Subrahmanyan Chandrasekhar

Subrahmanyan Chandrasekhar
Ilustracja
Państwo działania

Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

19 października 1910
Lahaur, Indie Brytyjskie, Wielka Brytania

Data i miejsce śmierci

21 sierpnia 1995
Chicago, Stany Zjednoczone

Doktor nauk ścisłych
Specjalność: astrofizyka
Alma Mater

Uniwersytet w Madrasie,
Uniwersytet w Cambridge

Doktorat

1933
Uniwersytet w Cambridge

Profesor
Uczelnia

Uniwersytet Chicagowski

Okres zatrudn.

1937–1985

"|-Odznaczenia
Narodowy Medal Nauki (USA) Order Padma Vibhushan (Indie)

Subrahmanyan Chandrasekhar[1] (tam. சுப்பிரமணியன் சந்திரசேகர், hindi सुब्रह्मण्यन् चंद्रशेखर; ur. 19 października 1910 w Lahaurze, zm. 21 sierpnia 1995 w Chicago) – astrofizyk indyjsko-amerykański, noblista[2][3].

Przez większość życia wykładał na Uniwersytecie Chicagowskim. Otrzymał wiele międzynarodowych nagród naukowych, w tym Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1983 roku wraz z Williamem Fowlerem. W latach 1952–1971 był redaktorem naczelnym czasopisma naukowego „The Astrophysical Journal”.

Życiorys

Podpis Subrahmanyana Chandrasekhara

Pochodzenie i kariera

Subrahmanyan Chandrasekhar urodził się 19 października 1910 roku w tamilskiej rodzinie w Lahaurze, wówczas leżącym w Indiach Brytyjskich, obecnie zaś znajdującym się w Pakistanie[4][5]. Był pierwszym synem i zarazem trzecim dzieckiem (miał sześć sióstr i trzech braci) Chandrasekhary Subrahmanyi Ayyara, oficera w Rządowej Służbie Indyjskiego Departamentu Audytów i Rachunków oraz Sitalakshmi „Sity” Balakrishnan, którą cechowały wysokie osiągnięcia intelektualne – miała na koncie m.in. przetłumaczenie na język tamilski Domu lalki Henrika Ibsena[5][4].

Do 12. roku życia był edukowany w domu przez rodziców oraz na prywatnych lekcjach[4][5]. W 1918 roku rodzina przeprowadziła się do Madrasu, gdzie ojciec Chandrasekhara został przeniesiony w ramach obowiązków zawodowych[5]. W Madrasie Chandrasekhar w latach 1922–1925 uczęszczał do Hindu High School, a następnie, w latach 1925–1930 zdobył wyższe wykształcenie w Presidency College na tamtejszym uniwersytecie, na którym uzyskał ponadto stopień Bachelor of Science z fizyki[5][3]. W lipcu 1930 roku otrzymał od rządu Indii Brytyjskich stypendium na studia podyplomowe na Uniwersytecie w Cambridge w Anglii[5]. W Cambridge Chandrasekhar został studentem naukowym pod kierunkiem profesora Ralpha Fowlera[5][2]. W 1931 roku pojechał do Getyngi w Niemczech, gdzie został zaproszony do pomagania przez lato w pracy fizykowi Maxowi Bornowi[6]. Za radą profesora Paula Diraca trzeci rok swoich studiów podyplomowych spędził w pracy na Instytucie Fizyki Teoretycznej w Kopenhadze[5][6]. Latem 1933 roku Chandrasekhar uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie w Cambridge[5]. W październiku tego roku został wybrany jako stypendysta naukowy do Trinity College na lata 1933–1937 – w przyjęciu go na Trinity College miał swój udział Ralph Fowler[2][5].

Na początku 1936 roku Chandrasekhar na zaproszenie Harlowa Shapleya odbył krótką wizytę na Uniwersytecie Harvarda w Stanach Zjednoczonych. Wówczas otrzymał od Ottona Struvego i Roberta Maynarda Hutchinsa propozycję objęcia posady pracownika badawczego na Uniwersytecie Chicagowskim[5]. W styczniu 1937 roku Chandrasekhar przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych i zatrudnił się na uczelni w Chicago[2][5]. W 1942 roku został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Chicagowskim, zaś dwa lata później uzyskał tam stanowisko profesora zwyczajnego[2].

Podczas II wojny światowej prowadził badania dla Armii Stanów Zjednoczonych, pracując w Balistycznych Laboratoriach Badawczych ośrodka Aberdeen Proving Ground w Maryland[4][2]. Został także zaproszony do udziału w Projekcie Manhattan, jednak z powodu opóźnień w przetwarzaniu jego poświadczenia bezpieczeństwa ostatecznie nie dołączył do tej inicjatywy[4].

W 1947 roku Subrahmanyan Chandrasekhar został Wybitnym Profesorem Astrofizyki Teoretycznej (ang. Distinguished Service Professor of Theoretical Astrophysics) na Uniwersytecie Chicagowskim[2]. Rok później dostał nagrodę Cambridge University Adams Prize[6]. W 1949 roku Amerykańskie Towarzystwo Astronomicze przyznało mu nagrodę Henry Norris Russell Lectureship[5]. Od 1952 do 1971 roku sprawował funkcję redaktora naczelnego czasopisma naukowego The Astrophysical Journal, przekształcając je z niewielkiego periodyku w czołowe, międzynarodowe czasopismo poświęcone astrofizyce[6]. W 1953 roku otrzymał Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego, a ponadto uzyskał amerykańskie obywatelstwo[7][4][2]. W 1957 roku dostał Nagrodę Rumforda, przyznawaną przez Amerykańską Akademię Sztuk i Nauk[6]. W 1962 roku został nagrodzony przez Londyńskie Towarzystwo Królewskie Medalem Królewskim[3]. W 1966 roku został odznaczony amerykańskim Narodowym Medalem Nauki, zaś dwa lata później rząd Indii uhonorował go orderem Padma Vibhushan[8][9]. W 1971 roku został laureatem wręczanego przez amerykańską Narodową Akademię Nauk Medalu Henry’ego Drapera, z kolei trzy lata później przyznano mu nagrodę Dannie Heineman Prize for Mathematical Physics[6].

W 1983 roku wspólnie z Williamem Fowlerem otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za sformułowanie powszechnie dziś akceptowanej teorii o późnych stadiach ewolucji masywnych gwiazd[10] (obliczenia wykonane w 1928 roku, na samym początku kariery naukowej)[5]. Obliczenia wykonał podczas podróży do Anglii na studia, do ówczesnego specjalisty od teorii względności, Arthura Eddingtona. Wykazał istnienie maksymalnej możliwej masy białego karła – „granicy Chandrasekhara”. Wnioski z obliczeń zostały wówczas odrzucone przez Eddingtona[2]. Po tym zajął się innymi problemami astronomii, m.in. ewolucją gromad gwiazd[2].

W 1984 roku otrzymał od Londyńskiego Towarzystwa Królewskiego Medal Copleya, zaś w następnym roku osiągnął status emeryta na Uniwersytecie Chicagowskim[3][2]. Z uczelnią tą był jednak związany aż do śmierci[2].

Życie prywatne

Podczas ostatnich dwóch lat studiowania na Presidency College w Madrasie Subrahmanyan Chandrasekhar nawiązał bliższą relację z o rok młodszą od niego Lalithą Doraiswamy. We wrześniu 1936 roku wziął z nią ślub w Indiach[5].

Był bratankiem innego noblisty z dziedziny fizyki, Chandrasekhary Venkaty Ramana (1888-1970)[5].

Zmarł na zawał mięśnia sercowego 21 sierpnia 1995 roku w Chicago[6][2]. Jego żona przeżyła go o 18 lat[4].

Upamiętnienie

Na cześć Subrahmanyana Chandrasekhara nazwano wystrzelony przez NASA w 1999 roku kosmiczny teleskop rentgenowski Chandra[5].

Przypisy

  1. Chandrasekhar Subrahmanyan, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-10-19].
  2. a b c d e f g h i j k l m Subrahmanyan Chandrasekhar (1910–1995). physicsoftheuniverse.com. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  3. a b c d S. Chandrasekhar, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2020-10-19] (ang.).
  4. a b c d e f g Express Web Desk: Who was S Chandrasekhar?. indianexpress.com, 2017-10-19. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p q Subramanyan Chandrasekhar – Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1983 > Subramanyan Chandrasekhar, William A. Fowler [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-03]. (ang.)., autobiografia, Nobel Lecture, December 8, 1983, On Stars, Their Evolution and Their Stability.
  6. a b c d e f g The Doc: Subrahmanyan Chandrasekhar. famousscientists.org. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  7. Winners of the Gold Medal of the Royal Astronomical Society. [w:] Awards, Medals and Prizes [on-line]. Royal Astronomical Society. [dostęp 2016-07-27]. (ang.).
  8. The President’s National Medal of Science: Recipient Search Results. [w:] Chandrasekhar, Subrahmanyan [on-line]. nsf.gov. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  9. Aswin Sekhar: Subrahmanyan Chandrasekhar: A Man of Stellar Physics and Stellar Grace. [w:] The Sciences [on-line]. thewire.in, 2018-08-23. [dostęp 2020-10-19]. (ang.).
  10. Encyklopedia Britannica. Ziemia i Wszechświat. Poznań: Wydawnictwo KURPISZ Sp. z o.o., 2006, s. 32. ISBN 978-83-60563-25-0.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

NobelP2.png
Alfred Nobel from public domain photo, in circle. (Photo taken 1896 or earlier).
Joseph Lister, Copley Medal (gold), 1902 Wellcome M0007837.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0

Joseph Lister, Copley Medal (gold), 1902

Wellcome Images
Keywords: Joseph Lister

George-IV-of-Great-Britain-cropped.png
Autor: Wikimedia Commons, Licencja: CC BY-SA 4.0
King George IV of Great Britain, a cropped version of the painting
Subrahmanyan Chandrasekhar signature.png
Signature of Subrahmanyan Chandrasekhar.
Medal Mariana Smoluchowskiego.jpg
Commemorative medal for Polish physicist Marian Smoluchowski - Polish Physical Society 1967
Gold Medal Royal Astronomical Society.png
This is the actual Gold Medal of the Royal Astronomical Society that was awarded to Asaph Hall in 1879.
IND Padma Vibhushan BAR.png
Baretka Ordereu Padma Vibhushan
USA Philadelphia Liberty Medal ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 4.0
Ribbon bar of the Philadelphia Liberty Medal. USA.
National Medal of Science.jpg
Obverse of the United States National Medal of Science