Wissarion Bielinski

Vissarion Belinsky by K Gorbunov 1843.jpg

Wissarion Grigorjewicz Bielinski[a] (ur. 11 czerwca 1811 w Sweaborgu w Finlandii, zm. 7 czerwca 1848 w Petersburgu w Rosji) – rosyjski pisarz, filozof, krytyk literacki. Teoretyk kierunku rewolucyjnego demokratyzmu(ros.)[1][2][3], okcydentalista[4].

Pochodził z tzw. raznoczyńców (międzystanowej szlacheckiej inteligencji rosyjskiej), jego ojciec był zubożałym lekarzem[4]. Wydalony z uniwersytetu za „brak zdolności”, w rzeczywistości za radykalizm. Od końca lat 30. XIX wieku poświęcił się pracy literackiej i publicystycznej. Był członkiem kółka Stankiewicza[5], w ramach którego po raz pierwszy w Rosji studiowana była filozofia Hegla[6]. Etap po zapoznaniu się z filozofią Hegla, biografowie Bielińskiego nazywają okresem „rozumnej rzeczywistości”, kiedy bezkrytycznie traktował rosyjską rzeczywistość. Następnie jednak, na drodze interpretacji tej samej filozofii, doszedł do przekonania o konieczności rewolucji, dzięki której zapanuje „królestwo wolności”[7]. Wierzył w szczególną rolę sztuki i powołanie artysty do głoszenia prawdy. Jego jednoznaczny system etyczny i pogląd w sprawie znaczenia sztuki uczynił z niego jeden z największych autorytetów w życiu umysłowym Rosji epoki Mikołaja I, przyczynił się również do uczynienia krytyki literackiej jedną z najważniejszych platform dyskusji o szerszej tematyce politycznej i społecznej[8]. W tekstach literackich omawiano odtąd zagadnienia, których nie można było, za sprawą cenzury, poruszyć wprost[4].

Bielinski jako pierwszy w Rosji recenzował i komentował twórczość Puszkina, Lermontowa, Gogola oraz literackie debiuty Turgieniewa, Dostojewskiego i Niekrasowa. Każdy utwór omawiał w kontekście społecznym, filozoficznym i historycznym, w recenzjach zawierał wskazówki dla czytelników i autorów. Jego system oceniania dzieła, według kryteriów społecznych i politycznych, na trwałe wszedł do rosyjskiej krytyki literackiej[4].

Napisał m.in. tragedię Dymitr Kalinin (nawiązał w niej do Podróży z Petersburga do Moskwy Aleksandra Radiszczewa).

W 1849, po zaostrzeniu konserwatywnego kursu polityki carskiej po Wiośnie Ludów, na uniwersytetach zabroniono publicznego wymieniania nazwiska Bielinskiego[9]. Przeciwko poglądom Wissariona Bielinskiego na sztukę występował Aleksandr Drużynin.

Uwagi

  1. W polskich źródłach nazwisko bywa spolszczane jako Bieliński.

Przypisy

  1. Spirkin 1968 ↓, s. 52.
  2. BIELIŃSKI Wissarion Grigorjewicz. W: Krótki słownik filozoficzny. Mark Rozental, Pawieł Judin (red.). Warszawa: Książka i Wiedza, 1955, s. 48. (pol.)
  3. Васецкий 1948 ↓.
  4. a b c d N.V. Riasanovsky, M.D. Steinberg: Historia Rosji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 375–376. ISBN 978-83-233-2615-1.
  5. Szczipanow 1969 ↓, s. 321.
  6. J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 301. ISBN 978-83-233-2319-8.
  7. J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 302–303. ISBN 978-83-233-2319-8.
  8. J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 306–307. ISBN 978-83-233-2319-8.
  9. J.H. Billington: Ikona i topór. Historia kultury rosyjskiej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2008, s. 354. ISBN 978-83-233-2319-8.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie