Prużana

Prużana
Пружаны

Pałacyk Szwykowskich z XIX wieku
HerbFlaga
Herbflaga Prużany
Państwo

 Białoruś

Obwód

 brzeski

Rejon

prużański

Populacja (2010)
• liczba ludności


19 000[1]

Nr kierunkowy

+375 1632

Kod pocztowy

225133

Położenie na mapie obwodu brzeskiego
Mapa konturowa obwodu brzeskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Prużana”
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia52°33′N 24°28′E/52,550000 24,466667
Portal Białoruś

Prużana (biał. i ros. Пружаны; jidysz פרוזשענע, Prużane) – miasto na Białorusi, położone w obwodzie brzeskim, liczące 19,0 tys. mieszkańców (2010).

Miasto królewskie ekonomii kobryńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[2].

Historia

W I Rzeczypospolitej

Po raz pierwszy wzmiankowane w 1487 pod nazwą Dobuczyn. Stanowiło część Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Po śmierci księcia kobryńskiego Jana (syna Szymona), Dobuczyn stał się własnością jego żony Teodory, król Polski Zygmunt I Stary nadał miejscowość (1519) marszałkowi Wacławowi Kostewiczowi (Kościewiczowi), a później swojej żonie królowej Bonie Sforzy. Miasto znajdowało się w powiecie kobryńskim województwa podlaskiego, a od 1566 w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego.

Córka Zygmunta Starego, królowa Polski Anna Jagiellonka nadała (1588) miejscowości, znanej już jako Prużana magdeburskie prawa miejskie i herb (w srebrnym polu błękitny wąż ze złotą koroną na głowie, trzymający w pysku dziecko). Po (1589) nowo wybrany król Polski Zygmunt III Waza zatwierdził to swoim przywilejem (zezwalającym na organizowanie 4 jarmarków rocznie), nieznacznie zmieniając herb miasta. Heraldyczny wąż jest symbolem rodziny Sforza – matka Anny Jagiellonki królowa Bona Sforza była córką księcia Mediolanu Gian Galeazzo Sforzy.

Zbudowany został „dwór królewski” – drewniany pałac z zabudowaniami gospodarczymi. W końcu XVI wieku miasto liczyło ponad 1000 mieszkańców.

Coraz liczniej napływali do miasta koloniści żydowscy. Żydzi (także z sekty karaimów – pochodzącej z VIII wieku i nie uznającej Talmudu), w XVIII wieku stanowili już około 40% ludności liczącego 1,5 tys. mieszkańców miasteczka (pierwsza synagoga powstała jeszcze w 1463 roku). Po zniszczeniach, wywołanych najazdami Kozaków, Szwedów i Rosjan ocalało zaledwie 20% zabudowy miasta.

W zaborze rosyjskim

Rynek w Prużanie ok. 1915 r.

W III rozbiorze (1795) miasto zostało zagarnięte przez Rosję. Klucz prużański otrzymał od carycy Katarzyny II rosyjski generał-feldmarszałek Piotr Rumiancew-Zadunajski (1725-1796), gubernator Ukrainy (od 1764), zwycięzca wojsk tureckich (1768-1774), dowodzący częścią sił rosyjskich podczas tłumienia insurekcji kościuszkowskiej (1794), który wkrótce sprzedał go tajnemu radcy Jahminowi, od którego kupiła Prużanę rodzina Szwejkowskich.

Miasto w 1817 roku liczyło 800 mieszkańców, 20 lat później już 5,5 tys. mieszkańców. Od połowy XIX wieku w mieście odbywały się przedstawienia teatralne. Działał browar, garbarnia i młyn. Car ustanowił w tym czasie rosyjski herb miasta (1845). Podczas powstania styczniowego w okolicach Prużan walczyły polskie oddziały powstańcze (R. Rogińskiego, S. Sangina i B. Rylskiego). 13 lutego 1863 powstańcy wyzwolili na krótko Prużanę. Miasto zostało wkrótce strawione przez pożar (1863), w końcu XIX wieku liczyło ponad 7,5 tys. mieszkańców. Budowa linii kolejowej w końcu XIX wieku w odległości 13 km od miasta uniemożliwiła jego dalszy rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku Prużana stała się ważnym ośrodkiem garncarstwa.

W II Rzeczypospolitej

Parada 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich 3 maja 1938 w Prużanie

W styczniu 1919 roku Prużanę zajęli bolszewicy. 30 stycznia 1919 roku miejscowość została zdobyta przez Wileński Oddział Wojska Polskiego pod dowództwem rtm. Władysława Dąbrowskiego[3]. Wkrótce jednak oddział ten opuścił miejscowość. Dopiero 11 lutego 1919 roku Prużana została trwale zajęta przez polską piechotę z grupy gen. Listowskiego[4].

W II Rzeczypospolitej Prużana były stolicą powiatu województwa poleskiego. 60% ludności żydowskiej zamieszkującej Prużanę posiadało zdecydowaną większość we władzach samorządowych miasteczka, liczącego ponad 5 tys. mieszkańców. Za II RP miasto było siedzibą wiejskiej gminy Prużana. 18 kwietnia 1934 do miasta włączono część gminy Prużany (część majątku Gubernia i posiadłość Augustynówka)[5].

Od 1924 stacjonował tu 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich. Miasto było też macierzystym garnizonem dla 20 Pułku Artylerii Lekkiej.

Okupacja wojenna i okres powojenny

Pałac Kultury

19 września 1939 Prużanę zajęły sowieckie oddziały 4 Armii komdywa Wasilija J. Czujkowa.

Okupujący Prużanę od 23 czerwca 1941 do 17 lipca 1944 Niemcy nałożyli początkowo na społeczność żydowską kontrybucję (500.000 rubli, 2 kilogramy złota i 10 kg srebra) płatną w ciągu 1 doby. W sierpniu 1941 Niemcy utworzyli getto, do którego zwozili Żydów z sąsiednich miejscowości m.in. z Białegostoku, Hajnówki, Białowieży, Narewki, Szereszewa, Berezy, Kamieńca. W getcie tym mogło przebywać aż kilkanaście tysięcy osób. Po wymordowaniu części przetrzymywanych, pozostałych Żydów do lutego 1943 roku wywieziono ze stacji Orańczyce pociągami towarowymi do obozu w Oświęcimiu. Na miejscu zginęło ponad 4000 Żydów. Miasto zostało prawie całkowicie zniszczone.

Najstarszą część miasta tworzą ulice Kobryńska (obecnie „Sowiecka”) i Słonimska (obecnie „Komsomolska”), na skrzyżowaniu których znajdował się rynek. Pomiędzy nimi a rzeką Muchawiec znajdowało się centrum miasteczka z kościołem, cerkwią unicką i sądami (grodzkim i ziemskim). W latach 60. dawną synagogę zamieniono na elektrownię.

Zabytki

Wybrane zabytki
Kościół katolicki z 1883 roku
Kaplica katolicka z 1852 r. na cmentarzu
Cerkiew św. Aleksandra Newskiego
Budynek apteki z 1828 roku
Sukiennice
  • Zespół pałacowy Szwykowskich – pałac w stylu willi włoskiej z pierwszej połowy XIX w. w majątku Szwykowskich. Po 1863 dobra skonfiskowane przez cara, a budynek przeznaczono na siedzibę powiatu. Zachowały się też dwie oficyny.
  • Park krajobrazowy o pow. 8 ha.
  • Sukiennice
  • Kościół katolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, neoklasycystyczny z 1883. Wikariuszem był tutaj późniejszy kardynał ks. Kazimierz Świątek. Sowieci, okupujący miasto od 1944 zamknęli kościół i przebudowali (1950) na dom kultury. 1 kwietnia 1993 został zwrócony wiernym.
  • Cerkiew prawosławna św. Aleksandra Newskiego, 1857–1880
  • Kaplica cmentarna z 1852 i cmentarz katolicki
  • budynki wielorodzinne w stylu dworkowym dla urzędników państwowych z okresu II RP
  • Synagoga
  • cmentarz żydowski

Demografia

Ludzie związani z miastem

Przypisy

  1. Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
  2. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 107.
  3. Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 52–53.
  4. Wstępna faza walk. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. s. 56.
  5. Dz.U. z 1934 r. nr 33, poz. 306.

Bibliografia

  • Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. T. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 696. ISBN 978-83-11-11934-5.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Brest oblast location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Позиционная карта Брестской области

Цилиндрическая равноугольная проекция с координатами краёв:

  • С: 53.45° с.ш.
  • Ю: 51.4° с.ш.
  • З: 23.1° в.д.
  • В: 27.7° в.д.
Pruzhany-flag-concept-d1.jpg
Flag of Pruzhany, Belarus
Pruzhany palace.jpg
(c) Yogi555, CC BY-SA 3.0
Palace in Pružany, Belarus
Biełyja Ławki 2948.jpg
Autor: Renessaince, Licencja: CC BY 3.0
Ten plik został załadowany za pomocą narzędzia Commonist.
Aliaxandar Newski Church in Pružany 2918.Jpg
Autor: Renessaince, Licencja: CC BY 3.0
Ten plik został załadowany za pomocą narzędzia Commonist.
Flag of Brest Voblast, Belarus.svg
Flag of Brest voblast, Belarus
Apteka 1828 in Pružany 1.Jpg
Autor: My wife Taciana, Licencja: CC BY 3.0
Ten plik został załadowany za pomocą narzędzia Commonist.
Coat of Arms of Brest Region.svg
Herb obwodu brzeskiego, Białoruś
Coat of Arms of Pružany, Belarus.svg
Coat of Arms of Pruzhany, Belarus
Pru cult.jpg
the Palace of Culture in Pruzhany, Belarus