Stefan Cybichowski

Stefan Cybichowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 sierpnia 1881
Poznań

Data i miejsce śmierci

6 stycznia 1940
Poznań

Przyczyna śmierci

rozstrzelanie

Miejsce spoczynku

nieznane

Zawód, zajęcie

architekt

Faksymile
Stefan Cybichowski - fragment wystawy na Forcie VII w Poznaniu
Symboliczny grób Stefana Cybichowskiego
Fragment Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej w Poznaniu, gdzie znajduje się tabliczka z informacją o Stefanie Cybichowskim
Tabliczka, fragment Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej w Poznaniu
Galeria: Dzieła Stefana Cybichowskiego
Klasztor redemptorystów w Toruniu
Portal klasztoru redemptorystów w Toruniu
Kościół św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Kruszwicy
Klasztor dominikanów w Poznaniu
Wejście do Ogrodu Botanicznego od ul. Dąbrowskiego
Willa własna Stefana Cybichowskiego w Poznaniu (stan obecny)
Pałac w Bieganowie k. Wrześni wybudowany w latach 1914-1916 przez Edwarda Grabskiego

Stefan Cybichowski (ur. 2 sierpnia 1881 w Poznaniu, zm. 6 stycznia 1940 tamże) – polski architekt i działacz społeczny.

Życiorys

W czasie nasilenia Kulturkampfu został przeniesiony wraz z rodzicami do Inowrocławia w kwietniu 1882. Stamtąd w ramach Kulturkampfu Cybichowski wraz z rodziną zostali przeniesieni 1 listopada 1887 do Monasteru w Westfalii. Wrócili do Inowrocławia w 1892. W 1901 ukończył niemieckie Królewskie Gimnazjum w Inowrocławiu.

Studiował architekturę w Królewskiej Wyższej Szkole Technicznej w Charlottenburgu, uzyskując dyplom w 1905 r. Prawie wszyscy architekci z Wielkopolski w tym okresie uzyskiwali wykształcenie na niemieckich uczelniach[1].

Praca w Berlinie

W latach 1906–1909 prowadził w Berlinie następujące budowy:

  • budowę gmachu Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych
  • rozbudowę i przebudowę Królewskiej Mennicy,

W latach 1907–1909 był docentem Akademii Przemysłowej w Berlinie. Prowadził wykład pt. „Projektowanie budynków”. Pod jego nadzorem projektowano kościoły, teatry, gimnazja, szkoły ludowe, lazarety, itp. W 1910 otrzymał uprawnienia budowniczego rejencyjnego.

W tym czasie uzyskał nagrody w konkursach:

W latach 1909–1910 współtworzył projekt budowy synagogi przy Fasanenstraße w Charlottenburgu[2].

Praca w Poznaniu

Przeprowadził się do Poznania w grudniu 1910. Od grudnia 1910 prowadził w tym mieście własne biuro architektoniczne. W 1912 wszedł w skład Wydziału Technicznego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (istniejącego od 1911). W 1911 wygłosił wykład O zastosowaniu gipsu w budownictwie. 20 stycznia 1914 dał wykład o czworakach. W końcu grudnia 1918 został pierwszym prezesem Koła Architektów Stowarzyszenia Techników w Poznaniu. W 1921 wstąpił do Koła Architektów przy Stowarzyszeniu Inżynierów i Architektów. Do 6 lipca 1925 był jego prezesem. Zastąpił go na stanowisku Marian Pospieszalski. W latach 1919–1922 był naczelnikiem Wydziału Budowlanego w Urzędzie Wojewódzkim. Przeprowadził spolszczenie tego urzędu. W latach 1920–1926 wykładał budownictwo wiejskie na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego.

Był też jednym z organizatorów pierwszych Targów Poznańskich, za co otrzymał dyplom.

Był członkiem Rady Miejskiej w Poznaniu (1919–1925[a]), a później (1927–1931) honorowym radcą Magistratu m. Poznania. Należał także od 1911 do Stowarzyszenia Artystów w Poznaniu[3]. Był członkiem Towarzystwa Miłośników Miasta Poznania.

Śmierć

28 października 1939 został aresztowany w ramach Intelligenzaktion Posen przez Gestapo wraz z grupą profesorów i osadzony w Forcie VII. Zmarł 6 stycznia 1940, rozstrzelany przez hitlerowców w Forcie VII. Rodzina nie wiedziała o jego śmierci i jeszcze po wojnie liczyła na odnalezienie go żywego. Jego symboliczna mogiła znajduje się na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya w Poznaniu (kwatera św. Łukasza-18-61).

Życie prywatne

Był synem Bronisława (profesora gimnazjalnego filozofii i języka polskiego) oraz Marty Bischoff. Brat Zygmunta Cybichowskiego, prawnika.

Był żonaty (od 1912) z Barbarą Mieczkowską (ur. 1888). Miał dzieci: Helenę (ur. 1913), Irenę (1916), Stanisława (1918), Barbarę (1919) i Katarzynę (1925).

Główne dzieła

Preferowana przez Cybichowskiego architektura odwoływała się do form klasycystycznych, które dominowały przez pierwsze dziesięciolecie Drugiej Rzeczypospolitej. Sięgał też po rozwiązania neobarokowe.

Przez wiele lat uważano, że prywatne archiwum Cybichowskiego zaginęło. Dopiero w 1998 dzięki prywatnym kontaktom pracownika Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu córka architekta Helena Cybichowska przekazała do zbiorów MKZ dokumentację projektową budynków z terenu Poznania, Wielkopolski i Pomorza[21].

Wyróżnienia

W zasługę za zaprojektowanie ok. 100 obiektów sakralnych na terenie Wielkopolski i Pomorza, otrzymał tytuł honorowego Szambelana papieskiego.

Kazimierz Sobkowicz w swej książce o poznańskich architektach nazwał go „niekwestionowanym rekordzistą projektów budowli sakralnych”.

Uwagi

  1. wystąpił z Rady podczas kadencji 1922–1925

Przypisy

  1. Kazimierz Sobkowicz, Architekci Wielkopolscy: biogramy, dzieła, stowarzyszenia. Cz. I, lata 1886-1939. Poznań 1988, ISBN 83-00-2483-2.
  2. Joanna Jadwiga Białkiewicz: Stefan Cybichowski: Jego twórczość na tle epoki. arch.pk.edu.pl, 2015-12. s. 1 (PDF: 2). [dostęp 2019-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-16)].
  3. Album stowarzyszenia artystów, Poznań 1911.
  4. a b c d Wysocka Agnieszka: Kościoły projektu Stefana Cybichowskiego w Bydgoszczy i okolicach miasta. [w.] Kronika Bydgoska XXX 2008. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 0454-5451
  5. Targi Poznańskie, projekty budynków | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1924 – 1929 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  6. Kościół św. Stanisława Kostki na Winiarach | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1928–1937 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  7. Kościół i klasztor Dominikanów | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1938–1939 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  8. Dawid Jung, Sufragania: Antoni Laubitz (1861-1939) [w:] 13 pomysłów na Gniezno i okolice. Przewodnik tematyczny dla turystów (red. nauk. Armin Mikos von Rohrscheidt), Gniezno 2016, s. 120.
  9. Teatr Polski, przebudowa | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1928 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  10. Bank Włościański | Projekty Stanisława Boreckiego i Stefana Cybichowskiego | 1897–1920 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  11. Kościół św. Marcina, przebudowa | Stefan Cybichowski | 1925–1932 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  12. Fabryka Pebeco przy ul. Chlebowej 4/8 | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1930–1934 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  13. Skład i biura firmy Greger | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1931 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  14. Fabryka mebli J. Sroczyńskiego przy ul. Bogusławskiego 10 | 1923 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  15. * Stefan Cybichowski: Przebudowa kościoła Jezuitów. Projekty Stefana Cybichowskiego. 1921-1923. MKZ. CYRYL. Cyfrowe Repozytorium Lokalne Poznań. [dostęp 2014-08-05]. (pol.).
  16. Willa przy ul. Libelta | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1930– 1931 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  17. Kamienica przy ul. Pocztowej 1 | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1935–1939 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  18. Willa dra Władysława Łabędzińskiego przy ul. Śniadeckich 44 | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1924 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  19. Hotel Imperial | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1938 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  20. Dwór w Chwaliszewie | Projekty Stefana Cybichowskiego | 1927 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
  21. Projekty Stefana Cybichowskiego | 1912 – 1939 | MKZ, cyryl.poznan.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).

Bibliografia

  • W. Czarnecki – M. Olszewski, Straty i martyrologia ludności polskiej w Poznaniu 1939–1945, Poznań 1973
  • Wielkopolski słownik biograficzny, przew. kom. red. Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski, wyd. 2, PWN, Warszawa – Poznań 1983, ISBN 83-01-02722-3, s.120
  • Maria Rutowska, Straty osobowe i materialne kultury w Wielkopolsce w latach II wojny światowej, Warszawa; Poznań, PWN, 1984, ISBN 83-01-04801-8
  • Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918 – 1939, Poznań, Wydaw. Poznańskie, 1985, ISBN 83-210-0431-X
  • „Zeszyty Architektury Polskiej, dwumiesięcznik”, nr 4-5 (17-18), 1986, ISSN 0239-3549
  • Władysław Czarnecki, To był też mój Poznań. Wspomnienia architekta miejskiego z lat 1925-1939, w wyb. i oprac. Janusza Dembskiego, Poznań, Wydaw. Poznańskie, 1987, ISBN 83-210-0665-5
  • Maria Rutowska, Edward Serwański, Losy polskich środowisk artystycznych w latach 1939–1945. Architektura, sztuki plastyczne, muzyka i teatr. Problemy metodologiczne strat osobowych, Poznań, Instytut Zachodni, 1987, ISBN 83-85003-09-6 („Prace Instytutu Zachodniego”, ISSN 0860-2913, nr 49)
  • Zbigniew Zakrzewski, Wspominam Poznań
  • Zbigniew Dworecki, Poznań i poznaniacy w latach II RP 1918–1939, Poznań, Media Rodzina of Poznań, 1994, ISBN 83-85594-06-X
  • Henryk Kondziela, Cybichowski Stefan, [w:]Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 1, Poznań, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, 2000, ISBN 83-900862-7-1
  • Filip Burno, Kościoły rzymskokatolickie kresów II Rzeczypospolitej i ich znaczenie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, ISSN 0023-5865, T. 50, 2005, s. 115-140
  • Atlas architektury Poznania, pod red. Janusza Pazdera, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7
  • Marek Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 732. ISBN 83-901625-0-4.
  • Stefan Cybichowski: Przebudowa kościoła Jezuitów. Projekty Stefana Cybichowskiego. 1921-1923. MKZ. CYRYL. Cyfrowe Repozytorium Lokalne Poznań. [dostęp 2014-08-05]. (pol.).

Media użyte na tej stronie

Bydgoszcz, kościół MBNP - 2010.jpg
Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Bydgoszczy
Brzoza church.jpg
Kościół pw. NMP Królowej Polski we wsi Brzoza, woj. kujawsko-pomorskie, pow. bydgoski.
Stefan Cybichowski memory nameplate.jpg
Tabliczka upamiętniająca Stefana Cybichowskiego, fragment Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej w Poznaniu
Poznań Targi2.jpg
Budynek administracyjny Targów Międzynarodowych w Poznaniu, 1925 (pawilon 101). Proj. Stefan Cybichowski. Przebudowany po 1945
Poznań willa Cybichowskiego.jpg
Poznań, willa własna przy al. Niepodległości, proj. Stefan Cybichowski (przebudowana).
Toruń Bielany klasztor.jpg
Klasztor redemptorystów w Toruniu, skrzydło płn., 1929 Proj. Stefan Cybichowski
Poznań, portal gmachu dyrekcji MTP.JPG
Portal gmachu administracji Międzynarodowych Targów Poznańskich w Poznaniu, proj. Stefan Cybichowski
Poznań, klasztor domininikanów.JPG
Poznań, klasztor dominikanów. Proj. Stefan Cybichowski, 1939.
StefanCybichowski.jpg
Autor: Bolando, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stefan Cybichowski - fragment wystawy na Forcie VII w Poznaniu
Stefancybichowski.jpg
Stefan Cybichowski
PL Kruszwica Rynek.JPG
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Bast (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Kruszwica - Rynek w tle Kościół

Autor - Bartek Wawraszko
Bydgoszcz Kościół św Antoniego panorama 1.JPG
Kościół św Antoniego w Bydgoszczy.
Cybichowski-podpis.jpg
Autor: Bolando, Licencja: CC BY-SA 3.0
Podpis Stefana Cybichowskiego, z jego listu
Toruń, klasztor redemptorystów portal.JPG
Portal klasztoru redemptorystów w Toruniu, proj. Stefan Cybichowski
Bieganowo.jpg
Autor: Marbla, Licencja: CC BY-SA 3.0
Pałac w Bieganowie k. Wrześni wybudowany w latach 1914-1916 przez Edwarda Grabskiego h. Wczele (zabytek nr rejestr. 1444/A)
Kościół Stanisława Kostki Poznań RB1.JPG
Autor: Radomil talk, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Church of St. Stanislaus Kostka in Poznań
PL Poznań Polish Underground State Memory.jpg
Część Pomnika Państwa podziemnego, Poznań
Grob cybichowskiego.jpg
Symboliczny grób Stefana Cybichowskiego na Cmentarzu Parafialnym św. Jana Vianneya w Poznaniu
Bydgoszcz Kościół św Mikołaja zmierzch a1.jpg
Kościół św. Mikołaja w Bydgoszczy
Poznań ZSHD.jpg
Gmach Zespołu Szkół Handlowych w Poznaniu przy ul. Śniadeckich. Proj. Stefan Cybichowski, 1927-1928