Sąd okręgowy

Obszary właściwości sądów okręgowych

Sąd okręgowy (SO, do 1998 wojewódzki, SW) – w Polsce sąd powszechny orzekający zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji.

Właściwość

W polskim wymiarze sprawiedliwości jest zasadą, że w pierwszej instancji orzeka sąd rejonowy. W postępowaniu cywilnym procesowym sąd okręgowy orzeka w sprawach o roszczenia majątkowe przekraczające 75 tys. zł (z pewnymi wyjątkami), o roszczenia wynikające z Prawa prasowego, o ochronę praw niemajątkowych (z pewnymi wyjątkami), a także o wydanie orzeczenia zastępującego uchwałę o podziale spółdzielni, o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem oraz w pewnych innych sprawach dotyczących uchwał osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, jak również rozpoznaje sprawy o roszczenia związane z naruszeniem przepisów o ochronie danych osobowych. Sąd okręgowy orzeka w sprawach własności intelektualnej w postępowaniu odrębnym (dotyczy to także zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji, ochrony dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług, jak również ochrony dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą). Sąd okręgowy ponadto orzeka w postępowaniu nieprocesowym o ubezwłasnowolnieniu, a także separacji na żądanie jedno z małżonków i jej zniesieniu. W sprawach karnych sąd okręgowy orzeka jako sąd pierwszej instancji tylko w sprawach o zbrodnie i niektóre występki.

Ponadto na wniosek sądu rejonowego sąd apelacyjny może przekazać sądowi okręgowemu do rozpoznania w I instancji sprawę o każde przestępstwo ze względu na szczególną wagę lub zawiłość tej sprawy, zaś w sprawach cywilnych postanowienie o przekazaniu sprawy do sądu okręgowego wydaje sam sąd rejonowy. Sąd okręgowy uprawniony jest także do wydania listu żelaznego i europejskiego nakazu aresztowania. Instancją odwoławczą od orzeczeń tego sądu jest sąd apelacyjny – tylko wtedy, gdy sąd okręgowy był sądem I instancji w danej sprawie.

W drugiej instancji sąd okręgowy rozpoznaje apelacje i zażalenia od orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przez sąd rejonowy.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 Prawa prasowego wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie okręgowym właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy.

Organizacja

Sądy okręgowe tworzy i znosi minister sprawiedliwości po uzyskaniu opinii Krajowej Rady Sądownictwa w drodze rozporządzenia. Obszar właściwości sądu okręgowego powinien obejmować obszary właściwości przynajmniej dwóch sądów rejonowych. Mogą również być powoływane ośrodki zamiejscowe i wydziały zamiejscowe sądów okręgowych. Choć obszar właściwości sądu oraz podział administracyjny są od siebie niezależne, to okręgi zasadniczo mieszczą się w granicach jednego województwa. Jedynym wyjątkiem jest obszar właściwości Sądu Okręgowego w Suwałkach, który obejmuje północny fragment województwa podlaskiego oraz kilka wschodnich powiatów województwa warmińsko-mazurskiego.

Lista sądów

W Polsce istnieje 47 sądów okręgowych[1]:

LpSąd OkręgowyBudynekZdjęcie
1Sąd Okręgowy w BiałymstokuDistrict Court in Białystok.jpg
2Sąd Okręgowy w Bielsku-BiałejPOL Bielsko-Biała Cieszyńska 10 Sąd Rejonowy i Okręgowy.JPG
3Sąd Okręgowy w Bydgoszczygmach przy ul. Wały JagiellońskieBydgoszcz Sąd 1.jpg
4Sąd Okręgowy w Częstochowie
5Sąd Okręgowy w ElbląguElbląg, sąd okręgowy fota 6.JPG
6Sąd Okręgowy w GdańskuGdańsk ulica Nowe Ogrody 30–34.jpg
7Sąd Okręgowy w Gliwicach
8Sąd Okręgowy w Gorzowie WielkopolskimGorzów Sąd Okregowy.jpg
9Sąd Okręgowy w Jeleniej GórzeSąd Wojska Polskiego 56.JPG
10Sąd Okręgowy w Kaliszupałac Trybunalski w Kaliszu651362 Kalisz trybunał 02.JPG
11Sąd Okręgowy w Katowicachgmach przy ul. AndrzejaSąd Okręgowy 4.jpg
12Sąd Okręgowy w KielcachPL Kielce Seminaryjna 12a sąd5.jpg
13Sąd Okręgowy w Koninie
14Sąd Okręgowy w KoszalinieKoszalin - Sąd Okręgowy.jpg
15Sąd Okręgowy w KrakowieSąd okręgowy.JPG
16Sąd Okręgowy w KrośnieGmach sądu w Krośnie A-239 z 07.06.1991.jpg
17Sąd Okręgowy w Legnicy
18Sąd Okręgowy w LubliniePL Lublin Krakowskie Przedmieście 43.jpg
19Sąd Okręgowy w Łodzigmach przy pl. DąbrowskiegoSad Apelacyjny Lodz.jpg
20Sąd Okręgowy w ŁomżySO Łomza.jpg
21Sąd Okręgowy w Nowym Sączu
22Sąd Okręgowy w Olsztynie
23Sąd Okręgowy w OpoluBudynek sądu, plac Daszyńskiego 1.JPG
24Sąd Okręgowy w Ostrołęce
25Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskimbudynek przy ul. Słowackiego5 Slowackiego Street in Piotrkow Trybunalski 01.jpg
26Sąd Okręgowy w PłockuPłock, dawny pałac biskupi.jpg
27Sąd Okręgowy w Poznaniugmach przy Al. MarcinkowskiegoSąd Okręgowy w Poznaniu2.jpg
28Sąd Okręgowy w Przemyślu
29Sąd Okręgowy w Radomiubudynek przy ul. PiłsudskiegoRadom.Piłsudskiego 10 01.jpg
30Sąd Okręgowy w Rybniku
31Sąd Okręgowy w Rzeszowiezamek w RzeszowieRzeszów, zamek, 1600, 1903-1906 danz 007.jpg
32Sąd Okręgowy w SiedlcachSiedlce, Sąd Okręgowy.jpg
33Sąd Okręgowy w Sieradzu
34Sąd Okręgowy w Słupsku
35Sąd Okręgowy w SosnowcuGmach przy ul. ŻeromskiegoSosnowiec 2016238.jpg
36Sąd Okręgowy w Suwałkach
37Sąd Okręgowy w SzczecinieSzczecin 05 2014 008.JPG
38Sąd Okręgowy w ŚwidnicySąd Okręgowy w Świdnicy.jpg
39Sąd Okręgowy w TarnobrzeguTarnobrzeg Court.jpg
40Sąd Okręgowy w TarnowieBudynek Sądu Okręgowego przy ul. J. Dąbrowskiego.JPG
41Sąd Okręgowy w Toruniubudynek przy ul. PiekaryBudynek Sądu Okręgowego w Toruniu2019.jpg
42Sąd Okręgowy w WarszawieSądy na Lesznie 2015 01.jpg
43Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie
44Sąd Okręgowy we Włocławku
45Sąd Okręgowy we WrocławiuWrocław - Sąd Okręgowy (2).jpg
46Sąd Okręgowy w ZamościuZamosc - Sądy-Courts RiO 2017.jpg
47Sąd Okręgowy w Zielonej Górze594921 sad.JPG

Struktura sądu

Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

  • cywilny (oddzielnie wydział cywilny oraz cywilny odwoławczy),
  • karny (oddzielnie wydział karny oraz karny odwoławczy),
  • penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń sądowych,
  • pracy,
  • ubezpieczeń społecznych (jeśli liczba spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozpatrywanych przez sąd okręgowy jest niewielka to zamiast tego wydziału i odrębnego wydziału pracy, tworzy się wspólny wydział pracy i ubezpieczeń społecznych),
  • gospodarczy.

W SO w Warszawie istnieje ponadto:

  • odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd ochrony konkurencji i konsumentów),
  • odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów np. rejestr zawodowy, rejestr partii politycznych (Wydział VII),
  • odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony wspólnotowych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych (sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych).

Przypisy

  1. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 maja 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1102).

Zobacz też

Scale of justice gold.png Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

PL Kielce Seminaryjna 12a sąd5.jpg
Autor: Nutaj, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Sąd Wojewódzki przy ul. Seminaryjnej 12a w Kielcach
Coat of arms of Poland-official3.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
Sądy-okręgi.png
Autor: VV94, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa właściwości miejscowej sądów okręgowych w Polsce (stan na 16 XII 2017 r.).

PS: autorem grafiki z podziałem Polski na gminy jest użytkownik Aotearoa.

PS2: oryginalna mapa autorstwa Aotearoy nie zawierała podziału Warszawy na dzielnice, stąd musiałem wskazać bieg Wisły sam, jednak zrobiłem to bardzo nieudolnie, za co przepraszam z góry :)
Budynek Sądu Okręgowego przy ul. J. Dąbrowskiego.JPG
Autor: Christophoros43, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek Sądu Okręgowego przy ul. J. Dąbrowskiego
Radom.Piłsudskiego 10 01.jpg
Autor: Rafał Terkner, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Radom - budynek Sądu Okręgowego.
POL Bielsko-Biała Cieszyńska 10 Sąd Rejonowy i Okręgowy.JPG
Autor: D T G, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bielsko-Białą, Cieszyńska 10, Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy
Sąd Okręgowy w Poznaniu2.jpg
Autor: Bedipoz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sąd Okręgowy w Poznaniu
5 Slowackiego Street in Piotrkow Trybunalski 01.jpg
Autor: Witia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sąd, ul. Słowackiego 5, Piotrków Trybunalski.
Elbląg, sąd okręgowy fota 6.JPG
Autor: Joanna Barton, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Elbląg, sąd wojewódzki
SO Łomza.jpg
Autor: Maty1211, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sąd Okręgowy w Łomży
Sad Apelacyjny Lodz.jpg
Autor: HuBar, Licencja: CC BY-SA 2.5
Sąd Okręgowy w Łodzi
Sąd Okręgowy 4.jpg
Autor: Kinicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie przedstawia budynek Sądu Okręgowego w Katowicach.
Rzeszów, zamek, 1600, 1903-1906 danz 007.jpg
Autor: Daniel.zolopa, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Rzeszów, zamek, 1600, 1903-1906
Zamosc - Sądy-Courts RiO 2017.jpg
Autor: MaKa~commonswiki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sądy Rejonowy i Okręgowy w Zamościu (nowa siedziba od 2017 roku)
Sądy na Lesznie 2015 01.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gmach Sądów Grodzkich w Warszawie
Szczecin 05 2014 008.JPG
Autor: Concord, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sąd Okręgowy w Szczecinie, I Wydział Cywilny i II Wydział Cywilny Odwoławczy, ul. Piotra Skargi; former Hospital St. Petri
Sąd okręgowy.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Tennessee123 (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Bydgoszcz Sąd 1.jpg
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy
Sąd Okręgowy w Świdnicy.jpg
Autor: Tonhar, Licencja: CC BY 3.0
Sąd Okręgowy w Świdnicy
Płock, dawny pałac biskupi.jpg
Autor: Wistula, Licencja: CC BY 3.0
Płock, pl. Narutowicza - dawny Pałac Biskupów Płockich, obecnie Sąd Rejonowy
651362 Kalisz trybunał 02.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kalisz, trybunał, ob. sąd, 1820-1824
District Court in Białystok.jpg
Autor: Grzegorz Dąbrowski, Licencja: CC BY 4.0
Budynek Sądu Okręgowego w Białymstoku, ulica Marii Skłodowskiej-Curie 1.
Sąd Wojska Polskiego 56.JPG
Autor: Albert Zid, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sąd, ul. Wojska Polskiego 56, Jelenia Góra, Polska
594921 sad.JPG
Autor: Si_sebol, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zielona Góra, sąd wojewódzki, 1855-1856
Gorzów Sąd Okregowy.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. ul. Mieszka I 33. Obiekt pobudowano jako koszary artyleryjskie i służył armii w latach 1895 - 1920. Na fotografii - po remoncie elewacji.
Gdańsk ulica Nowe Ogrody 30–34.jpg
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Gdańsk Śródmieście, ul. Nowe Ogrody 30/34. Siedziba konsulatu niemieckiego w latach 1920-1922
Budynek sądu, plac Daszyńskiego 1.JPG
Autor: Ugryz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Opole, budynek I, 1910
Wrocław - Sąd Okręgowy (2).jpg
Autor: Fred Romero from Paris, France, Licencja: CC BY 2.0
Podwale District Court - former Landgericht - Amtsgericht. Arch. L. Drewitz 1839. Arch. Karl Ferdinand Busse 1845-52. Arch. Oscar Knorr 1881-87.
Tarnobrzeg Court.jpg
Autor: Dy-e, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sąd rejonowy w Tarnobrzegu.
PL Lublin Krakowskie Przedmieście 43.jpg
Autor: Nutaj, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dawny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy Krakowskim Przedmieściu 43 w Lublinie, obecnie sąd okręgowy
Budynek Sądu Okręgowego w Toruniu2019.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek Sądu Okręgowego w Toruniu2019