Wiktor Niekrasow

Wiktor Niekrasow
Ви́ктор Плато́нович Некра́сов

Wiktor Niekrasow w swoim gabinecie w Kijowie (1974)
Data i miejsce urodzenia

17 czerwca 1911
Kijów

Data i miejsce śmierci

3 września 1987
Paryż

Narodowość

ukraińska

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

proza

Ważne dzieła

W okopach Stalingradu

Odznaczenia
Nagroda Stalinowska
Order Czerwonej Gwiazdy Medal „Za Odwagę” (ZSRR) Medal „Za obronę Stalingradu” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Kawaler Orderu Sztuki i Literatury (Francja)

Wiktor Niekrasow (ros. Ви́ктор Плато́нович Некра́сов; ur. 4 czerwca?/ 17 czerwca 1911 w Kijowie, zm. 3 września 1987 w Paryżu) – radziecki pisarz-prozaik i dysydent.

Dom w Kijowie w którym w latach 1950–1974 mieszkał Wiktor Niekrasow

Życiorys

Pochodził z rodziny inteligenckiej. Ojciec – Płaton Fiedosiejewicz (1878–1917) był urzędnikiem bankowym, matka – Zinaida Nikołajewna z d. Motowiłowa (1878–1970) była lekarzem. Jego rodzice pozostawali w przyjacielskich stosunkach z Leninem i Łunaczarskim, jego ciotka była bliską przyjaciółką Nadieżdy Krupskiej[1]. Dzieciństwo spędził w Lozannie, gdzie jego matka ukończyła studia medyczne, oraz w Paryżu, gdzie podczas I wojny światowej Zinaida była lekarzem wojskowym. W 1915 roku powrócił wraz z matką do Rosji i zamieszkał w Kijowie, tam spędził większość swojego życia. W 1936 roku ukończył architekturę na Kijowskim Instytucie Budownictwa, a w 1937 roku studium teatralne przy kijowskim Teatrze Dramatu Rosyjskiego. Następnie pracował jako aktor i scenograf teatralny w Kijowie, Władywostoku, Kirowie i Rostowie nad Donem. Od sierpnia 1941 jako saper służył na froncie, m.in. pod Stalingradem. W lecie 1944 roku Niekrasow został ciężko ranny podczas walk o Lublin i po rekonwalescencji, na początku 1945 roku został zdemobilizowany w stopniu kapitana. W latach 1945–1947 pracował jako dziennikarz w piśmie „Sowietskoje isskustwo”.

Debiutował w 1946 powieścią pt. W okopach Stalingradu, która po raz pierwszy ukazała się na łamach czasopisma „Znamia” (nr 8–10). Ta najsłynniejsza jego powieść, oparta na osobistych wspomnieniach autora z okresu bitwy o miasto, jest dziś uważana za jeden z najlepszych i najbardziej realistycznych utworów o tzw. wojnie ojczyźnianej. Wyróżniająca się pośród romantycznych i pełnych heroizmu powieści radzieckich tamtych lat książka, stanowi czołowe dzieło nurtu tzw. „prawdy okopów”[2]. Powieść zyskała duży rozgłos i została przetłumaczona na 36 języków (w tym również na polski) oraz wydana w milionach egzemplarzy. Gdy powieść przeczytał Stalin, Niekrasow otrzymał za nią Nagrodę Stalinowską II stopnia w 1947. Na podstawie tej książki w 1956 powstał film pt. Sołdaty (pol. W okopach Stalingradu). Kolejne utwory Niekrasowa podejmowały „trudne” w czasach ZSRR tematy, takie jak adaptacja do pokojowego życia żołnierzy powracających z frontu (W rodzinnym mieście) lub niewinnie represjonowanych więźniach gułagów (Kira). Od 1959 na łamach „Litieraturnoj gaziety” zamieszczał artykuły nawołujące do upamiętnienia ofiar holocaustu na terenie ZSRR, m.in. zbrodni w Babim Jarze. Z tego powodu po kilku latach został oskarżony przez władze o syjonizm. Pomnik poświęcony Żydom pomordowanym w Babim Jarze został jednak w 1976 postawiony i dziś uważa się, że niemała w tym zasługa publikacji Niekrasowa[3].

W 1962 Niekrasow opublikował reportaż z podróży po ZSRR i USA pt. Po obu stronach oceanu, w którym przedstawił obiektywny obraz życia codziennego w ZSRR i USA początku lat 60. Spisując to, co widział, naraził się na ataki władz, m.in. samego Nikity Chruszczowa. Podobnie obiektywne spostrzeżenia z podróży do Francji, Włoch i USA, zawarte w reportażach Pierwsza znajomość i Miesiąc we Francji, naraziły go na zarzut „bałwochwalstwa wobec Zachodu”. Jego liberalne wypowiedzi na temat sztuki ZSRR (literatury, filmu i malarstwa) spowodowały kłopoty pisarza z cenzurą. Upadek Chruszczowa w 1964 i objęcie władzy przez Leonida Breżniewa na kilka lat zapewniły pisarzowi spokój. Jednak w 1969 Niekrasow podpisał list protestacyjny do Michaiła Susłowa w obronie represjonowanego ukraińskiego pisarza Czernowoła, a w 25 rocznicę zagłady Żydów w Babim Jarze ponownie publicznie upomniał się o pamięć ofiar. W konsekwencji został usunięty z partii w 1972 roku, pozbawiony obywatelstwa oraz zmuszony do emigracji w roku 1974. Wyjechał do Lozanny, a następnie osiadł w Paryżu, gdzie w latach 1975–1982 był zastępcą redaktora naczelnego czasopisma „Kontinient”. W okresie tym współpracował również z radiem Swoboda.

Na emigracji opublikował m.in. Notatki gapia (1975), Spojrzenie i coś (1977), Po obu stronach muru (1978), Saperlipopette albo co by było gdyby (1983), Mała smutna opowieść (1986). We wszystkich tych utworach Niekrasow pisał o swoich wrażeniach i przemyśleniach na temat świata Zachodu w połączeniu ze wspomnieniami z czasów ZSRR i krytycznymi wypowiedziami o sobie samym.

Żywo interesował go proces pieriestrojki w ZSRR.

Zmarł na raka w Paryżu w 1987. Został pochowany na cmentarzu prawosławnym w Sainte-Geneviève-des-Bois.

Za swoją dewizę życiową uważał: „Być sobą, nie kłamać, nie udawać, nie pochlebiać[3].

Nagrobek Niekrasowa na cmentarzu w Sainte-Geneviève-des-Bois

Twórczość

  • W okopach Stalingradu (W okopach Stalingrada, Moskwa 1946)
  • W mieście rodzinnym (W rodnom gorodie, Moskwa 1954)
  • Pierwsza znajomość (Pierwoje znakomstwo, Moskwa 1958)
  • Druga noc (Wtoraja nocz', Moskwa 1960)
  • Kira (Kira Gieorgijewna, Moskwa 1961)
  • Wasia Konakow (Wasia Konakow, Moskwa 1962)
  • Wybór opowiadań (Izobrannyje proizwiedienija, Moskwa 1962)
  • Po obu stronach oceanu (Po obie storony okieana, Moskwa 1962)
  • Druga noc (Wtoraja nocz', Moskwa 1965)
  • Zdarzenie na Kurchanie Mamaja (Słuczaj na Mamajewom kurganie, Moskwa 1965)
  • Miesiąc we Francji (Miesjac wo Francii, Moskwa 1965)
  • Podróże w różnych wymiarach (Putiesziestwija w raznych izmierieniach, Moskwa 1967)
  • W życiu i listach (W żyzni i w pismach, Moskwa 1971)
  • Zapiski gapia (Zapiski ziewaki, Paryż 1975)
  • Spojrzenie i coś (Wzglad i nieczoto, Paryż 1977)
  • Po obu stronach muru (Po obie storony stieny, Paryż 1978-1979)
  • Z dalekich krain wracając (Iz dalnych stranstwij wozwratias’..., Tel Awiw 1979-1981)
  • Stalingrad (Stalingrad, Frankfurt n. Menem 1981)
  • Saperlipopette albo co by było gdyby (Sapierlipopiet, ili Jesli by da kaby, da wo rtu rosli griby, Londyn 1983)
  • Mała smutna opowieść (Malenkaja pieczalnaja powiest', Londyn 1986)
  • Napisane ołówkiem (Napisano karandaszom, Kijów 1990)
  • Notatki (Zapiski, Moskwa 1991)
  • W najpiekielniejszych kotłach bywaliśmy... (W samych adskich kotłach pobywali..., Moskwa 1991)

Odznaczenia i nagrody

Przypisy

  1. Wiktor Płatonowicz Niekrasow i jego proizwiedienija. [w:] Litra.Ru [on-line]. [dostęp 2011-08-01]. (ros.).
  2. Drawicz..., s. 403, Mucha..., s. 495.
  3. a b Niekrasow Wiktor Płatonowicz. [w:] Eliektronnaja bibłotieka ModernLib.Ru [on-line]. [dostęp 2011-08-01]. (ros.).

Bibliografia

  • Andrzej Drawicz (red.): Historia literatury rosyjskiej XX w. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 402–588. ISBN 83-01-12224-2.
  • Florian Nieuważny (red.): Słownik pisarzy rosyjskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1997, s. 267–268. ISBN 83-214-0961-X.
  • Bogusław Mucha: Historia literatury rosyjskiej. Od początków do czasów najnowszych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 495–545. ISBN 83-04-04628-8.
  • Igor Szajtanow: Russkije pisatieli XX wieka. Biograficzieskij słowar'. Moskwa: Proswieszczenije, 2009. ISBN 978-5-09-017151-9.
  • Biografia na stronie kino-teatr.ru (ros.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

SU Order of the Red Star ribbon.svg
Ribbon bar of the Order of the Red Star‎. The Soviet Union (USSR).
SU Medal For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941-1945 ribbon.svg
Ribbon bar of the Medal "For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941–1945". The Soviet Union (USSR).
Ordre des Arts et des Lettres Chevalier ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: l'Ordre des Arts et des Lettres, Chavalier rank
№393+ ВПНекрасов в киевском кабинете, 1974.jpg
Autor: Kondirev777, Licencja: CC BY-SA 3.0
Виктор Платонович Некрасов в киевском кабинете, 1974.
Medal Stalin Prize.png
Stalin Prize Medal
Viktor Nekrasov house.jpg
Autor: Russianname, Licencja: CC BY-SA 2.5
House in Kiev where Viktor Nekrasov lived in 1950-1974
ValourRibbon.png
Soviet Valour Ribbon.