Stanisław Broniewski

Stanisław Broniewski

Orsza, Witold, K. Krzemień

podporucznik czasu wojny
Data i miejsce urodzenia	29 grudnia 1915 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	30 grudnia 2000 Wesoła, Polska
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Formacja	Szare Szeregi
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Grób Stanisława Broniewskiego na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Tablica pamiątkowa przy ul. Grażyny 22

Stanisław Broniewski, ps. Orsza, Witold, K. Krzemień^[1] (ur. 29 grudnia 1915 w Warszawie, zm. 30 grudnia 2000 w Wesołej) – polski ekonomista, naczelnik Szarych Szeregów, harcmistrz, podporucznik w czasie II wojny światowej. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Syn Witolda, pracownika Warszawskiej Izby Skarbowej, kierownika Departamentu Obrotu Pieniężnego w Ministerstwie Skarbu prezesa zarządu Banku Spółek Zarobkowych, i Anny z Orłowskich.

Po ukończeniu szkoły powszechnej w 1928 rozpoczął naukę w Gimnazjum i Liceum Męskim im. Adama Mickiewicza i wstąpił do Związku Harcerstwa Polskiego – 3 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. ks. J. Poniatowskiego. W maju 1934 zdał maturę. Naukę kontynuował w Poznaniu, dokąd służbowo przeniesiono jego ojca. Studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. W 1938 uzyskał tytuł magistra ekonomii i rozpoczął przewód doktorski.

Podczas studiów poznał Floriana Marciniaka, który wciągnął go do pracy w komendzie Chorągwi Wielkopolskiej Harcerzy. Uczestniczył w działalności Akademickiego Koła Harcerskiego im. Heliodora Święcickiego (AKAHA), zrzeszającego harcerską młodzież akademicką.

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 współorganizator Pogotowia Harcerzy, którego komendantem był Florian Marciniak. W czasie okupacji niemieckiej działał w Szarych Szeregach. W październiku 1939 utworzył konspiracyjną 3 Warszawską Drużynę Harcerzy, która stanowiła zaczątek hufca Trzy Krzyże (TK). Od grudnia pracował w komendzie Warszawskiej Chorągwi Harcerzy. W 1941 mianowany harcmistrzem. Od maja 1941 był komendantem Okręgu Południowego w Chorągwi Warszawskiej i organizacji Wawer, w okresie od września 1941 do 1943 komendant Chorągwi Warszawskiej Harcerzy (Ul „Wisła”), od października 1941 do czerwca 1942 brał udział w pierwszym turnusie Kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty ZWZ-AK. Od lutego do maja 1943 komendant Grup Szturmowych w Warszawie. Dowódca akcji pod Arsenałem. Po aresztowaniu Floriana Marciniaka w maju 1943 do października 1944 był naczelnikiem Szarych Szeregów.

Uczestnik powstania warszawskiego. Następnie po jego upadku jeniec obozu w Bergen-Belsen. Od 1945 komendant Harcerstwa wśród Polaków w Niemczech^[2].

Do kraju powrócił w marcu 1946. W latach 1946–1948 pełnił funkcję wicedyrektora departamentu w Centralnym Urzędzie Planowania. Później został zatrudniony jako urzędnik w PSS „Społem”. W grudniu 1956 wziął udział w Krajowej Naradzie Działaczy Harcerskich, tzw. Zjeździe Łódzkim^[3]. Wszedł wówczas do Naczelnej Rady Harcerskiej ZHP, w której pozostał do 1958^[4]. Wraz z grupą działaczy katolickich miał zamiar kandydować do Sejmu w wyborach parlamentarnych w 1957, jednak jego nazwisko zostało skreślone przez władze PZPR^[5].

Zajął się następnie pracą naukową. Obronił doktorat i zrobił habilitację z ekonomii urbanistyki. W 1966 został docentem na Uniwersytecie Łódzkim. Był wykładowcą i ekspertem z zakresu urbanistyki i ekonomii, autorem wielu prac z tych dziedzin.

W 1986 był konsultantem filmu dokumentalnego Szare Szeregi w reżyserii Wiktora Skrzyneckiego. W 1989 został przewodniczącym Krajowego Komitetu Odrodzenia ZHP, w okresie 1990–2000 był przewodniczącym Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Był członkiem Rady Kombatantów i Osób Represjonowanych, kanclerzem Kapituły Orderu Orła Białego i członkiem Kapituły Orderu Virtuti Militari.

Współzałożyciel Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, w latach 90. działał na rzecz zjednoczenia polskiego harcerstwa.

Pełnił funkcję Honorowego Przewodniczącego Stowarzyszenia Szarych Szeregów. W kwietniu 1992 otrzymał Honorowe Obywatelstwo miasta stołecznego Warszawy, był też honorowym obywatelem Poznania. Zmarł po długiej chorobie 30 grudnia 2000, w Wesołej w wieku 85 lat.

Pogrzeb Stanisława Broniewskiego odbył się 9 stycznia 2001 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Został pochowany w kwaterze Harcerskiego Batalionu Armii Krajowej „Zośka” (20A-1-12)^[6][7].

Książki

Autor wielu prac z historii harcerstwa okresu okupacji, m.in.:

• Akcja pod Arsenałem, (1983) ISBN 83-05-11161-X
• Całym życiem. Szare Szeregi w relacji naczelnika (1983), ISBN 83-01-04269-9
• Florian Marciniak. Naczelnik Szarych Szeregów (1988), ISBN 83-01-08721-8
• O prawie harcerskim, (1984),
• To nie takie proste: moje życie, (2001), ISBN 83-86747-72-2
• Trójka: zapiski o ludziach i wydarzeniach z dziejów 3 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Xięcia Józefa Poniatowskiego, (2004), ISBN 83-920884-0-9.

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego (1995)
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1959)
• Złoty Krzyż Zasługi (1973)
• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Krzyż Armii Krajowej (1979)
• Krzyż Partyzancki (1994)
• Warszawski Krzyż Powstańczy (1995)
• Medal Wojska (czterokrotnie)
• Medal za Warszawę 1939–1945
• Odznaka pamiątkowa Akcji „Burza”
• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” z Rozetą i Mieczami
• Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego
• Złota Odznaka Towarzystwa Urbanistów Polskich
• Brązowa Odznaka „Za Odbudowę Warszawy”
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”
• Odznaka Honorowa Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty ZWZ-AK
• Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności”
• Honorowy Obywatel Warszawy
• Honorowy Obywatel Poznania (1995)

Był Kanclerzem Kapituły Orderu Orła Białego i członkiem Kapituły Orderu Virtuti Militari.

Upamiętnienie

• W maju 2009 imię Stanisława Broniewskiego „Orszy” nadano skwerowi położonemu pomiędzy między ulicami: Różaną, Puławską i gen. J. Dąbrowskiego w Warszawie^[8].
• Tablica pamiątkowa na kamienicy przy ul. Grażyny 22 w Warszawie, w której w latach 1948–2000 mieszkał Stanisław Broniewski.
• W czerwcu 2001 imię Broniewskiego nadano Szkole Podstawowej w Wałdowie Szlacheckim^[9].
• W filmie Akcja pod Arsenałem (1977) w jego rolę wcielił się Jan Englert (sam Broniewski był konsultantem tego filmu), z kolei w filmie Kamienie na szaniec (2014) zagrał go Wojciech Zieliński.

Zobacz też

• Harcerstwo
• Historia harcerstwa
• Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

Przypisy

Bibliografia

• Urząd m.st. Warszawa: Stanisław Broniewski-Orsza. [dostęp 2009-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 maja 2013)].
• Broniewski Stanisław. W: Janusz Wojtycza (red.): Harcerski słownik biograficzny. T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa i Marron Edition, 2006, s. 22–26. ISBN 83-923571-1-6.