Ulica Pocztowa w Katowicach

ulica Pocztowa
Śródmieście
Ilustracja
ulica Pocztowa w marcu 2021 roku
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

140 m

Przebieg
Ikona ulica rondo.svg0mRynek
Ikona ulica koniec T.svg140mul. Dworcowa
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Pocztowa”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Pocztowa”
Ziemia50°15′29,6″N 19°01′14,9″E/50,258236 19,020810
ul. Pocztowa na początku XX wieku
Róg ul. Pocztowej i ul. Młyńskiej na starej pocztówce
Poststraße na pocztówce z około 1903
Gmach Poczty nr 1 (ul. Pocztowa 9)
Wydział finansowy Urzędu Miasta (ul. Pocztowa 7)
Znak ul. Pocztowa

Ulica Pocztowa w Katowicach – jedna z zabytkowych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście. Ulica rozpoczyna swój bieg od katowickiego Rynku i jest dosyć krótka. Biegnie około 130 metrów do ulicy Dworcowej.

Historia

W 1827 przy na potrzeby pierwszej katowickiej szkoły zaadaptowano chałupę przy ulicy Pocztowej; szkołę w 1856 przeniesiono na ulicę Młyńską[1]. W latach 70. XIX wieku istniało przedłużenie ulicy, będące przejazdem przez tory kolejowe. Przejazd kolejowy nie był wystarczający dla rozwijającego się ruchu w kierunku szlaków wylotowych z miasta. W 1882 ukończono bezkolizyjny wiadukt pod torami u wylotu ulicy Świętego Jana[2].

W okresie II Rzeszy Niemieckiej (do 1922)[3] i w latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945)[4] ulica nosiła nazwę Poststraße[5][6].

Przy ulicy Pocztowej znajdują się zabytkowe kamienice i budynki z końca XIX i początku XX wieku. Z końcem II wojny światowej miasto zostało zajęte (w nocy z 27 na 28 stycznia 1945) przez 1 Front Ukraiński. W celu uchronienia rejonu przed zniszczeniami wojska radzieckie nie domknęły pierścienia okrążenia i pozostawiły Niemcom przejście między Mikołowem a Tychami. W wyniku podpaleń dokonanych przez wojska radzieckie spłonęła część śródmieścia pomiędzy ulicą Św. Jana i ul. Pocztową. U zbiegu ulic Dworcowej i Pocztowej powstała pierwsza przychodnia w Katowicach (w budynku zwanym Białą Willą)[7]. Znajdował się tu także pierwszy budynek pocztowy z 1893, zbudowany w formie neorenesansowego pałacu z wieżą; obecny budynek pochodzi z dwudziestolecia międzywojennego.

W budynku pod numerem 2 w latach międzywojennych znajdował się miejski ratusz, w którym gromadzono zbiory Biblioteki Miejskiej[8]. Do 1925 posiadała około 8000 tomów[9]. Pod tym numerem istniały także[8]: Biuro Prasowe, Miejski Urząd Budowlany, Urząd Przemysłowo-Handlowy, Urząd Stanu Cywilnego, Urząd Statystyczny i Sąd Przemysłowo-Kupiecki[10]. W 1888 pod numerem 5 założono Komunalną Kasę Oszczędności Powiatu Katowickiego. 30 listopada 1937 posiadała wkład 21122 złotych[11]. W budnyku nr 16 swoją siedzibę w latach międzywojennych posiadały Miejskie Zakłady Wodociągowe[12], Miejski Komitet Przysposobienia Wojskowego Komendy Powiatowej i Miejski Komitet dla Spraw Bezrobocia. Pod numerem 9 istniał Rejonowy Urząd Telefoniczno-Telegraficzny[13] i Obwodowy Urząd Pocztowy[14], a pod numerem 6 funkcjonował oddział towarzystwa ubezpieczeniowego "Vita"[15]. Do 1939 przy ulicy działalność prowadził hotel Ericha Nicischa (ul. Pocztowa 15), Hotel Russischer (ul. Pocztowa 16), Gdańskie Towarzystwo Elektryczne "Bergman A." (ul. Pocztowa 5), Katowicki Bank Pocztowy (ul. Pocztowa 14), hurtownia towarów kolonialnych Tkanina (ul. Pocztowa 8), założona w 1844 firma I. Rund, zajmująca się sprzedażą sukna (ul. Pocztowa 2), założony w 1869 sklep H. Konigsbergera z konfekcją damską (ul. Pocztowa 2)[16].

W ramach przebudowy katowickiego dworca w 2011 planowana była przebudowa węzła komunikacyjnego w rejonie ulic Pocztowej, Dworcowej i Świętego Jana[17][18] oraz usunięcie z ulicy trów tramwajowych (przeniesienie ich w ulicę św. Jana)[19][20]. Prace budowlane rozpoczęły się 3 marca 2012[21], a zakończono je w 2013.

Obiekty i instytucje

Obiekty zabytkowe

Przy ul. Pocztowej znajdują się następujące historyczne obiekty:

  • Kamienica mieszczańska (ul. Młyńska 2, ul. Pocztowa 5)[22]; wzniesiona w 1898 na planie trójkąta, prawdopodobnie według projektu L. Dame'a, w stylu neobarokowym (wcześniej istniała tu neorenesansowa kamienica i narożny hotel). Dawny adres kamienicy to Rynek 7[23]. Budynek posiada trójskrzydłową bryłę ze zdobieniem ryzalitami (są nieznaczne). W ściętym narożniku znajduje się wejście do wewnętrznego dziedzińca. Na dwuspadowym dachu istnieją lukarny. Do licowania trzynastoosiowej, bardzo bogato zdobionej elewacji zastosowano cegłę czerwoną, detal architektoniczny i narożnik ozdobnie wytynkowano. Północna część elewacji uzyskała trzy pozorne ryzality, a wschodnia – dwa pozorne ryzality dwuosiowe (pierwsza i ostatnia oś). Balkony z kamiennymi balustradami tralkowymi umiejscowiono w środkowej osi budynku. Pomiędzy boniowanymi kolumnami toskańskimi znajduje się narożnik, z trapezowo wygiętym gzymsem, oraz półkolista nisza z balkonami (posiadają balustrady tralkowane). Na gzymsie umieszczono dwie rzeźbione kobiece postacie. Kartusze w obramieniach roślinnych i z rzeźbami głów kobiecych wieńczą okienne obramienia. W budynku zachowały się: oryginalna główna klatka schodowa (we wschodnim skrzydle), stalowe dwubiegowe schody (posiadają tralkową drewnianą balustradę), ceramiczne posadzki.
  • Zabytkowy budynek (ul. Pocztowa 7) – dawny Reichsbank[24], pochodzący z końca XIX wieku został wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1305/83 z 7 lipca 1983[25], A/630/2020 z 21 kwietnia 2020[26]), wybudowany w stylu neogotyckim[27]. Pod numerem 7 swoją siedzibę miała Miejska Komunalna Kasa Oszczędnościowa, założona w 1877; w 1935 prezesem był Adam Kocur. Do tego czasu w kasie istniało 34 000 kont z łączną kwotą 29 000 000 złotych[11]. W dwudziestoleciu międzywojennym swoją siedzibę miały tu Biuro Adresowe i Biuro Meldunkowe[8]. Obecnie w budynku istnieje Wydział Finansowy Urzędu Miasta.
  • Budynek poczty (ul. Pocztowa 9, róg z ul. Dworcową), wzniesiony w latach 1892–1893[28], przebudowany w dwudziestoleciu międzywojennym w stylu neoklasycyzmu[22].
  • Kamienica mieszkalna (ul. Pocztowa 10)[22], zbudowana w latach 1902–1903 według projektu Ignatza Grunfelda w miejscu wcześniejszego dwukondygnacyjnego, neorenesansowego budynku z 1869, również zaprojektowanego przez I. Grunfelda. Budynek został zaprojektowany na planie zbliżonym do litery "U" o trójskrzydłowej bryle. Skrzydło frontowe posiada pozorne ryzality, na pierwszej i ostatniej osi zwieńczone szczytami. Parter elewacji frontowej przebudowano. Fasada na pozostałych kondygnacjach siedmioosiowa jest symetryczna, licowana żółtą cegłą z tynkowanymi detalami architektonicznymi. Na osiach skrajnych znajdują się balkony z oryginalną kutą balustradą o motywach roślinnych. Budynek posiada bogatą secesyjną dekorację sztukatorską – motywy drzewa jabłoni oplecionego przez węża (drzewa rajskiego), słońca, głów kobiecych rozmieszczone w podokiennikach i partiach nadokiennych oraz na szczytach. Elewacja frontowa została zwieńczona gzymsem, wspartym na fantazyjnych konsolach. We wnętrzu zlokalizowane są schody z drewnianymi stopniami, oraz oryginalną tralkową balustradą drewnianą.
  • Zabytkowy budynek (ul. Pocztowa 12–14)[22], wzniesiony w 1899; należał do rodzin: Seidner, Schalscha, Sacha, Aschner, Adrien[9].
  • Kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Pocztowa 16)[22].

Instytucje

Przy ulicy Pocztowej znajdują się: Prokuratura Rejonowa Katowice Centrum-Zachód, Urząd Miasta Katowice, Urząd Poczty Polskiej nr 1 w Katowicach, Okręgowa Izba Radców Prawnych, Miejski Rzecznik Konsumentów, Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów - Oddział Rejonowy Śródmieście, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci - Śląski Oddział Wojewódzki, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej - Oddział Regionalny, Związek Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej (Zarząd Okręgowy), Związek Sybiraków (oddział wojewódzki). Przez kilka lat przy tej ulicy funkcjonował Śląski Klub Fantastyki[29].

Ulicą Pocztową kursują tramwaje KZK GOP linii: 6, 16, 19.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 24. ISBN 83-85831-35-5.
  2. ↑ Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 104.
  3. ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
  4. ↑ Plan Katowic z 1942 roku. grytzka-genealogie.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. www.grytzka-genealogie.de [dostęp 2011-06-27]
  5. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  6. ↑ Straßenverzeichnis aller Straßen von Kattowitz. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-12)]. (niem.).
  7. ↑ OLK Katowice: Historia. www.olk.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  8. ↑ a b c Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 17. ISBN 978-83-7729-021-7.
  9. ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 77. ISBN 83-913341-0-4.
  10. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 69. ISBN 978-83-7729-021-7.
  11. ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 78. ISBN 83-913341-0-4.
  12. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 71. ISBN 978-83-7729-021-7.
  13. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 79. ISBN 83-913341-0-4.
  14. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 46. ISBN 978-83-7729-021-7.
  15. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
  16. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 81. ISBN 83-913341-0-4.
  17. ↑ Urząd Miasta Katowice: Obwieszczenie o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn.: "Przebudowa Węzła Wschodniego w rejonie ulic Pocztowa, Dworcowa, Św.Jana (zad. 7-9) w Katowicach, ulice Pocztowa, Dworcowa, Św. Jana.". www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  18. ↑ Urząd Miasta Katowice: Obwieszczenie w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn. "Przebudowa Węzła Wschodniego w rejonie ulic Pocztowa, Dworcowa, Św.Jana (Zadanie 7-9) w Katowicach, ulice Pocztowa, Dworcowa, Św. Jana.". www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  19. ↑ Tramwaje już nie skręcą z Warszawskiej w stronę ronda (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-06-27]
  20. ↑ Tramwaje znikną z Pocztowej (pol.) www.fakt.pl [dostęp 2011-06-27]
  21. ↑ Przebudowa Rynku w Katowicach ruszyła. katowice.naszemiasto.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-05)]. (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2012-03-04]
  22. ↑ a b c d e Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  23. ↑ B. Klajmon: Katowicka kamienica mieszczańska 1840−1918, wyd. I, Katowice 1997.
  24. ↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  25. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2011-06-27].
  26. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 29 kwietnia 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2020-04-29]
  27. ↑ Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  28. ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 96, ISBN 978-83-7729-502-1.
  29. ↑ Michał Stachyra: Terminy spotkań miłośników fantastyki w różnych zakątkach Polski. Fadom Polski. [dostęp 2011-06-27].

Bibliografia

  • Szaraniec Lech: Osady i Osiedla Katowic, Oficyna "Artur", Katowice 1996, ISBN 83-905115-0-9.
  • Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
  • Nie bójmy się historii i zabytków Katowic. Górnośląskie Dziedzictwo. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  • Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 15, 16.
  • Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 145.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, s. 29.
  • Joanna Starnawska: Dzieje Katowic (1299−1945). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1990, s. 8.
  • Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
Wybrane ulice i place Śródmieścia w Katowicach
Ulice
Place i skwery
Nieistniejące

Katowice-Śródmieście.svg

Media użyte na tej stronie

Katowice location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Katowice. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.30 N
  • S: 50.125 N
  • W: 18.885 E
  • E: 19.125 E
Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Ikona ulica rondo.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ronda
Ikona ulica koniec T.svg
Autor: Marcin Floryan, Licencja: CC BY 2.5
Ikona ulicy - zakończenie skrzyżowaniem
Diamond road sign junction across major road.svg
Crossroads with a major road ahead.
Katowice - pocztowa - znak.jpg
Katowice - ulica Pocztowa
Katowice-Śródmieście N - ul. Pocztowa.jpg
Autor: Marek Mróz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice - Śródmieście. Ul. Pocztowa
Katowice - Gmach Poczty.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gmach Poczty Polskiej w Katowicach.
Katowice - Urząd miasta (w.fin.).JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Katowice, ul. Pocztowa 7 - budynek z końca XIX wieku, Wydział finansowy Urzędu Miasta (zabytek nr A/1305/83 z 7.07.1983)