Ucieczka z kina „Wolność”

Ucieczka z kina „Wolność”
Gatunek

komediodramat
fantastyczny[1]

Rok produkcji

1990

Data premiery

15 października 1990

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

87 min

Reżyseria

Wojciech Marczewski

Scenariusz

Wojciech Marczewski

Główne role

Janusz Gajos
Teresa Marczewska
Zbigniew Zamachowski

Muzyka

Zygmunt Konieczny

Zdjęcia

Jerzy Zieliński

Scenografia

Andrzej Kowalczyk

Kostiumy

Ewa Krauze

Montaż

Elżbieta Kurkowska

Produkcja

Studio Filmowe „Tor”

Ucieczka z kina „Wolność” – polski komediodramat filmowy z elementami fantastycznymi z 1990 roku w reżyserii Wojciecha Marczewskiego, nakręcony na podstawie autorskiego scenariusza. Film jest rozrachunkiem z ostatnimi latami istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, widzianym oczyma cenzora Rabkiewicza (Janusz Gajos). Gdy na pokazie filmowym propagandowego filmu Jutrzenka w miejscowym kinie „Wolność” aktorzy widoczni na ekranie buntują się wobec fałszywego scenariusza i przemawiają do publiczności, Rabkiewicz zaczyna podważać sens swojego zawodu.

Fabuła

Akcja Ucieczki z kina „Wolność” toczy się u schyłku istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W niewymienionym z nazwy mieście główny cenzor Rabkiewicz (Janusz Gajos) otrzymuje wiadomość, iż w miejscowym kinie „Wolność” dochodzi do niepokojących wydarzeń podczas projekcji filmu Jutrzenka. W czasie seansu bohaterowie rozmawiają ze sobą o marnym scenariuszu, który został im przydzielony, a następnie wdają się w dyskusję z widzami o swoich problemach. Cenzor, dostrzegłszy, co się dzieje na ekranie, jest skonfundowany całą sytuacją. Dodatkowo słabnie, gdy spostrzega, że postacie z ekranu przemawiają również do niego. Tymczasem kino oblega tłum ludzi, w wyniku czego Rabkiewicz zleca wykupienie wszystkich seansów. Nawet jednak przy pustej widowni aktorzy nie godzą się grać swoich ról[2].

Kiedy cenzor wraca, by odebrać płaszcz, który zostawił w kinie, jedna z bohaterek ekranowej Jutrzenki, Małgorzata, pyta go o przyczyny podjęcia się tej pracy, choć przedtem był on poetą i krytykiem teatralnym. W Rabkiewiczu wówczas dochodzi do powolnej przemiany. Gdy asystent cenzora pojawia się wraz z sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego, ten również okazuje oburzenie zaistniałą sytuacją. Wówczas asystent proponuje projekcję nowo przywiezionego filmu Purpurowa róża z Kairu, jednak w momencie zmiany taśmy dochodzi do nałożenia na siebie dwóch filmów, a główny bohater filmu Woody'ego Allena pojawia się w obecności postaci z Jutrzenki. W ataku furii sekretarz KW zleca spalenie taśmy. Rabkiewicz zdobywa się wówczas na bunt wobec przełożonego, ze słowami „Być świnią a być mordercą to zupełnie co innego” apelując o ocalenie postaci filmowych jako żywych ludzi. W proteście przechodzi na drugą stronę ekranu. Uciekłszy wraz z bohaterami Jutrzenki z ekranu, Rabkiewicz wyrusza na wędrówkę po dachach, jednak wówczas spotyka osoby, którym przedtem zniszczył życie w wyniku wycięcia scen z innych filmów[2].

Obsada aktorska

Plenery

Film był kręcony w Łodzi. W pierwszych scenach filmu można rozpoznać wejście do kina „Włókniarz” (późniejsze kino „Capitol”). Cenzor mieszka w kamienicy Scheiblerów, leżącej u zbiegu ulic Piotrkowskiej i Próchnika, należącej niegdyś do jednego z największych łódzkich fabrykantów – Karola Scheiblera. Podczas sceny spotkania na dachu, w oddali można zobaczyć charakterystyczne budynki Textilimpexu, hoteli Savoy i Grand[3]. Sceny filmu Jutrzenka (zbuntowani aktorzy) kręcone były we wnętrzach pałacu w Ciechanowcu.

Odbiór

Krzysztof Biedrzycki z pisma „Znak” ocenił Ucieczkę z kina „Wolność” jako: „Film mądry, o odpowiedzialności za epokę, o konsekwencjach odmowy, o cenie wolności i wiążących się z nią wyzwaniach: zdawało się, że otwierający nowy rozdział w dziejach kina, tymczasem był on zamknięciem wcześniejszych zmagań z PRL-em”[4]. W opinii Barbary Gizy film „przedstawia codzienność w jej załamaniu ze względu na zaburzenie porządku logicznego, nawet racjonalnego, poprzez przemieszanie rzeczywistości świata przedstawionego w filmie oraz rzeczywistości sali kinowej z rzeczywistością końca lat osiemdziesiątych”[5]. Giza interpretowała film jako przedstawienie „rytuału przejścia”, z jakim zmagał się naród polski w okresie transformacji: „obowiązujące do tej pory prawa, zasady, reguły, [...] ulegają zawieszeniu, całkowitemu przenicowaniu, ale nowe, które nadchodzi, także przecież jest wielkim znakiem zapytania, nie oznacza wprost czegoś doskonalszego, jednoznacznie pozytywnego”[6]. Natasza Korczarowska-Różycka zauważyła jednocześnie, że Marczewski, „idąc śladami Andrzeja Munka (Eroica, a zwłaszcza Zezowate szczęście) podstawił społeczeństwu lustro, w którym odbiła się – zwielokrotniona przez 40 milionów obywateli PRL – twarz cenzora”[7]. Piotr Kletowski rozpatrywał Ucieczkę z kina „Wolność” przede wszystkim jako „hołd dla kina jako sztuki, która – w sposób najbardziej dojmujący – wpływa na życie człowieka, widza kinematograficznego spektaklu”[8].

Nagrody

RokFestiwal/instytucjaNagroda[9]Odbiorca
1990Festiwal Polskich Filmów FabularnychZłote Lwy dla najlepszego filmuWojciech Marczewski
Nagroda za muzykęZygmunt Konieczny
Nagroda za główną rolę męskąJanusz Gajos
Nagroda DziennikarzyWojciech Marczewski
Nagroda Prezesa Komitetu do Spraw Radia i Telewizji
1991Przewodniczący Komitetu KinematografiiNagroda Przewodniczącego Komitetu Kinematografii za twórczość filmową – w dziedzinie filmu fabularnegoWojciech Marczewski

Janusz Gajos

Jerzy Zieliński

Koło Piśmiennictwa Filmowego Stowarzyszenia Filmowców PolskichZłota Taśma dla filmu polskiegoWojciech Marczewski
Pismo „FilmZłota Kaczka dla najlepszego filmu polskiego
1992Międzynarodowy Festiwal Filmów Fantastycznych w AvoriazGrand Prix
1994Międzynarodowy Festiwal Filmów Fantastycznych w BurgosNagroda dla najlepszego filmu
Nagroda za rolę męskąJanusz Gajos
2015Festiwal Polskich Filmów FabularnychDiamentowe Lwy dla najlepszego aktora czterdziestolecia


Przypisy

  1. Escape From The 'Liberty' Cinema, MUBI [dostęp 2019-10-05].
  2. a b Baniewicz 2013 ↓, s. 168-169.
  3. Ucieczka z kina Wolność. filmowalodz.pl. [dostęp 2010-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2010)].
  4. Krzysztof Biedrzycki, Z PRL-u w ponowoczesność, „Znak” (648), 2009, s. 69.
  5. Barbara Giza, Antropologia codzienności w wybranych polskich filmach o PRL powstałych po 1989 roku, [w:] Alicja Kisielewska, Monika Kostaszuk-Romanowska, Andrzej Kisielewski (red.), PRL-owskie re-sentymenty, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2017, s. 96.
  6. Barbara Giza, Antropologia codzienności w wybranych polskich filmach o PRL powstałych po 1989 roku, [w:] Alicja Kisielewska, Monika Kostaszuk-Romanowska, Andrzej Kisielewski (red.), PRL-owskie re-sentymenty, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2017, s. 97.
  7. Natasza Korczarowska-Różycka, Ballada o pobożnym ubeku, czyli polskie kino i polityka (1989-2015), „Dyskurs” (21), 2016, s. 245.
  8. Piotr Kletowski, Polskie kino jako przejaw kinofilii, „Pleograf. Kwartalnik Akademii Polskiego Filmu”, 2, 2017 [dostęp 2019-08-14].
  9. Ucieczka z kina „Wolność”: Nagrody. filmpolski.pl. [dostęp 2010-02-07].

Bibliografia

  • Elżbieta Baniewicz, Gajos, Warszawa: Wydawnictwo Marginesy, 2013.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Marczewski Wojciech.JPG
Autor: PISF, Licencja: CC BY 3.0
Wojciech Marczewski, reżyser i scenarzysta.