Tyraspol

Tyraspol
Tiraspol, Тирасполь
Ilustracja
Dniestr w Tyraspolu
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Naddniestrze
 Mołdawia

Miasto wydzielone

Tyraspol

Burmistrz

Andriej Biezbabczenko

Powierzchnia

50 km²

Populacja (2005)
• liczba ludności
• gęstość


159 163
3183 os./km²

Nr kierunkowy

+ 373 533

Kod pocztowy

MD 3300

Tablice rejestracyjne

Т --- --

Położenie na mapie Naddniestrza
Mapa konturowa Naddniestrza, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Tyraspol”
Położenie na mapie Mołdawii
Ziemia46°51′N 29°38′E/46,850000 29,633333
Strona internetowa

Tyraspol (rum. Tiraspol, ros. Тирасполь, ukr. Тирасполь) – miasto na terenie Mołdawii, położone na lewym brzegu Dniestru, od 1991 roku stolica samozwańczej republiki Naddniestrza, stanowi miasto wydzielone na prawach rejonu. Wraz z 159 tys. mieszkańców jest drugim co do wielkości miastem Mołdawii.

Historia

Tyraspol w 1941

Nazwa ośrodka wywodzi się od rzeki Dniestr, w czasach rzymskich nazywanej Tiras. Współczesny gród założony został jednak dopiero w 1792 roku przez Aleksandra Suworowa jako rosyjska fortyfikacja – twierdza obronna przed agresją ze strony Turcji, na bazie zamieszkiwanej przez Mołdawian oraz sprowadzonych przez Rosjan osadników różnej narodowości wsi Sucleia[1]. Po rewolucji październikowej należał do marionetkowej Ukrainy radzieckiej, po 1922 roku zaś do ZSRR. Od 1924 w składzie Mołdawskiej Autonomicznej SRR, której stolicą został w 1929 roku. Po aneksji Besarabii przez ZSRR w 1940 roku miasto przyłączono do radzieckiej Mołdawii. W latach 1941-1944 pod zarządem Rumunii jako część tzw. Transnistrii.

Historyczna i sowiecka zabudowa w mieście

W 1991 roku Tyraspol stał się stolicą nieuznawanej przez żadne państwo na świecie Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej.

Rezyduje tu prezydent, jest też siedzibą organów władzy i administracji centralnej oraz banku centralnego (emisyjnego) republiki. W Tyraspolu znajduje się stała placówka misji OBWE – jedynej międzynarodowej organizacji akceptującej (acz nie uznającej) istnienie NRM. Tyraspol to ośrodek przemysłu maszynowego, elektromaszynowego, obronnego, spożywczego.

Od lat trzydziestych ubiegłego wieku był siedzibą XIV Armii Radzieckiejnajsilniejszej, najlepiej wyposażonej i wyszkolonej armii której celem było zajęcie rumuńskich pól roponośnych. Jednym z ostatnich dowódców XIV AR był generał Aleksandr Lebied´.

Demografia

Skład etniczny Tyraspola przedstawia się następująco: Rosjanie 41%, Ukraińcy 32%, Rumuni (Mołdawianie) 18%, Żydzi 1,4%.

Opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w Tyraspolu sprawuje polska placówka konsularna w Kiszyniowie.

W Tyraspolu mieszka kilkaset osób narodowości polskiej. Tyraspol jest jednym z głównych skupisk Polaków w Mołdawii.

Żydzi w Tyraspolu

  • 1847: żydowska populacja wyniosła 1406.
  • 1897: żydowska populacja urosła do 8668 osób (27% populacji miasta)
  • 1910: w Tyraspolu znajdują się dwie prywatne żydowskie szkoły, pierwsza dla chłopców, druga dla dziewcząt.
  • 1926: żydowska populacja zmalała do 6398 osób (29,1% populacji miasta)
  • 1959: zamknięcie jedynej czynnej synagogi w mieście, populacja żydowska nie przekroczyła 1500 osób.
  • 2007: żydowska populacja wynosi 2200 osób.

Antysemityzm

  • 14-15 kwietnia 2001 - atak bombowy na synagogę tyraspolską, budynek został znacznie uszkodzony. Nikt nie ucierpiał.
  • 13-30 marca 2004 - zniszczenie oraz pomalowanie około 70 nagrobków na cmentarzu żydowskim. Lokalne władze odmówiły pomocy oraz wsparcia finansowego na oczyszczenie antysemickich napisów na nagrobkach.
  • 4 maja 2004 - próba podpalenia tyraspolskiej synagogi koktajlem Mołotowa. Pożar nie wyrządził większych szkód gdyż został natychmiast ugaszony przez pewnego przechodnia.

Zabytki żydowskie

  • Synagoga w Tyraspolu
  • Cmentarz żydowski w Tyraspolu

Sport

Kompleks stadionu Sheriff

W Tyraspolu mają siedziby kluby piłkarskie Sheriff Tyraspol (wielokrotny mistrz Mołdawii) i Dinamo-Auto Tyraspol.

Religia

Od 1998 miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii tyraspolskiej i dubosarskiej (jurysdykcja Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego)[2]. Przed rewolucją październikową w mieście znajdowało się trzy cerkwie wojskowe, sobór św. Mikołaja oraz jednowiercza cerkiew Opieki Matki Bożej. Wszystkie te budowle w okresie radzieckim zostały zniszczone i od początku lat 30. XX wieku do 1988 w Tyraspolu nie było żadnej czynnej świątyni prawosławnej[3]. Obecnie (pocz. XXI w.) w mieście czynnych jest osiem świątyń[4], z których najważniejszą jest sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony w latach 1998-1999[5]. Jedna z cerkwi, kaplica św. Jerzego, stanowi część Pomnika Chwały Wojennej, upamiętniającego poległych w II wojnie światowej, wojnie w Afganistanie oraz wojnie o Naddniestrze[6].

W Tyraspolu znajduje się także cerkiew staroobrzędowa pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Miejscowa parafia podlega eparchii kiszyniowskiej i całej Mołdawii Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej[7].

Do roku 1929 Tyraspol był siedzibą rzymskokatolickiej diecezji tyraspolskiej, która zanikła w wyniku przemian politycznych i prześladowania Kościoła przez władze radzieckie.

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie Tyraspolu[8]:

Galeria

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Flag of Portugal.svg
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
Flag of Israel.svg
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
House of Soviets (42912066861).jpg
Autor: John Pavelka from Austin, TX, USA, Licencja: CC BY 2.0
Tiraspol, Transnistria
Kulturpalast Tiraspol.jpeg
Autor: Maturion, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kulturpalast in Tiraspol
Pridnestrovie Locator map.svg
Autor: Iguacu, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Location map of Pridnestrovian Moldavian Republic
Hotel Aist Tiraspol, Transnistria (15603571653).jpg
Autor: Clay Gilliland, Licencja: CC BY-SA 2.0
This is the place to stay, for one night, maybe. A throw back to the days of the Soviet Union. Once an Intourist operated hotel.
Dnjestr kramar.jpg
Autor: Kramar/fischka.com, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Der Dnjestr bei Tiraspol
Tiraspol, embankment (7109955089).jpg
Autor: Eugene Romanenko from Tiraspol, Moldova, Licencja: CC BY 2.0
Tiraspol, embankment
Flag of Transnistria.svg
Flaga Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (rewers), bez sierpa i młota
AKSM-420 Tiraspol.png
Autor: pridnestrovian, Licencja: CC BY-SA 3.0
The first AKSM-420 in Tiraspol.
Tiraspol, PMR (15144382021).jpg
Autor: Clay Gilliland, Licencja: CC BY-SA 2.0
Tiraspol's railway station
Tiraspol 3.JPG
Imagine din oraşul Tiraspol
Tiraspol Sheriff Stadion.JPG
Autor: Julian Nyča, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sheriff-Sportpark am Stadtrand von Tiraspol, Transnistrien.
Площадь Суворова.jpg
Площадь Суворова
Bendery ZIU trolleybus 48 in Tiraspol, on interurban route 19 in 2013 (13954614708).jpg
Autor: Clay Gilliland, Licencja: CC BY-SA 2.0
Bendery ZIU-682 trolleybus 48 in Tiraspol, on the interurban trolleybus route (19) that connects the two cities, in 2013. No. 48 was built in 2003, and the Bendery system acquired it secondhand from Minsk in 2009.
Coat of Arms of Tiraspol 1847.svg
Coat of arms of Tiraspol in 1847. On September 28, 2018, the Tiraspol city Council of deputies rebelled as the official coat of arms of the city. Source.
19-01-18-Prednistrowien-RalfR-19.jpg
Autor: Ralf Roletschek , Licencja: GFDL 1.2
Tiraspol, Pridnestrowien, Poliklinik
Flagge der Tiraspol.png
Autor: selbstgezeichnet von Perconte, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flagge der Stadt Tiraspol (Transnistrien/Pridnestrowische Moldauische Republik, Pridnestrowien)/Moldawien.
Памятник Суворову, 2011.jpg
Autor: Донор, Licencja: CC BY-SA 3.0
Памятник Суворову в Тирасполе
Tiraspol Theater.JPG
Autor: Julian Nyča, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dramentheater in Tiraspol, Transnistrien.
Верховный совет и правительство ПМР.jpg
Autor: Донор, Licencja: CC BY-SA 3.0
The building of the Supreme Council and the Transnistria Government
Tiraspol bridge infantry vehicles.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Monk (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Infantry vehicles (Transnistrian forces) on the bridge between Tiraspol and Bender, Moldova (Transnistria).