłość historyczna.
Historia
Idea kościoła narodowego w Polsce sięga swoimi korzeniami XV i XVI wieku, kiedy to niektórzy teolodzy i myśliciele nosili się z zamiarem zorganizowania autokefalicznego, narodowego Kościoła. Jeden z nich – Jan Ostroróg, magnat polski, doktor prawa kanonicznego i prawa rzymskiego, postulował przeprowadzenie ścisłej linii demarkacyjnej między sprawami religii a sprawami politycznymi. Za panowania Zygmunta Starego przenikać zaczęły do Polski prądy reformacyjne. Największy rozkwit dążeń do „unarodowienia” Kościoła nastąpił za Zygmunta Augusta w połowie XVI wieku. Rzecznikiem „narodowego Kościoła” w Polsce był Andrzej Frycz Modrzewski. Poglądom Modrzewskiego sprzyjał również arcybiskup gnieźnieński – ks. Jakub Uchański, który domagał się zwołania narodowego soboru, w celu ujednolicenia dążeń różnych grup reformatorskich w Polsce. Idea kościoła narodowego upadła w obliczu wojen i rozbiorów Polski.
Polskokatolicyzm narodził się nie w kraju macierzystym, lecz w Stanach Zjednoczonych, w wyniku sporów w Kościele katolickim wśród Polonii amerykańskiej w XIX wieku. Przyczyną były konflikty z księżmi pochodzenia irlandzkiego i niemieckiego, którzy nie rozumieli zwyczajów i problemów polskich emigrantów. Początkowo opór katolików pochodzenia polskiego miał charakter żywiołowy. W latach 1897–1904 formalnie powstały trzy główne ośrodki:
- Buffalo – ośrodek w Buffalo genezą sięga nieporozumień Polaków z ks. Janem Pitassem, który sprzeciwiał się budowie nowego kościoła i erygowaniu drugiej parafii polskiej. Ośrodek w Buffalo przyjął nazwę Kościoła Polskokatolickiego w Ameryce Północnej.
- Chicago – chicagowski ośrodek powstał w wyniku sporu parafian z zakonem zmartwychwstańców. Zgromadzenie to nie chciało, aby bardzo lubiany przez wiernych ks. Antoni Kozłowski, ówczesny wikariusz parafii św. Jadwigi, został mianowany jej proboszczem. Spór zakończył się pozbawieniem ks. Antoniego Kozłowskiego 18 grudnia 1894 funkcji wikariusza i rozłamem parafii. 11 listopada 1895 ukonstytuował się Kościół Polskokatolicki w Chicago.
- Scranton – ośrodek w Scranton genezą swą sięga konfliktu, jaki wybuchł w najstarszej polskiej parafii pw. Najsłodszego Serca Jezusa pomiędzy wiernymi a ks. proboszczem Ryszardem Austem.
W marcu 1909 ośrodek w Chicago, a pięć lat później ośrodek w Buffalo połączyły się z ośrodkiem w Scranton i utworzyły Polski Narodowy Kościół Katolicki (PNKK). Na swojego przywódcę polskokatolicy wybrali ks. Franciszka Hodura, który niedługo potem przyjął sakrę biskupią z rąk Arcybiskupa Unii Utrechckiej i włączył PNKK do rodziny kościołów starokatolickich.
Polski Narodowy Kościół Katolicki w latach dwudziestych XX wieku zaczął zakładać parafie również w Polsce. Pierwszą była zorganizowana w 1922, parafia krakowska w Podgórzu, pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego. Swobodną działalność rozpoczęła jednak dopiero w 1924. Prawie równocześnie, w 1923 zorganizowano parafię w Wiśniczu Nowym koło Bochni. W 1930 istniały w Polsce już 64 parafie polskokatolickie, w których pracowało 56 księży. W 1931 doszło do konfliktu pomiędzy biskupami PNKK, w wyniku czego biskup Władysław Faron założył własny Polski Kościół Starokatolicki.
Po II wojnie światowej, władze Polski Ludowej niechętnie odnosiły się do instytucji kościoła narodowego, albowiem na jego czele stał obywatel „imperialistycznego” (w terminologii komunistycznej) kraju – bp Franciszek Hodur. W 1951 diecezja polska PNKK ogłosiła pod naciskiem aparatu bezpieczeństwa autokefalię od pozostałych diecezji Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego i utworzyła Kościół Polskokatolicki.
W 1995 od Kościoła Polskokatolickiego oddzieliła się grupa wiernych, która nie uznała decyzji personalnych Ogólnopolskiego Synodu Kościoła Polskokatolickiego w Warszawie z czerwca tegoż roku. Wierni ci wielokrotnie starali się o przejście pod jurysdykcję Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, ale zwierzchnik kościoła bp Robert M. Nemkovich nie planował tworzenia jakiejkolwiek misji Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego na terenie Polski. 9 października 2006 w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji dokonano rejestracji tej grupy wiernych jako Polskiego Narodowego Katolickiego Kościoła w Rzeczypospolitej Polskiej z siedzibą w Warszawie. Od 2013 roku biskupem Kościoła jest Jerzy Rybka. W 2017 roku na biskupa PNKK w RP wyświęcono jego syna, Tomasza.
W 1996 odrodził się pod nazwą Kościół Starokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej, przedwojenny Polski Kościół Starokatolicki. Decyzją Synodu Kościoła z 1999 jego biskupem został wybrany bp Wojciech Kolm; przyjął on sakrę z rąk niemieckiego biskupa mariawickiego Norberta Szuwarta oraz biskupów Henryka Marciniaka i Jana Marii Leona Plichty. W latach 2000–2016 pełniącym obowiązki zwierzchnika był biskup Marek Kordzik, jednak w rejestrze Kościołów i innych związków wyznaniowych jako głowa kościoła figuruje od 25 lipca 2006. Od 2017 r. zwierzchnikiem Kościoła jest bp Dariusz Majewski.
W 2006 utworzono Kościół Polskokatolicki w Kanadzie. Powstał on, kiedy to wierni Katedry św. Jana w Toronto nie zgodzili się na odłączenie Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego w USA i Kanadzie (PNKK) od Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich, którą ten opuścił w wyniku braku aprobaty dla małżeństw homoseksualnych i kapłaństwa kobiet. Międzynarodowa Konferencja Biskupów Starokatolickich Unii Utrechckiej postanowiła, że katedra zostanie umieszczona pod bezpośrednią jurysdykcją Arcybiskupa Utrechtu. W 2005 Unia Utrechcka postanowiła, że parafia zostanie uznana za Starokatolicką parafię Unii i zostanie nadana jej jurysdykcja biskupa episkopalnego Toronto. W 2009 Kościół został skasowany, a katedra św. Jana wróciła do Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego.
W 2012 roku ks. Adam Rosiek – jeden z duchownych Polskiego Narodowego Katolickiego Kościoła w RP ogłosił secesję, nawiązał współpracę z biskupem Sylwestrem Bigajem ówczesnym biskupem diecezji kanadyjskiej PNKK w USA i Kanadzie i zainicjował nową misję Kościoła pod nazwą Polski Narodowy Katolicki Kościół w Kanadzie – Seniorat Misyjny w Polsce. Obecnie Kościół ten nosi nazwę Katolickiego Kościoła Narodowego w Polsce i nawiązuje do tradycji przedwojennego PNKK.
Doktryna
Nauka Kościołów polskokatolickich nie odbiega od wiary i tradycji Kościoła katolickiego. W sprawowaniu tych świętych czynności posługuje się kalendarzem liturgicznym roku kościelnego. Najwyższą cześć Kościół oddaje Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu. Kościół oddaje cześć aniołom, apostołom, męczennikom i świętym, a wśród nich w szczególny sposób Maryi Pannie. Kościół uznaje tradycyjne 7 sakramentów, zgodnie z nauką Kościoła katolickiego. Eucharystia sprawowana jest pod dwiema postaciami: Ciała i Krwi Pańskiej. W Kościele są sprawowane dwie formy spowiedzi: indywidualna (uszna w konfesjonale) oraz ogólna (sprawowana bądź jako odrębny obrzęd przed ołtarzem, bądź w połączeniu z Mszą Świętą w części zwanej Spowiedzią Powszechną). Do spowiedzi indywidualnej są zobowiązane przystępować dzieci oraz młodzież do sakramentu bierzmowania. Polskokatolicy nie uznają dogmatu o nieomylności papieża.
Charakterystyka odróżniająca polskokatolicyzm od starokatolicyzmu
- Kultywuje tradycje i nabożeństwa typowe dla polskiego katolicyzmu;
- W swojej liturgii używa języka polskiego;
- Co prawda odrzuca dogmaty o niepokalanym poczęciu Maryi Panny i jej wniebowzięciu, ale ze względów tradycyjnych i kulturowych uznaje je jako elementy doktrynalne;
- Nie praktykuje kapłaństwa kobiet i błogosławieństwa par tej samej płci.
Organizacja Kościołów polskokatolickich
Kościoły Polskokatolickie za swój ustrój przyjmują synodalno-episkopalny, który wskazuje iż:
- Synod – najwyższa władza zwierzchnia; w jego skład wchodzą duchowni i świeccy. Zwoływany jest co 5 lat, a w Kościele Starokatolickim w RP co 6 lat. Świeccy delegaci na Synod oraz świeccy członkowie Rady Synodalnej mają równe prawa z duchownymi.
- Rada Synodalna – naczelny organ wykonawczy, w skład którego wchodzą duchowni i świeccy delegaci. W Kościele Starokatolickim w RP odpowiednikiem tego organu jest Rada Kapłańska.
- Komisja Rewizyjna – władza kontrolująca. W Kościele Starokatolickim w RP kompetencje tego organu ma Rada Kapłańska.
- Sąd Biskupi – władza dyscyplinarna.
Księży polskokatolickich nie obowiązuje celibat. Polskokatolicyzm przyjął starokatolicką zasadę Urzędu Apostolskiego, który stanowią odpowiednio:
- diakon – mężczyzna, który otrzymał co najmniej święcenia diakonatu.
- kapłan – mężczyzna, który otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa ordynariusza lub z rąk biskupa przez niego wskazanego.
- biskup – kapłan wybrany przez synod, który powinien być konsekrowany przez trzech innych biskupów.
Systematyka Kościołów polskokatolickich Podkreślono najważniejszego biskupa w hierarchii danego Kościoła
Polski Narodowy Kościół Katolicki (25 tys. wiernych); rok powstania: 1897.
Kościół Katedralny: Buffalo, Chicago, Manchester, Scranton, Toronto.
- bp Stanisław Biliński
- bp John Mack
- bp dr Antoni Mikovsky
- bp sen. Robert Nemkovich
- bp Bernard Nowicki
- bp Paweł Sobiechowski
- bp sen. Jan Franciszek Swantek
Kościół Polskokatolicki w RP (18,1 tys. wiernych); rok powstania: 1951.
Kościół Katedralny: Częstochowa, Warszawa, Wrocław
- bp prof. dr hab. Wiktor Wysoczański
Kościół Starokatolicki w RP (254 wiernych); rok powstania: 1932.
Kościół Katedralny: Wrocław
- bp Waldemar Maj
Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP (200 wiernych); rok powstania: 2006.
Kościół Katedralny: Warszawa
- bp Jerzy Rybka
- bp Tomasz Rybka
Katolicki Kościół Narodowy w Polsce (100 wiernych); rok powstania: 2012.
Kościół Katedralny: Wrocław
Odrodzony Kościół Starokatolicki (140 wiernych); rok powstania: 2016.
Kościół Katedralny: Wrocław
- Pasterz Janusz Jan Bukowski
Zobacz też
Bibliografia
- A. Jemielita, Inny katolicyzm: o starokatolikach i ich próbach demokratyzacji Kościoła, „Dalej!” 2011, nr 44, s. 53–74.
- Mały Rocznik Statystyczny Polski 2017, Warszawa 2017, s. 115.
- W. Słomski, Polscy starokatolicy, Warszawa 1997.
- W. Wysoczański, Polski nurt starokatolicyzmu, Warszawa 1977.
- W. Wysoczański, Z badań nad polskim nurtem starokatolicyzmu, „Rocznik Teologiczny ChAT” 2016, z. 4, s. 637–656.
- Strony internetowe poszczególnych Kościołów i Związków Wyznaniowych.
- Portal
- Kategoria
Media użyte na tej stronie
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katedra Świętego Ducha w Warszawie
Basic Latin cross