Tytanit
Ten artykuł od 2011-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Żółtawe kryształy tytanitu | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy | sfen |
---|---|
Skład chemiczny | krzemian wapnia i tytanu (CaTiSiO5) |
Twardość w skali Mohsa | 5–5,5 |
Przełam | muszlowy |
Łupliwość | wyraźna, niekiedy niedostrzegalna |
Układ krystalograficzny | jednoskośny |
Gęstość minerału | 3,45-3,55 g/cm³ |
Właściwości optyczne | |
Barwa | żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski |
Rysa | biała |
Połysk | diamentowy, tłusty, woskowy |
Współczynnik załamania | 1,843-2,110 |
Inne | Dwójłomność: 0,100-0,192 |
Tytanit (sfen, sphen) – minerał z grupy krzemianów.
Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.
Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.
Charakterystyka
Właściwości
Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, rombowe, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru.
Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła, wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. W obrazie mikroskopowym odznacza się wysokim reliefem oraz silnym pleochroizmem.
Występowanie
W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.
Miejsca występowania:
- na świecie: Brazylia – Campo do Boa, Minas Gerais, Meksyk – El Alamo, Kanada, USA, Rosja – Ural, Płw. Kola, Birma, Indie, Nowa Zelandia, Algieria,
- w Europie: Austria – Salzburg, Tyrol, Niemcy – ok. Drezna, Szwajcaria – St. Gotthard, Czechy, Norwegia, Szwecja – Kiruna, Włochy – Aosta,
- w Polsce: na Dolnym Śląsku (w okolicach Dzierżoniowa, Kowar, Cieplic) i w Tatrach – najczęściej w postaci niewielkich kryształów w skałach magmowych i metamorficznych.
Zastosowanie
Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.
Linki zewnętrzne
- artykuł o tytanicie na stronie WebMineral.com (ang.)
- artykuł o tytanicie na stronie Mindat.org (ang.)
Bibliografia
- Borkowska Maria, Smulikowski Kazimierz: Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973, S. 190-193
Media użyte na tej stronie
Autor: Fred Kruijen, Licencja: CC BY-SA 3.0 nl
Several Titanite on amphibole (image width 2 mm) - Locality: Wannenköpfe, Ochtendung, Eifel region, Germany
Autor: Carles Millan, Licencja: CC BY 3.0
Titanite - Locality: Tormiq valley (Tormic; Tormik; Tormig; Turmiq), Haramosh Mountains, Skardu District, Baltistan, Northern Areas, Pakistan - Size: 75 mm x 50 mm x 28 mm overall. Main crystal: 18 mm long, 6 mm thick.
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Alberto Salguero (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
Fotografía de Pablo Alberto Salguero Quiles