Wierzba krucha

Wierzba krucha
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

wierzbowate

Rodzaj

wierzba

Gatunek

wierzba krucha

Nazwa systematyczna
Salix × fragilis L.
Sp. pl. 2:1017. 1753[3]
Pokrój
Pokrój wczesną wiosną
Odmiana `Bullata`

Wierzba krucha (Salix × fragilis)gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest jednym z bardziej pospolitych drzew. Jest mieszańcem powstałym ze skrzyżowania wierzby białej (S. alba L.) i S. euxina I.V.Belyaeva[4][5][6].

Systematyka

Większość drzew znanych dotąd jako wierzba krucha (Salix fragilis L.) to mieszańce wierzby białej (S. alba L.) i S. euxina I.V.Belyaeva[4][5][6]. Pozostałe identyfikowane są jako S. euxina – opisany w 2009 roku gatunek wierzby, znanej wcześniej jako S. fragilis auct., non L. Naturalnym obszarem jej występowania jest wąski rejon w pobliżu Morza Czarnego – północna część Azji Mniejszej i Wyżyna Armeńska. Została ona również znaturalizowana w Europie, ale stanowi tutaj tylko mniej więcej jedną dziesiątą drzew znanych dotąd jako Salix fragilis[5].

Morfologia

Pokrój
Drzewo osiągające wysokość do 20 m. Korona szerokorozłożysta[7]. Często w pniu starszych drzew występują spróchniałe dziuple. Dość często spotkać można drzewa ogławiane.
Pień
Posiada krótki pień[7]. Konary bardzo grube, kora ciemnobrązowa, popękana[7]. Drewno bardzo miękkie i łatwo próchniejące. Gałęzie kruche, łatwo odłamują się u nasady. Roczne gałązki są kanciaste, mają żółty lub czerwonawy kolor i są lekko połyskujące.
Pędy
Mają żółtobrązową barwę i są błyszczące[7].
Liście
Lancetowate o długości do 15 cm[7] i szerokości 2–3 cm, ostro zakończone. Są błyszczące[7]. Od spodu mają błękitno-zieloną barwę[7]. Są podobne do liści wierzby purpurowej[7]. Przylistki odpadają bardzo wcześnie, tak, że zwykle nie obserwuje się ich na drzewie. Brzegi liścia z gruczołami są zatokowo piłkowane. Ogonek liściowy ma 2–4 gruczoły.
Kwiaty
Jest rośliną dwupienną. Kwiatostany męskie i żeńskie, zwane kotkami, osadzone są na krótkich (1 cm) szypułkach. Męskie kwiatostany o długości ok. 6 cm, mają nitki pręcików silnie owłosione. Kwiatostany żeńskie, zwisające łącznie z młodymi, orzęsionymi listkami, są o 1 cm dłuższe. Kwitnie w maju, równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty z miodnikami (męskie mają 2 miodniki, żeńskie 1).
Owoc
Torebka zawierająca bardzo drobne nasiona z licznymi włoskami.

Biologia i ekologia

Siedlisko: rośnie przede wszystkim w lasach łęgowych wzdłuż rzek, często tworząc tam wraz z topolami duże skupienia. Występuje również wzdłuż dróg, nad stawami. W Karpatach występuje do wysokości ok. 1000 m n.p.m. Często jest sadzona. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Salicetea purpureae[8]. Jest drzewem raczej krótkowiecznym. Kwiaty zapylane są przez owady, nasiona rozsiewane przez wiatr (anemochoria).

Zmienność

Tworzy mieszańce z wierzbą białą Salix × rubens. Istnieją 2 odmiany tej krzyżówki[7]:

  • 'Basfordiana' – posiada jaskrawopomarańczowe pędy. Ma rozłożysty pokrój. Drzewo męskie.
  • 'Sanguinea' – długość liści do 8 cm. Drzewo żeńskie.

Ponadto tworzy mieszańce z wierzbą pięciopręcikową, Salix × meyeriana, posiada cechy pośrednie obu gatunków[7].

Czasami można spotkać różniące się od typowej formy, trudne do oznaczenia mieszańce z w. pięciopręcikową, w. purpurową, w. migdałową[9].

Ponadto istnieje odmiana[7]:

  • var. decipiens – krzew lub małe drzewo. Młode pędy są czerwone, później zmieniają barwę na ciemnoszarą.

Zastosowanie

  • Roślina lecznicza:
  • Drewno jest powszechnie wykorzystywane jako materiał opałowy. Ma niską wartość opałową.
  • Jest często nasadzana przy drogach, na wałach przeciwpowodziowych oraz na brzegach rzek w celu ich umocnienia i zabezpieczenia przed osuwaniem ziemi. Dzięki silnie rozbudowanemu systemowi korzeniowemu i szybkiemu wzrostowi nadaje się również do rekultywacji terenów i wysypisk śmieci.
  • Jako roślina pobierająca z podłoża bardzo duże ilości wody sadzona jest na terenach podmokłych i bagnach w celu ich osuszenia.

Ciekawostka

Najgrubszą wierzbą kruchą w Polsce o pojedynczym pniu jest wierzba "Kazimiera" z Wodzisławia Śląskiego o obwodzie pnia 691 cm[11].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).
  3. Salix × fragilis L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-09-14].
  4. a b Irina V. Belyaeva. Nomenclature of Salix fragilis L. and a new species, S. euxina (Salicaceae). „Taxon”. 58 (4), s. 1344–1348, 2009. DOI: 10.1002/tax.584021 (ang.). 
  5. a b c Yulia A. Kuzovkina, Irina V. Belyaeva. Name change alert: Salix × fragilis L.. „Fact Sheet”. 2, July 2018. University of Connecticut (UCONN), College of Agriculture, Health and Natural Resources, CT, USA; Royal Botanic Gardens, Kew, Richmond, UK (ang.). 
  6. a b S. × fragilis. W: Clive A. Stace: New Flora of the British Isles. Wyd. 4th. Middlewood Green, Suffolk: C & M Floristics, 2019, s. 348. ISBN 978-1-5272-2630-2. (ang.)
  7. a b c d e f g h i j k Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 160. ISBN 978-83-7073-643-9.
  8. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. a b Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
  11. Paweł Zarzyński Robert Tomusiak Krzysztof Borkowski, Drzewa polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016.

Bibliografia

  • W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

Media użyte na tej stronie

Salix fragilis (s. str.) sl39.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Leaf (♀ plant)

Taxonym: Salix fragilis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Donauinsel next to Jedlesee bridge, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.

Habitat: shore
Salix fragilis (s. str.) sl14.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Catkin (♀ plant)

Taxonym: Salix fragilis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Donauinsel next to Jedlesee bridge, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.

Habitat: shore
Salix fragilis (s. str.) sl42.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Leaf (♀ plant)

Taxonym: Salix fragilis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Donauinsel next to Jedlesee bridge, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.

Habitat: shore
Salix fragilis 6362.jpg
Autor: Schurdl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Samenstand Bruchweide (Salix fragilis), Pielach, Niederösterreich
Crack willow Lodz(Poland)(js).04.jpg
Autor: Jerzystrzelecki, Licencja: CC BY 3.0
Wierzba krucha (Salix fragilis), Łódź(Polska)
Salix fragilis Sturm22.jpg

Salix fragilis L.

Original Description
Knack-Weide, Salix fragilis
Salix fragilis kz04.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Salix fragilis in Kobylanka near Szczecin, NW Poland
Crack willow Lodz(Poland)(js).01.jpg
Autor: Jerzystrzelecki, Licencja: CC BY 3.0
Wierzba krucha (Salix fragilis), Łódź(Polska)