Pomnik Syreny w Warszawie (Stare Miasto)

Pomnik Syreny w Warszawie
Ilustracja
(c) Grzegorz Polak, CC BY-SA 2.0

Posąg Syreny na tle strony Barssa
Rynku Starego Miasta
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Miejsce

Rynek Starego Miasta w Warszawie

Typ pomnika

rzeźba na cokole

Projektant

Konstanty Hegel

Data odsłonięcia

1855, 1929, 1951, 1972, 1999

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pomnik Syreny w Warszawie”
Ziemia52°14′59″N 21°00′44″E/52,249722 21,012222

Pomnik Syreny – monument znajdujący się na Rynku Starego Miasta w Warszawie.

Opis

Pomnik powstał w związku z budową w latach 1851–1855 pierwszego nowoczesnego wodociągu w Warszawie zaprojektowanego przez Henryka Marconiego[1]. Wodotryski zbudowane w najbardziej reprezentacyjnych miejscach miasta (m.in. na Rynku Starego Miasta, placu Teatralnym i przy kolumnie Zygmunta) ozdobiono figurami syren, trytonów i delfinów[1].

Cynkowa rzeźba zaprojektowana przez Konstantego Hegla została odlana w warszawskim zakładzie Karola Juliusza Mintera[2]. Hegel przedstawił Syrenę jako meluzynę wynurzającą się ze spienionych fal, ze spiralnie skręconym ogonem, trzymającą w uniesionej do góry prawej ręce miecz, a w lewej tarczę[3]. Blisko dwumetrowa postać miała harmonijne kształty i klasyczne rysy twarzy[4]. Estetyka rzeźby była jednak również krytykowana[5].

7 sierpnia 1855 Syrena znajdowała się już na Rynku Starego Miasta[2]. Rzeźbę umieszczono na sztucznych złomach skalnych pośrodku basenu z wodotryskiem w centralnym punkcie staromiejskiego targowiska[6][7]. Po jego likwidacji i przeniesieniu w 1913 straganów na Mariensztat, wodotryskowi nadano formę ośmiobocznego basenu z betonu otoczonego 26 kamiennymi słupkami połączonymi żelaznymi łańcuchami[7]. Syrenę ustawiono na środku basenu na nowym cokole z piaskowca[8].

W 1928 w ramach akcji upiększania Rynku Starego Miasta basen i wodotrysk rozebrano, a posąg Syreny umieszczono w magazynie Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego znajdującym się pod wiaduktem mostu Poniatowskiego[4][8]. Stamtąd w 1929 przeniesiono go na teren Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena” przy ul. Solec 8 (u wylotu ul. Zagórnej)[6][8]. Posąg został ustawiony na cokole wykonanym z piaskowca z rozebranego soboru św. Aleksandra Newskiego[8].

Podczas okupacji niemieckiej żaden z dwóch warszawskich pomników Syreny nie znalazł się na liście monumentów przeznaczonych do rozbiórki[9]. Nie zostały one również zniszczone po upadku powstania warszawskiego[9]. Prawdopodobnie stało się tak, ponieważ obydwa znajdowały się nad Wisłą, która od września 1944 stanowiła linię frontu[9]. Monument został jednak uszkodzony podczas walk na Górnym Czerniakowie i przyczółku czerniakowskim. Po wojnie posąg poddano renowacji w pracowni Braci Łopieńskich, m.in. uzupełniono oderwany miecz, lewą rękę i tarczę oraz załatano ponad 50 przestrzeleń[10]. W celu wzmocnienia cynkowej powierzchni rzeźby pokryto ją warstwą fosforobrązu[10].

W 1951 posąg ustawiono w Centralnym Parku Kultury, w pobliżu ul. Solec[11][12]. W styczniu 1969 Syrenie oderwano miecz i uszkodzono fakturę posągu; sprawcom nie udało się jednak oderwać tarczy i płetwy[10]. Uszkodzenie pomnika miało wpływ na decyzję o jego przeniesieniu z powrotem na Stare Miasto[13].

W lipcu 1972 odrestaurowany posąg został ustawiony na skarpie Wieży Marszałkowskiej, w północnym narożniku wewnętrznego obwodu murów obronnych[6][11]. Tam szybko stał się obiektem zainteresowania wandali m.in. Syrenie ponownie odłamano miecz[14]. Później pomnik był jeszcze kilkakrotnie dewastowany[8]. W latach 1985–1986 rzeźbę poddano zabiegom konserwatorskim, m.in. została ona pokryta powłoką z brązu w Instytucie Mechaniki Precyzyjnej[8].

Ponieważ pomnik był w dalszym ciągu dewastowany, dla zwiększenia jego bezpieczeństwa postanowiono przenieść go na pierwotne miejsce na Rynku Starego Miasta[15]. Rzeźbę zdjęto z Wieży Marszałkowskiej w celu przeprowadzenia prac konserwatorskich w czerwcu 1994[16]. W 1997 i 1998 rozpisano dwa konkursy na cokół Syreny w nowej lokalizacji[15]. Do realizacji wybrano projekt Marii i Jana Mazurów oraz Anny i Krystiana Jarnuszkiewiczów[15]. Rzeźbę ustawiono na granitowym cokole w okrągłym basenie[15]. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 12 grudnia 1999[15].

W maju 2008 posąg zastąpiono kopią, a oryginalną rzeźbę autorstwa Konstantego Hegla przeniesiono do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy (obecnie Muzeum Warszawy)[17].

Monument był pierwszym pomnikiem warszawskiego herbu[4]. Miał on wpływ na późniejsze wizerunki warszawskiej Syreny[3] oraz upowszechnił jej postać wśród mieszkańców i osób odwiedzających miasto[18].

Zobacz też

Galeria

Przypisy

  1. a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 75. ISBN 83-7181-084-9.
  2. a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 77. ISBN 83-7181-084-9.
  3. a b Maria Irena Kwiatkowska: Warszawscy rzeźbiarze XIX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 51. ISBN 83-01-08790-0.
  4. a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 63.
  5. Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 64.
  6. a b c Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund (red.): Katalog zabytków sztuki. Miasto Warszawa. Część I – Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 410. ISBN 83-221-0628-9.
  7. a b Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 52. ISBN 83-7005-211-8.
  8. a b c d e f Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 53. ISBN 83-7005-211-8.
  9. a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 107.
  10. a b c Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 293. ISBN 83-01-03127-1.
  11. a b Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 128.
  12. Pomnik Syrenki. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-01-13].
  13. Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 293–294. ISBN 83-01-03127-1.
  14. Tadeusz Łopieński: Okruchy brązu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 294. ISBN 83-01-03127-1.
  15. a b c d e Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 50. ISBN 83-88973-59-2.
  16. Kalendarz warszawski 1 X 1993–30 VI 1994. „Kronika Warszawy”. 3 (95), s. 230, 1994. 
  17. Powrót Syrenki. W: Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 30 kwietnia 2008. [dostęp 2018-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-13)].
  18. Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 65.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Legenda pomnik.svg
Symbol pomnika do legendy mapy
Pomnik Syreny przy Wieży Marszałkowskiej.jpg
Pomnik Syreny przy Wieży Marszałkowskiej
Rzeźba Syreny Muzeum Warszawy 2018.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rzeźba Syreny Konstantego Hegla eksponowana w Muzeum Warszawy
Syrenka Warszawska.jpg
(c) Grzegorz Polak, CC BY-SA 2.0
Syrenka na Starym Mieście w Warszawie
Rybek Starego Miasta w Warszawie przed 1914.jpg
Rynek Starego Miasta w Warszawie, widok na stronę Barssa
Pomnik Syreny i strona Dekerta Rynek Starego Miasta w Warszawie 2020.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pomnik Syreny i strona Dekerta Rynku Starego Miasta w Warszawie
Pomnik Syrenki u wylotu ulicy Zagórnej.jpg
Pomnik Syrenki w przedwojennej lokalizacji u wylotu ulicy Zagórnej