Teka Melpomeny

Teka Melpomeny
Ilustracja
Karta tytułowa
Autor

Karol Frycz, Kazimierz Sichulski, Witold Wojtkiewicz, Stanisław Rzecki, Stanisław Kuczborski, Stanisław Szreniawa-Rzecznik i Antoni Procajłowicz.

Tematyka

zbiór karykatur krakowskich aktorów z przełomu XIX i XX

Data powstania

1904

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Kraków

Język
Data wydania

1904

Wydawca

Litografia A. Pruszyńskiego

Teka Melpomeny[1] – opublikowany w 1904 zbiór karykatur popularnych krakowskich aktorów czynnych na przełomie XIX i XX wieku wykonanych w technice litografii przez Karola Frycza, Kazimierza Sichulskiego, Witolda Wojtkiewicza, Stanisława Rzeckiego, Stanisława Kuczborskiego i Antoniego Procajłowicza.

Zbiór

Idea wykonania i opublikowania zbioru narodziła się w 1904[2]. Prace powstawały podczas spotkań w krakowskiej Cukierni Lwowskiej[3][4]. Autorem plakatu reklamującego to wydawnictwo był Karol Frycz[5]. Odbitki zostały wykonane bezpłatnie przez Aureliusza „Zenona” Pruszyńskiego[2]. Dochód ze sprzedaży egzemplarzy zbioru został przeznaczony na zasilenie aktorskiej kasy emerytalnej[3]. Karty z Teki Melpomeny zdobiły także ściany krakowskiej cukierni Michalika. Zbiór cieszył się ogromną popularnością. W 1905 był wystawiony w warszawskim salonie Krywulta[6].

Karykaturowani artyści

Teka Melpomeny obejmowała zbiór karykatur wybitnych i popularnych aktorów krakowskich − między innymi: Kazimierza Kamińskiego, Józefa Kotarbińskiego, Andrzeja Mielewskiego, Jadwigi Mrozowskiej, Władysławy Ordon, Michała Przybyłowicza, Józefa Sosnowskiego, Michała Tarasiewicza, Stanisławy Wysockiej, Aleksandra Zelwerowicza[3].

Aktorzy przedstawieni zostali w swych charakterystycznych rolach – do zbioru należy m.in. karykatura Heleny Sulimy jako Rachel w sztuce Stanisława Wyspiańskiego Wesele autorstwa Karola Frycza. Stanisław Rzecki wykonał wizerunki Józefa Kotarbińskiego i Stanisława Bronicza w sztuce Szekspira Kupiec wenecki i sportretował Michała Przybyłowicza w sztuce Kopciuszek. Witold Wojtkiewicz był autorem ujęć Jadwigi Mrozowskiej – w tytułowej roli w sztuce Anastazja Elizy Orzeszkowej, oraz jako Psyche w sztuce Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche, a także w duecie z Andrzejem Mielewskim jako Klara i Albin w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry[7]. Od 1904 roku karykatury były sprzedawane w celu wsparcia aktorskiego funduszu emerytalnego[3].

Autorzy litografii

Głównymi autorami litografii zebranych w tece byli[1][6]:

  • Karol Frycz (1877−1963) – 13 karykatur (m.in. słynna Helena Sulima jako Rachela),
  • Stanisław Kuczborski (1881−1911) – 3 karykatury (m.in. Kotarbiński w Kupcu weneckim),
  • Antoni Procajłowicz (1876−1949) – 4 karykatury,
  • Kazimierz Sichulski (1879−1942) – 1 karykatura (Sosnowski i Ordonówna w Bolesławie Śmiałym),
  • Sobiesław Bystrzyński (Włodzimierz Sobiesław) (1854−1927) – 2 karykatury,
  • Witold Wojtkiewicz (1879−1909) – 3 karykatury, wszystkie poświęcone Jadwidze Mrozowskiej,
  • Stanisław Szreniawa-Rzecki („Rzecznik”) (1888−1972) – 7 karykatur.
Józef Kotarbiński jako Shylock w Kupcu weneckim wg Stanisława Kuczborskiego[3]
Stanisław Kuczborski − Taniec Chochoła ze sztuki Stanisława Wyspiańskiego Wesele
Stanisław Rzecki – Józef Kotarbiński jako Shylock i Stanisław Bronicz jako Tubał w sztuce Szekspira Kupiec wenecki

Litografie

W skład Teki Melpomeny wchodziły między innymi litografie[6][1][7]:

  • Karol Frycz − Michał Przybyłowicz jako Stańczyk w sztuce St. Wyspiańskiego Wesele, 1904; litografia barwna, 31,5 x 31,5 cm; sygn. kredą: KF Wesele/Stańczyk
  • Stanisław Szreniawa-Rzecki „Rzecznik” − Bronisława Jeremi jako Pazik Porcji w sztuce Szekspira Kupiec wenecki, 1904; litografia, 37,5 x 21,6 cm; sygn.: Jeremi Pazik Porcyi St. Rzecznik
  • Stanisław Szreniawa-Rzecki „Rzecznik” − Franciszek Frączkowski, 1904; litografia, 17,9 x 32 cm; sygn.: Frączkowski w mleczarni St. R.
  • Stanisław Szreniawa-Rzecki „Rzecznik” − Helena Sulima w roli Jessyki w sztuce Szekspira Kupiec wenecki 1904; litografia barwna, 35 x 12,4 cm, sygn.: St. R.
  • Stanisław Szreniawa-Rzecki „Rzecznik” − Józef Kotarbiński jako Shylock i Stanisław Bronicz jako Tubał w sztuce Szekspira Kupiec wenecki, 1904; litografia barwna, 36,2 x 28,3 cm, sygn.: St. Szreniawa Rzecznik
  • Karol Frycz − Bolesław Puchalski jako Poseł w sztuce Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche, 1904; litografia barwna, 45 x 31,5 cm, sygn.: FK Eros i Psyche, Poseł FK
  • Karol Frycz − Michał Tarasiewicz z Anastazji Elizy Orzeszkowej, 1904; litografia, 34 x 15 cm sygn.: KF
  • Karol Frycz − Stanisława Wysocka jako Klaudia w sztuce Dzieci Waniuszyna, 1904; litografia, 34,4 x 27 cm, sygn.: Klaudya Dzieci Waniuszyna KF
  • Karol Frycz − Andrzej Mielewski jako Apolinary z Anastazji Elizy Orzeszkowej, 1904; litografia, 47 x 31,8 cm, sygn.: z Anastazji: Apolinary KF
  • Karol Frycz − Marian Jednowski, Józefa Wójcicka i Aleksander Zelwerowicz jako Nicefor, Filomena i Lichocki w sztuce Anczyca Kościuszko pod Racławicami, 1904; litografia, 45 x 63 cm, sygn.: KF
  • Karol Frycz − Zelwerowicz, Kotarbiński i Jednowski jako Lichocki, Bartosz, Nicefor oraz Kościuszko w sztuce Anczyca Kościuszko pod Racławicami, 1904; litografia, 47,5 x 63 cm, sygn.: FK Lichocki Bartosz Kościuszko Nicefor
  • Karol Frycz − Marian Jednowski, Adolf Walewski i Leon Stępowski w sztuce Piotra Augustyna Carona Beaumarchais Wesele Figara, 1904; litografia, 44,8 x 33,4 cm, sygn.: Z Wesela Figara KF
  • Stanisław Kuczborski − Marian Jednowski jako Don Basilio w sztuce Beaumarchais Wesele Figara 1904; litografia, 26,4 x 8,1 cm, sygn.: Kuczborski
  • Stanisław Kuczborski − Taniec Chochoła ze sztuki Stanisława Wyspiańskiego Wesele, 1904; litografia barwna, 28,4 x 39,4 cm, sygn.: St. Kuczborski
  • Stanisław Kuczborski − Kotarbiński jako Shylock w sztuce Szekspira Kupiec wenecki, 1904; litografia, 34,3 x 24,7 cm, sygn.: Kuczborski
  • Witold Wojtkiewicz − Jadwiga Mrozowska i Andrzej Mielewski jako Klara i Albin w Ślubach Panieńskich, 1904; litografia barwna, 31 x 42,6 cm, sygn.: Wojtkiewicz
  • Witold Wojtkiewicz − Jadwiga Mrozowska jako Psyche w sztuce Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche, 1904; litografia, 34,4 x 20,4 cm, sygn.: W. Wojtkiewicz
  • Antoni Procajłowicz − Arkawin, 1904 litografia barwna, 46,5 x 26,6 cm, sygn.: Procajłowicz
  • Karol Frycz − Paulina Wojnowska, 1904; litografia, 45,5 x 28,3 cm, sygn.: Wojnowska FK
  • Karol Frycz − Król w podziemiach ze sztuki Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche, 1904; litografia barwna, 45 x 59,5 cm, sygn.: Eros i Psyche Król KF
  • Karol Frycz − Kazimierz Kamiński jako Markiz Priola 1904; litografia, 30 x 10 cm, sygn.: KF
  • Karol Frycz − Mrozowska, Olchowska, Sobiesław, Przybyłowicz, Leszczyński i Bończa w sztuce Jerzego Żuławskiego Eros i Psyche, 1904; litografia barwna, 47,5 x 59 cm, sygn.: Eros i Psyche Rinasci/mento KF
  • Stanisław Szreniawa-Rzecki „Rzecznik” − Helena Górska 1904; litografia barwna, 18 x 8,5 cm, sygn.: St. R.

Przypisy

  1. ↑ a b c Karol Józef Frycz, Stanisław Rzecki, Stanisław Kluczborski, Antoni Stanisław Procajłowicz, Stanisław Szreniawa-Rzecznik, Kazimierz Sichulski, Sobiesław Witold Wojtkiewicz: Teka Melpomeny: autolitografie: [karykatury artystów w rolach]. pod kier. Stanisława Szreniawy-Rzecznika. Kraków: Litografia A. Pruszyńskiego, 1904.
  2. ↑ a b Maria Grońska: Grafika w książce, tece i albumie: polskie wydawnictwa artystyczne i bibliofilskie z lat 1899-1945. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1994, s. 29. ISBN 83-04-03999-0.
  3. ↑ a b c d e Teka Melpomeny. W: Encyklopedia Krakowa. red. nauk. Ryszard Burek. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 992. ISBN 83-01-13325-2.
  4. ↑ Anna Grochowska. Jama Michalika. „Nowa Dekada Krakowska”, s. 48–53, 2014. Krakowska Fundacja Literatury (pol.). 
  5. ↑ Karol Frycz. W: Encyklopedia Krakowa. red. nauk. Ryszard Burek. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 219. ISBN 83-01-13325-2.
  6. ↑ a b c M. Radomski, M. Sobańska, H. Osełko, T. Lenczewski. Teki graficzne, książki ilustrowane, oprawy artystyczne: Legendarne młodopolskie wydawnictwo. „XLV Aukcja książek i grafiki”, s. 197, 2017. Lamus (pol.). 
  7. ↑ a b Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska: Melpomena w cukierni. [dostęp 2014-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].

Media użyte na tej stronie

Stanisław Kuczborski (1904 caricature).jpg
Stanisław Kuczborski (1904): Caricature of actor - director Józef Kotarbiński (1899–1905) as Shylock in The Merchant of Venice, from Teka Melpomeny collection
Teka Melpomeny Stanisław Kuczborski − Taniec Chochola (1904).jpg
Taniec Chochoła ze sztuki Stanisława Wyspiańskiego „Wesele” - litografia ze zbioru Teka Melpomeny
Teka Melpomeny.jpg
Adres wydawniczy: Kraków : [s.n.], 1904 (Kraków: Litografia A. Pruszyńskiego)
strona tytułowa
Opis fizyczny: Teka ([1] k., [38] k. tabl. w tym złoż.) : il. kolor. ; 52 cm
Teka Melpomeny Stanisław Rzecki - Józef Kotarbiński jako Shylock i Stanisław Bronicz jako Tubał.jpg
Józef Kotarbiński jako Shylock i Stanisław Bronicz jako Tubał w sztuce Szekspira „Kupiec Wenecki” - karta z Teki Melpomeny