Skrajna prawica

Joseph de Maistre, lider skrajnego, reakcyjnego nurtu legitymistów w czasie rewolucji francuskiej
Członkowie NSDAP i skrajnie prawicowej Niemieckiej Narodowej Partii Ludowej w okresie działania Frontu Harzburskiego
Benito Mussolini i Adolf Hitler, twórcy skrajnie prawicowych ideologii faszyzmu i nazizmu

Skrajna prawica, znana także pod innymi określeniami ekstremalna prawica lub prawicowy ekstremizm – termin używany na określenie osób i ugrupowań o poglądach prawicowych, charakteryzujących się radykalnym programem lub metodami działania, przede wszystkim o poglądach antykomunistycznych, autorytarnych i ultranacjonalistycznych, którzy w pierwszej kolejności stawiają swój naród na pierwszym miejscu i często kierują się przy tym populizmem[1].

Historycznie termin ten jest używany w odniesieniu do faszyzmu i nazizmu, a dzisiaj także do neofaszyzmu, neonazizmu, trzeciej drogi, alt-rightu, rasowej supremacji (przede wszystkim białej) i innych podobnych ideologii politycznych zawierających w sobie elementy ultranacjonalizmu, szowinizmu, ksenofobii, teokracji, rasizmu, homofobii, transfobii i reakcjonizmu[2].

Skrajnie prawicowe działania podczas rządów takich partii lub innych ugrupowań mogą łatwo prowadzić do opresji, przemocy politycznej, wymuszonej asymilacji, czystek etnicznych lub ludobójstw[3], a w sprawach gospodarczych skrajna prawica zazwyczaj opowiada się za neoliberalnym kapitalizmem lub korporacjonizmem; osoby o skrajnie prawicowych poglądach najczęściej dążą do wyróżnienia swojego narodu na tle innych i niekiedy występują przeciwko zjawisku imigracji[4], a większość ugrupowań skrajnej prawicy łączy również autorytaryzm i antykomunizm[5].

Historia i podział skrajnej prawicy

Pojęcie to pojawiło się po rewolucji francuskiej i mianem skrajnej prawicy określano ugrupowania, które odmawiały przyjęcia republiki, a domagały się powrotu do monarchii[6]. Współcześnie ze skrajną prawicą wiążą się ruchy nacjonalistyczne, monarchistyczne, ksenofobiczne, rasistowskie, religijnie fundamentalistyczne, antyfeministyczne czy też reakcyjne[7]. Skrajna prawica sama w sobie zawiera troistość, tzn. ma „swoją” prawicę, „swoje” centrum i „swoją” lewicę, oraz ekstrema[8].

Określenie „skrajna prawica” jest też używane do opisania ideologii faszyzmu, neofaszyzmu, narodowego socjalizmu i neonazizmu[9][10][11][12], choć ich klasyfikacja bywa kontestowana[13]. Nazizm jest szczególną formą niemieckiej rewolucji konserwatywnej[14], a jego rasistowska doktryna ma swoje korzenie w pismach myślicieli związanych z prawicą francuską (Arthur de Gobineau)[15].

Poszczególne odmiany faszyzmu charakteryzuje się jako skrajnie prawicowe ze względu na przekonanie, że rzekomo określona grupa ludności jest lepsza od innej i ma prawo dominować nad innymi grupami, które są jej zdaniem gorsze od nich[16]. Sam twórca ideologii faszystowskiej Benito Mussolini określał ruch jako prawicowy[17]. Takiej klasyfikacji sprzeciwia się część konserwatystów, którzy klasyfikują ten nurt polityczny jako hybrydowy[18] czy tercerystyczny[19].

Zdaniem Jacka Bartyzela[18] w latach 30. XX wieku nazwę prawica skrajna upowszechniły środowiska lewicujące określając nim ideologie i ruchy radykalne łączące idee socjalizmu i nacjonalizmu (faszyzm i nazizm) − przez co obniżyły rangę samego pojęcia prawica. Sam nazizm określany jest przez niego jako wróg prawicy[18].

Zobacz też

Przypisy

  1. https://www.nytimes.com/2016/05/29/world/europe/rise-of-donald-trump-tracks-growing-debate-over-global-fascism.html
  2. https://www.politicalresearch.org/2017/01/20/ctrl-alt-delete-report-on-the-alternative-right#sthash.pyfXkALX.uO2xtz0b.dpbs
  3. http://mattgolder.com/files/research/arps.pdf
  4. Parsons, Craig and Timothy M. Smeeding, Immigration and the transformation of Europe (Cambridge University Press, 2006) s. 18.
  5. Hiliard, Robert L. and Michael C. Keith, Waves of Rancor: Tuning in the Radical Right (Armonk,New York: M.E. Sharpe Inc., 1999, s.43
  6. Davies, Peter, The Extreme Right in France, 1789 to the Present: From De Maistre to Le Pen. London, England; New York City, United States: Routledge, 2002. s. 40
  7. Carlisle, Rodney P., ed., The Encyclopedia of Politics: The Left and the Right, Volume 2: The Right (Thousand Oaks, California, United States; London, England; New Delhi, India: Sage Publications, 2005) s. 693
  8. Rafał Łętocha (red.): Religia – polityka – naród. Studia nad współczesną myślą polityczną. Kraków: Nomos, 2010, s. 47-69.
  9. Peter Davies, Derek Lynch: The Routledge Companion to Fascism and the Far Right. Londyn: Routledge, 2002, s. 2-5. ISBN 0-203-99472-8.
  10. Carlisle, Rodney P.,The Encyclopedia of Politics: The Left and the Right, cz.2: The Right (Thousand Oaks, California, United States; London, England; New Delhi, India: Sage Publications, 2005) s. 694.
  11. Horst, Junginger, "The Study of Religion Under the Impact of Fascism" w: Numen Book Series, cz. 117 (Brill, 2008) s. 273.
  12. Eatwell, Roger: "A 'Spectral-Syncretic Approach to Fascism', The Fascism Reader, Routledge, 2003 s. 71–80
  13. K. Kosiński, Prawicowość nazizmu? Uwagi na marginesie niemieckiej edycji Mein Kampf Adolfa Hitlera oraz innych publikacji dotyczących narodowego socjalizmu. Problem badawczy, „Pamięć i Sprawiedliwość“, 2022, nr 1, s. 539-541.
  14. Roger Woods: The Conservative Revolution in the Weimar Republic. Londyn: Palgrave Macmillan, 1996, s. 62-65. ISBN 978-1-349-39646-7.
  15. Hanna Arendt: Korzenie totalitaryzmu. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 249-254. ISBN 978-83-61408-83-3.
  16. Woshinsky, Oliver H., Explaining Politics: Culture, Institutions, and Political Behavior (Oxon, England; New York City, United States: Routledge, 2008) s. 156.
  17. Benito Mussolini. Fascism: Doctrine and Institutions. (Rzym, Włochy: 'Ardita' Publishers, 1935) s. 26. Cytat z doktryny faszyzmu: „We are free to believe that this is the century of authority, a century tending to the 'right,' a fascist century.”
  18. a b c J. Bartyzel, Próba teoretyzacji pojęcia „prawica”, [w:] Religia - polityka - naród. Studia nad współczesną myślą polityczną, red. R. Łętocha, Kraków 2010, s. 55.
  19. Michał Szymański: Odchylenie lewicowe na konserwatyzm.pl? konserwatyzm.pl (strona zarchiwizowana)

Media użyte na tej stronie

Gründung der Harzburger Front. Bad Harzburg 1931-10-11 NSDAP delegation, evangelical cathedral preacher Bruno Doehring, Korsemann Himmler Röhm Ulrich Hörauf Hühnlein (Göring) Narodowe Archiwum Cyfrowe 3 1 0 17 12230 3 1 33587.jpg
Autor: Robert Sennecke, Internationaler Illustrations-Verlag Berlin SW 11, Licencja: CC BY-SA 4.0
The founding of the Harzburg Front (German: Gründung der Harzburger Front). Photo taken on October 11th, 1931 in Bad Harzburg showing:
  • Nazi Party members listening to an address by Bruno Doehring during a camp service at the founding of the Harzburg Front (Feldgottesdienst der Harzburger Front am 11. Oktober 1931 auf der Kaltental-Wiese, Bad Harzburg. Auf der Tribüne (Kanzel) der Berliner evangelische Domprediger Bruno Doehring):
    • Bruno Doehring (1879–1961), Lutheran preacher at the Berlin Cathedral, member of the German National People's Party, creating the 'stab in the back myth' in a sermon 1918
    • Gerret Korsemann (1895–1958), later SS and police general
    • Heinrich Himmler (1940–1945), national leader of SS (Reichsführer-SS) 1929–45
    • Viktor Lutze (1890–1943), Reichstag representative for Hannover-Braunschweig, later SA leader (1934–1943)
    • Ernst Röhm (1887–1934), Sturmabteilung (SA) chief 1931–34
    • Curt von Ulrich (1876–1946), later president of the Prussian Province of Saxony
    • Franz von Hörauf (1878–1957)
    • Adolf Hühnlein (1881–1942), later NSKK leader
    • (Hermann Göhring (1893–1946), Reichstag representative from Bavaria, later Minister President of Prussia and Supreme Commander of the Luftwaffe)
etc.
  • The Harzburg Front was a short-lived radical right-wing, anti-democratic political alliance in Weimar Germany, formed as an attempt to present a unified opposition to the government of Chancellor Heinrich Brüning. It was a coalition of the national conservative German National People's Party (DNVP) under millionaire press-baron Alfred Hugenberg with Adolf Hitler's National Socialist German Workers' Party (NSDAP), the leadership of Der Stahlhelm paramilitary veterans' association, the Agricultural League (Reichs-Landbund) and the Pan-German League (Alldeutscher Verband) organizations. The Front formed on Sunday, 11 October 1931 at a convention of representatives of the varying political groupings styling themselves the "national opposition" at the spa town of Bad Harzburg in the Free State of Brunswick, where the NSDAP's Dietrich Klagges had just been elected State Minister of the Interior. Negotiations between the NSDAP, the DNVP and Stahlhelm over a shared presidential candidate broke down in February 1932.
Public domain photo according to Narodowe Archiwum Cyfrowe, the national archive of Poland.
Jmaistre.jpg
Joseph de Maistre (1753-1821), homme politique (politician)