Ulica Podmurna w Toruniu

ulica Podmurna

Stare Miasto
Fragment odcinka między ul. Ciasną i Szeroką z basztą Monstrancją
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Długość	ok. 645 m
Plan
Przebieg
pl. Teatralny ul. Fosa Staromiejska ul. Szewska, ul. Most Pauliński ul. Szeroka ul. Ciasna ul. Mostowa
Położenie na mapie Torunia ulica Podmurna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Podmurna
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 ulica Podmurna
53,011141°N 18,607052°E/53,011141 18,607052

Ulica Podmurna w Toruniu – ulica na Starym Mieście, przecinająca je z południa na północ, najdłuższa ulica w toruńskim zespole staromiejskim. Biegnie wzdłuż linii wschodniego odcinka dawnych murów obronnych Starego Miasta, po ich wewnętrznej stronie.

Nazwa

Do XVII w. północna część ulicy nazywana była w odniesieniu do murów miejskich, względnie do sąsiednich bram - Chełmińskiej i Kotlarskiej: „przy murach miejskich”, „przy łukach” (am Schwiebbogen), „za murem między Bramą Chełmińską a Bramą Wielką”, itp. Odcinek sąsiadujący z Bramą Kotlarską był nazywany najczęściej „Przy Bramie Kotlarskiej” (ew. „Wielkiej”)^[1]. W XIX w. ulica nosiła nazwę zbliżoną do dzisiejszej - Przy Murach Miejskich (An der Mauer, An der Stadtmauer). Na przełomie XIX i XX niemiecką nazwę zmieniono na Mauerstraße (co można tłumaczyć jako ul. Murna).

Zabudowa

Ulica miała charakter ulicy przymurnej, służącej do komunikacji w razie obrony miasta. Jej zachodnia granica była wyznaczona przez mur obronny, oddzielający Stare Miasto od Nowego, w którym umieszczone były baszty, a na wylotach ulic Szerokiej i Szewskiej bramy - odpowiednio Kotlarska i Paulińska. Działki przy jej zachodniej pierzei stanowiły zaplecze gospodarcze działek przy ulicach Mostowej, Szerokiej, Szczytnej i Chełmińskiej i były zabudowane tzw. domami tylnymi i spichrzami. W tzw. budach (domach dobudowanych do murów) w XV w. mieszkali głównie rzemieślnicy. Na pocz. XIX w. po osiedleniu się Żydów w Toruniu, na tyłach działki przy ul. Szczytnej, przy ul. Podmurnej stanęła synagoga żydowska. W XIX w. zaczęto tu stawiać skromne kamienice czynszowe, jednak ulica zachowała charakter bocznej uliczki gospodarczej. Do dzisiaj zachowały się krótkie odcinki murów obronnych oraz kilka baszt.

Ważniejsze obiekty^[2][3]

Nr	Adres	Obiekt	Lata budowy	Projekt	Styl architektoniczny	Ewidencja zabytków	Uwagi	Zdjęcie
1.	Podmurna 1	spichrz, obecnie Miejska Instytucja Kultury "Dom Muz"	XV wiek, przebudowa 1865, 1927		gotyk	nr rejestru A/1516	Spichrz gotycki przebudowany w XIX i XX wieku na mieszkania, pierwotnie jedno- obecnie dwupiętrowy. Połączony z sąsiednim spichrzem pod numerem 3, mieści od 1985 roku najpierw Miejski Dom Kultury „Centrum”, a po jego przekształceniu, od 1993 r. obiekt jest główną siedzibą miejskiej instytucji kultury Dom Muz w Toruniu[4].
2.	Podmurna 3a	spichrz, obecnie Miejska Instytucja Kultury "Dom Muz"	XVIII wiek		barok	nr rejestru A/558	Przebudowany na mieszkania w 1965 roku.
3.	Podmurna 4	Dwór Bractwa Świętego Jerzego w Toruniu, tzw. "Dwór Mieszczański"	XV wiek, przebudowa 1883	przebudowa - Julian Rehberg	gotyk, neogotyk	nr rejestru A/925	W skład budynku wchodzi również jedna z baszt Torunia (więcej: Mury miejskie w Toruniu) Wartownia. Pochodzi z XIII wieku, przebudowana i nadbudowana w XIX wieku. Cały dwór mieścił przed wojną siedzibę Kurkowego Bractwa Strzeleckiego, po wojnie schronisko młodzieżowe i Państwowy Dom Dziecka, obecnie siedziba Towarzystwa Miast Partnerskich Torunia.
4.	Podmurna 5	spichrz, obecnie dom mieszkalny	XVI, przebudowa XVIII wiek		barok	nr rejestru A/557	Spichrz
5.	Podmurna 9	spichrz	XVIII wiek		barok		Wraz z sąsiednim spichrzem pod numerem 11, do 2011 roku mieścił Instytut Filologii Słowiańskiej Wydziału Filologicznego UMK
6.	Podmurna 11	spichrz	przebudowa 1 połowa XVII wiek		gotyk, renesans	nr rejestru A/400	Wraz z sąsiednim spichrzem pod numerem 9, do 2011 roku mieścił Instytut Filologii Słowiańskiej. Usytuowany wzdłuż ulicy Ciasnej, czterokondygnacyjna, kalenica wzdłuż ul. Ciasnej kryta masywnymi gąsiorami (o bardzo dużej wartości zabytkowej). Szczyty późnorenesansowe.
7.	Podmurna 13	spichrz	1 połowa XVII		renesans	nr rejestru A/671	Należy do zespołu Pałacu Fengerów
8.	Podmurna 16	Baszta Monstrancja	pierwsza baszta: XIII, w obecnym kształcie: XV, XIX wiek, 1950		gotyk	nr rejestru A/145	Jedna z dziewięciu baszt zachowanych w ciągu murów miejskich w Toruniu. Więcej w osobnym artykule.
9.	Podmurna 26	Baszta nr 53	XIV wiek		gotyk	nr rejestru A/532	Wraz z sąsiednią basztą (Podmurna 30) w XIX wieku pełniła funkcję spichrza.
10.	Podmurna 30	Baszta nr 53a	XIV wiek		gotyk	nr rejestru A/503	Wraz z sąsiednią basztą (Podmurna 26) w XIX wieku pełniła funkcję spichrza. Przebudowana w 1880 r.
11.	Podmurna 56 i 58	domy mieszkalne	XVIII/XIX wiek		klasycyzm	nr rejestru A/1518	Kamienice oparte pierwotnie o mur miejski, konstrukcji szkieletowej, jedno- i dwupiętrowa.
12.	Podmurna 60	Baszta nr 56	koniec XIII wiek		gotyk	nr rejestru A/533	Zbudowana pod koniec XIII wieku, zabudowa ściany od strony ulicy w XVII-XVIII wieku, w 1911 dobudowa kamienicy 3 piętrowej, którą ze względu na zły stan techniczny wyburzono w latach 80., przywracając pierwotny wygląd baszcie. W XIX wieku służyła jako magazyn, baszta wówczas posiadała żuraw towarowy[5].
13.	Podmurna 65	miejsce po Wielkiej Synagodze	1885, rozbiórka 1939-1940		historyzm		Zabudowania gminy żydowskiej w Toruniu zajmowały działki przy ul. Szczytnej 10 i 12 oraz Podmurnej 65. Od strony Szczytnej znajdowała się kamienica mieszcząca m.in. szkołę, a na tyłach, od strony ul. Podmurnej, mieściła się synagoga.
14.	Podmurna 74	Baszta Koci Łeb	XIII wiek, odbudowa i przebudowa XIX/XX		gotyk, neogotyk	nr rejestru A/399	Więcej informacji w osobnym artykule.
15.	Podmurna 77	kamienica	1600, XIX		renesans	nr rejestru A/1255	Adres wspólny z Szewska 1-3
16.	Podmurna 93	magazyn, obecnie siedziba Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej w Toruniu	ok. 1880		historyzm	gminna ewidencja zabytków nr 577	Pierwotnie budynek pełniący funkcję zaplecza magazynowego dla składu win mieszczącego się przy ul. Chełmińskiej 14.

Zobacz też

• Zabytki w Toruniu
• Turystyka w Toruniu
• Transport w Toruniu

Przypisy