Sakura

Sakura (jap. 桜) – drzewo wiśni, kwiat wiśni; japońska nazwa ozdobnych drzew wiśniowych i ich kwiatów^[1].

Kwitnące wiśnie

Tidal Basin w Waszyngtonie otoczony kwitnącymi drzewami wiśni, dar od Japonii

Sakura u stóp zamku Himeji

Sakura nad fosą pałacu cesarskiego w Tokio

Chikanobu Toyohara (ur. ok. 1838, zm. 1912), Hanami dam dworu wewnątrz zamku Edo, 1894

Odmiany drzew

Najbardziej lubianą przez Japończyków i najczęściej występującą na terenie archipelagu odmianą jest somei-yoshino. Jej kwiaty są niemal całkowicie białe, lekko zabarwione bladym różem, szczególnie blisko łodygi. Kwiaty rozwijają się i zwykle opadają („rozsypują się”) w ciągu tygodnia, zanim jeszcze rozwiną się liście. Z tego powodu drzewa wydają się niemal całkowicie białe. Odmiana wzięła swoją nazwę od wioski Somei (obecnie część dzielnicy Toshima w Tokio). Powstała w drugiej połowie XIX wieku, na przełomie okresu Edo i Meiji.

Inne odmiany to między innymi: yama-zakura, yae-zakura i shidare-zakura. Yama-zakura to górska, dzika sakura, yae-zakura ma duże, „podwójne” kwiaty, z grubymi różowymi płatkami. Shidare-zakura, nazywana też płaczącą wiśnią, ma gałęzie opadające do ziemi, jak u wierzby płaczącej, a na nich kaskady różowych kwiatów.

W prefekturze Yamanashi znajduje się najstarsze drzewo wiśni w Japonii. Jego wiek ocenia się na 1800-2000 lat. W języku angielskim nazywane jest: Yamataka Jindai Cherry Blossom Tree. Jest ono jednym z trzech drzew zasadzonych na terenie świątyni Jissō-ji w Yamataka. Należy do gatunku edo-higan-zakura, jego wysokość 10,3 m, obwód pnia 10 metrów. Legenda głosi, że Yamato Takeru-no-mikoto, syn cesarza Keikō (przyjmuje się, że panował w latach 71–130), zasadził drzewo, gdy dowodził oddziałem ekspedycyjnym na wschodzie. Natomiast w XIII wieku mnich Nichiren, widząc drzewo w złym stanie, modlił się o jego przebudzenie. Drzewo ożyło, więc nazwano je myōhō-zakura^[2] ("sakura mistycznego, najwyższego prawa Buddy")^[3].

Front kwitnienia

Co roku Japończycy śledzą przesuwający się wzdłuż archipelagu, od południa na północ „front kwitnienia wiśni” (sakura-zensen). Media codziennie podają prognozy pogody i informacje o rozpoczynających się porach kwitnienia w kolejnych regionach kraju. Rozpoczyna się ono na Okinawie w lutym i zazwyczaj dociera do Kioto i Tokio na przełomie marca i kwietnia. Przesuwając się dalej na północ, na początku maja osiąga Hokkaido. Japończycy z uwagą śledzą te informacje. Razem z przyjaciółmi i rodzinami udają się do parków, świątyń buddyjskich i chramów shintō na hanami (花見), czyli „oglądanie kwiatów” – towarzyskie spotkania o charakterze pikniku, często połączone ze słuchaniem tradycyjnych utworów muzycznych i tańcami.

Dar Japonii dla Ameryki

W 1912 roku Japonia podarowała Stanom Zjednoczonym 3020 drzew sakura dwunastu odmian, dla upamiętnienia rozwijających się wówczas przyjaznych stosunków między tymi krajami. Od tego czasu drzewa wiśniowe rosną na brzegach Tidal Basin w Waszyngtonie, a dar został odnowiony w 1965 roku partią 3800 drzew^[4]. Sakury te stanowią dużą atrakcję turystyczną, szczególnie wczesną wiosną, gdy w pełni rozkwitają (są przedmiotem corocznego Narodowego Festiwalu Kwiatów Wiśni).

Symbolizm sakury

Sakura jest powszechnie rozpoznawalnym i wszechobecnym symbolem Japonii, umieszczanym na przedmiotach codziennego użytku, w tym na kimonach, materiałach piśmiennych i zastawie stołowej. Kiszone liście i płatki kwiatów są jadalnymi ozdobami potraw i słodyczy, jak: ciastka (sakura-mochi, sakura-anko-mushipan), galaretki (sakura-yokan), czy lody^[5].

Kwiat wiśni jest często wykorzystywaną metaforą ulotnej natury życia i pojawia się w sztuce japońskiej. Jest także kojarzony z samurajami i kamikaze. Istnieje popularna piosenka ludowa o tytule Sakura (melodia poniżej w sekcji „Linki zewnętrzne”), pierwotnie przeznaczona na shakuhachi (bambusowy flet), a także wiele piosenek pop. Sakura może być także nazwiskiem lub żeńskim imieniem^[6], występować w nazwach firm, instytucji i organizacji.

Sakura była kojarzona z samurajami i bushi. Życie uważano za krótkotrwałe i piękne, podobne do kwiatów wiśni. Ten motyw pozostaje nadal obecny, między innymi w kulturze popularnej (szczególnie w mandze i anime). W poezji japońskiej sakura jest wykorzystywana jako kigo i kidai (słowa, zwroty, tematyka związana z porami roku).

Samazama-no

koto omoidasu

sakura-ka-na

Czemu tak różne

wspomnienia niosą zwiewne

kwiaty wiśniowe

Bashō Matsuo (z dziennika Oinikki, 1688)

tłum. Agnieszka Żuławska-Umeda

(KIGO: wiśnie – sakura)^[7]

Sakura w II wojnie światowej

Podczas II wojny światowej sakura była ciemniejszym symbolem motywującym społeczeństwo japońskie. Służyła bowiem jako narzędzie propagandowe, mające na celu nie tylko podsycanie nacjonalizmu i militaryzmu wśród ludności, ale także motywowanie Japończyków do poświęcania życia dla kraju i cesarza.

Japońscy piloci kamikaze malowali sakurę na bokach swoich samolotów, przed wylotem na samobójcze misje, a nawet zabierali ze sobą gałązki tych drzew. W rozpaczliwej desperacji Japonii, po tym, jak w 1945 roku ogarnęła ich nieuchronna porażka, spadające płatki wiśni zaczęły przedstawiać ofiarę młodości, kobiety i starców kraju w atakach samobójczych ... wszystko na cześć ich cesarza-boga. Rząd propagował wiarę w to, że dusze poległych wojowników odrodzą się w kwiatach^[8].

Galeria

Zobacz też

• wiśnia piłkowana
• wiśnia

Przypisy

Linki zewnętrzne

• The beauty and history of sakura, Japan's national flower (ang.)
• Melodia Sakura grana na koto
• Informacja filmowa o odmianie somei-yoshino (ang.)