Pop (kapłan)

Ten artykuł od 2021-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Pop (z gr. papas (παππάς)) – dawne określenie kapłana w Cerkwi prawosławnej i katolickich Kościołach wschodnich, w średniowieczu używane także wobec księży rzymskokatolickich. Obecnie pop to duchowny, ksiądz prawosławny lub greckokatolicki^[1].

Jest to termin ogólnosłowiański, od popъ -a, stąd też w węgierskim pap, zapożyczone prawdopodobnie ze staro-wysoko-niemieckiego pfaffo („kapłan”). W języku staropolskim słowu „ksiądz” odpowiadał właśnie „pop”, np. w Psałterzu floriańskim 70, 77; 109,5; 131,9; 131,17, czy Pirzwy pop Lasota (Sylwester I [pirzwy – pierwszy, Lasota – od łac. silvester – leśny]) w Pieśni o Wiklefie. Do 2 połowy XIV wieku w Małopolsce i na Śląsku i do pierwszej połowy XVI wieku w Wielkopolsce i Mazowszu; w XVI–XVII w. było też nazwaniem figury gońca w szachach, np. Pop jeden słucha Królowej spowiedzi... (Jan Kochanowski Szachy). Stąd liczne w Polsce nazwy miejscowe typu Popowice czy Popowo^[2].

Wierni prawosławni w krajach słowiańskich używają określenia batiuszka (biał. батюшка) lub otiec (ros. отец) z imieniem. Jego żona to „matuszka”.

W regionach, gdzie dominuje tradycja ukraińska (Łemkowszczyzna, dawna Galicja), spotyka się czasem określanie księdza tytułem jegomość (ukr. егомость), a jego żony – jejmość (ukr. їмость).

W 1774 cesarzowa Maria Teresa Habsburg zmieniła na terenie Galicji nazwę Kościoła unickiego na „greckokatolicki”, zakazano również stosowania określenia „pop” na rzecz księdza i proboszcza.

Od XIX w. czynniki kulturowe i historyczno-polityczne przyczyniały się do ujemnego nacechowania wyrazu „pop”. Dodatkowo w zaborze rosyjskim zaznaczał się związek popa (jak każdego urzędnika carskiego) z rusyfikacją^[3]. Propaganda bolszewicka wzmocniła jeszcze pejoratywne znaczenie tego słowa i współcześnie bywa ono odbierane jako obraźliwe^[4], choć ani Słownik języka polskiego PWN, ani Wielki słownik języka polskiego nie kwalifikują go jako nacechowanego ujemnie^[5][6].

Przypisy