Ukraińska Policja Pomocnicza

Ukraińska Policja Pomocnicza

Ukrainische Hilfspolizei
Українська допоміжна поліція

(c) Bundesarchiv, Bild 146-1982-161-01A / Maier, Dr. / CC-BY-SA 3.0 Ukraińscy policjanci na zbiórce
Historia
Państwo	III Rzesza
Sformowanie	27 lipca 1941
Rozformowanie	1944
Tradycje
Rodowód	Ukraińska milicja
Konflikty zbrojne
II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj wojsk	paramilitarny
Podległość	Ordnungspolizei

Ukraińska Policja Pomocnicza (niem. Ukrainische Hilfspolizei, ukr. Українська допоміжна поліція) – ukraińska kolaboracyjna formacja policyjna na terenie Generalnego Gubernatorstwa podczas II wojny światowej.

Historia i organizacja

Formacja została powołana zarządzeniem Hansa Franka z dnia 17 grudnia 1939^[1]. W Dystrykcie Galicja utworzona rozporządzeniem władz Generalnego Gubernatorstwa z dnia 18 sierpnia 1941 w miejsce ukraińskiej milicji.

Policja współpracowała z niemieckimi formacjami policyjnymi – posterunki UPP podlegały komendantom dystryktów Ordnungspolizei. Pełniła ona pomocnicze funkcje w:

• utrzymywaniu ładu i porządku wśród ludności cywilnej
• kontrolowaniu ruchu ludności
• ściąganiu kontyngentów
• ściganiu szmuglerów
• poborze ludzi do wyjazdu na roboty przymusowe do Niemiec
• ochronie obiektów, linii kolejowych i kwater niemieckich funkcjonariuszy
• zwalczaniu partyzantki sowieckiej i polskiej konspiracji
• tropieniu ukrywających się Żydów
• egzekucjach i pacyfikacjach, pilnowaniu obozów jenieckich, karnych i gett, udział w likwidacji gett^[2].

Ukraińska Policja Pomocnicza obsadzała posterunki na terenach z przewagą ludności ukraińskiej. Jej liczebność wynosiła około 6 tysięcy funkcjonariuszy^[3].

Składała się niemal w całości z Ukraińców (w tym byłych funkcjonariuszy Policji Państwowej), a działała w rejonach z przewagą ludności ukraińskiej. W dystrykcie lubelskim obsadzała około 40 posterunków (w Landkreis Hrubieszow: Busno, Czerniczyn, Dołhobyczów, Dubienka, Grabowiec, Hołubie, Hostynne, Hrubieszów, Kryłów, Lubycza Królewska, Łuszczów, Mieniany, Mircze, Modryń, Moniatycze, Poturzyn, Sahryń, Szczepiatyń, Szychowice, Uchanie, Telatyn, Tuczapy, Werbkowice; w Landkreis Bilgoraj: Aleksandrów, Biłgoraj, Biszcza, Bukowina, Cieplice, Dzików, Frampol, Księżpol, Kuryłówka, Łukowa, Obsza, Obżanka, Potok Górny, Tarnogród; w Landkreis Chelm: Chełm, Rakołupy, Wyryki; w Landkreis Zamosc: Jacznia, Łaszczów), a w dystrykcie krakowskim około 20 (m.in. Bircza, Jawornik Ruski, Komańcza, Kuźmina, Medyka, Olszany, Wojtkowa). Mniejsze posterunki liczyły 5-7 funkcjonariuszy, większe do ponad 20 policjantów. Posterunki umieszczano zazwyczaj w budynkach murowanych, o wzmocnionych oknach i drzwiach. Otaczano je okopami ze schronami i stanowiskami broni maszynowej, oraz zasiekami.

Kadry dla UPP szkolono na kursach w Zakopanem i Chełmie oraz w szkołach policyjnych w Krakowie i Lublinie. W lecie 1941 szkoły zlikwidowano, a w ich miejsce utworzono 1 października 1941 we Lwowie Centralną Szkołę Ukraińskiej Policji Pomocniczej. Przeprowadzono również dwa kursy oficerskie w szkole oficerskiej Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa w Nowym Sączu.

Duża część funkcjonariuszy policji ukraińskiej była równocześnie członkami Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów^[4]. Po sierpniu 1944 roku część dezerterów z pomocniczej policji ukraińskiej zasiliła szeregi Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Ukraińska Policja Pomocnicza umundurowana była w mundury SS, Wehrmachtu oraz pozostałych służb militarnych III Rzeszy. Na czapkach tych formacji widniał okrągły znak z żółtym tryzubem na niebieskim tle.

Udział w Holocauście

Niemcy wykorzystywali również Ukraińską Policję Pomocniczą do organizowania i bezpośredniego udziału w egzekucjach ludności żydowskiej. Pełniła ona tę funkcję nie tylko na ziemiach ukraińskich, ale także polskich, białoruskich i litewskich. Ukraińscy policjanci byli strażnikami w obozach koncentracyjnych^[5], a także czynnie uczestniczyli w likwidacji gett żydowskich^[6].

W latach 1941–1943 Niemcy z powszechnym udziałem policji ukraińskiej dokonali likwidacji ludności żydowskiej. Policja ukraińska uczestniczyła we wszystkich czynnościach procesu zagłady^[7].

Według szacunków profesora Stefana Possony’ego, bazującego na dokumentach izraelskiego Instytutu Jad Waszem, w różnych akcjach antyżydowskich (masowych egzekucjach, deportacjach itp.) wzięło udział około jedenastu tysięcy Ukraińców^[8], którzy w służbie niemieckiej i przy udziale jednostek niemieckich wymordowali na samym tylko Wołyniu i Małopolsce Wschodniej 450.000 Żydów^[6].

Pacyfikacje wsi i prześladowania Polaków

Od początku działalności Ukraińska Policja stała się jednym z narzędzi terroru okupacyjnego. 5 marca 1940 roku Hans Frank odnosząc się do problemu polskiego ruchu oporu powiedział:

Ukraińska Policja Pomocnicza wzięła udział w aresztowaniach polskiej inteligencji w Stanisławowie. Następnie wzięła udział w przewiezieniu zatrzymanych na miejsce kaźni do Czarnego Lasu, gdzie Gestapo z Hansem Krügerem na czele dokonało egzekucji około 200 osób, głównie nauczycieli w sierpniu 1941 r^[10].

We Lwowie na przełomie lutego i marca 1944 ukraińscy policjanci dokonali szeregu zabójstw Polaków, aby zdobyć polskie dokumenty umożliwiające im ucieczkę i nowe życie na Zachodzie^[11]. Dopiero odwetowa akcja Nieszpory przeprowadzona przez AK powstrzymała mordy.

Zobacz też

• Schutzmannschaft
• 202 Batalion Schutzmannschaft
• Białoruska Policja Pomocnicza
• Jüdischer Ordnungsdienst
• Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa
• Ukraiński Legion Samoobrony
• Ukraińskie Bataliony Policyjne
• Bohdan Kozij
• Dezercja ukraińskich policjantów na Wołyniu w 1943 roku

Przypisy

Literatura

• Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski: Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa. Katowice, 2007. ISBN 978-83-86250-49-3.
• Jarosław Gdański, Ukraińcy w niemieckich formacjach zbrojnych na Kresach Wschodnich, [w:] Marek Białokur, Mariusz Patelski (red.), Podzielone narody. Szkice z historii stosunków polsko-ukraińskich w latach 40. XX wieku. Toruń-Opole, 2010. ISBN 978-83-7611-828-4.