Protoplaneta

Westa, protoplaneta zachowana w Układzie Słonecznym

Protoplaneta – obiekt astronomiczny, będący wczesnym stadium rozwoju planety, który jeszcze nie zakończył zasadniczego wzrostu masy i rozmiarów. Takie ciała tworzą się w początkowym okresie formowania układu planetarnego i przekształcają w planety, bądź zatrzymują w rozwoju stając się dużymi planetoidami.

Nie jest to ściśle zdefiniowany termin. Obejmuje on obiekty o średnicach 100–10 000 km, dostatecznie duże, aby przyciągać ziarna materii i planetozymale siłą własnej grawitacji[1]. Pod względem fizycznym obiekty te są zlepkami planetozymali, w których wnętrzu ciśnienie i temperatura są dość wysokie, aby nastąpiła dyferencjacja grawitacyjna i wykształcenie się warstw o różnym składzie i gęstości[2][3]. Masywna planetoida (4) Westa jest uznawana za taką zdyferencjonowaną protoplanetę, która przetrwała do czasów obecnych, nie stając się częścią większej planety[3].

Planety-olbrzymy mogą formować się na dwa sposoby. Pierwszy scenariusz zakłada powstanie skalistego jądra; dostatecznie masywna protoplaneta zaczyna ściągać oprócz materii stałej także gaz z dysku protoplanetarnego. Gazowa protoplaneta jest w stanie otworzyć lukę w dysku, co zatrzymuje proces wzrostu masy. Drugi scenariusz zakłada powstanie niestabilności w mgławicy, z której w szybkim tempie rozwija się gazowa protoplaneta[4]. Proces akrecji prowadzi do rozgrzania protoplanet, przez co świecą one silnie w podczerwieni. Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba będzie mógł obserwować takie obiekty[5].

Przypisy

  1. ↑ Charles Liu: The Handy Astronomy Answer Book. Visible Ink Press, 2013, s. 125, seria: The Handy Answer Book Series. ISBN 978-1-57859-480-1.
  2. ↑ protoplaneta, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-12-20].
  3. ↑ a b Mike Wall: Huge Asteroid Vesta Actually an Ancient Protoplanet (ang.). SPACE.com, 2012-05-10. [dostęp 2017-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-17)].
  4. ↑ Klahr i Brandner 2006 ↓, s. 163–164.
  5. ↑ Klahr i Brandner 2006 ↓, s. 201.

Bibliografia

  • Planet Formation: Theory, Observations, and Experiments. Hubert Klahr, Wolfgang Brandner (red.). Cambridge University Press, 2006, seria: Cambridge Astrobiology. ISBN 978-1-139-45702-6.

Media użyte na tej stronie

Vesta full mosaic.jpg
As NASA's Dawn spacecraft takes off for its next destination, this mosaic synthesizes some of the best views the spacecraft had of the giant asteroid Vesta. Dawn studied Vesta from July 2011 to September 2012. The towering mountain at the south pole — more than twice the height of Mount Everest — is visible at the bottom of the image. The set of three craters known as the "snowman" can be seen at the top left.