Wojsko Litwy Środkowej

Odznaka Honorowa Wojsk Litwy Środkowej

Flaga Litwy Środkowej

Terytorium Litwy Środkowej

Wojsko Litwy Środkowej – siły zbrojne państwa proklamowanego przez generała Lucjana Żeligowskiego 12 października 1920.

Wraz z ogłoszeniem przez generała Lucjana Żeligowskiego powstania Litwy Środkowej, wojsko którymi dowodził i które brało udział w „buncie”, stało się automatycznie Wojskiem Litwy Środkowej.

Pierwotny skład wojsk

• 1 Dywizja Piechoty Litewsko-Białoruska
  • 1 Brygada Piechoty
    • Wileński pułk strzelców
    • Miński pułk strzelców
  • 2 Brygada Piechoty
    • Nowogródzki pułk Strzelców
    • Grodzieński pułk strzelców
• 1 pułk artylerii polowej Litewsko-Białoruski
• dywizjon strzelców konnych
• 1 kompania saperów
• grupa mjr. Kościałkowskiego Grupa Bieniakonie
• batalion kresowy
• dywizjon 216 pułku artylerii polowej
• dywizjon kawalerii.

Działania zbrojne

Po zajęciu Wilna Naczelny Dowódca Wojska Litwy Środkowej, gen. Żeligowski polecił wysunąć wojska na linię: Nowe Troki–Kraso- Rykonty oraz Bondary-Rzesza-Czerwony Dwór.

Do 29 listopada 1920, gdy zawarto Traktat w Kownie, Litwa Środkowa była w stanie niewypowiedzianej wojny z Republiką Litewską (Litwą Kowieńska).

I Korpus Wojsk Litwy Środkowej

W czasie walk zreorganizowano Wojska Litwy Środkowej i 16 października 1920 roku utworzono I Korpus Wojsk Litwy Środkowej. Dowódcą korpusu został generał Jan Rządkowski, dotychczasowy dowódca 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej.

• Dowództwo
  • dowódca – gen. Jan Rządkowski
• Sztab
  • szef sztabu – p.o. mjr SG Władysław Powierza
  • kwatermistrz – p.o. mjr SG Władysław Powierza
  • szef Oddziału IV – p.o. mjr SG Władysław Powierza
• 1 Dywizja (Wileńska Brygada Piechoty)
  • Wileński pułk strzelców
  • Miński Pułk Strzelców
• 2 Dywizja (2 Grodzieńska Brygada Piechoty)
  • Nowogródzki pułk strzelców
  • Grodzieński pułk strzelców
• 3 Dywizja
  • Lidzki pułk strzelców
  • Kowieński Pułk Strzelców
• 3 Nadniemeńska Brygada Piechoty
  • 5 Ochotniczy pułk strzelców
  • 6 harcerski pułk strzelców (po rozwiązaniu III Brygady i 5 ochot. ps był samodzielnym oddziałem)
  • dwie kompanie 77 pp
• I Brygada Artylerii
  • 1 pułk artylerii lekkiej
  • dwa dywizjony 216 pułku artylerii lekkiej
• Dywizja Jazdy Wojsk Litwy Środkowej
• Brygada Zapasowa Wojsk Litwy Środkowej
• batalion saperów
• pluton samochodów pancernych
• służby i zakłady

Obsada wyższych stanowisk w Wojsku Litwy Środkowej

Generał Lucjan Żeligowski (1865–1947), dowódca akcji zajęcia Wilna w październiku 1920

marzec 1921

• naczelny dowódca – gen. ppor. Lucjan Żeligowski
• oficer do zleceń i oficer łącznikowy do ND WP – kpt. Edward Perkowicz
• dowódca Grupy Wojsk – gen. ppor. Antoni Longin Baranowski
• szef sztabu – ppłk Jerzy Ferek-Błeszyński, później mjr Kordian Józef Zamorski
• szef Oddziału I (organizacyjnego) – mjr Zygmunt Kuczyński
• szef Oddziału II (informacyjnego) – mjr Marian Zyndram-Kościałkowski
• szef Oddziału II (operacyjnego) – kpt. Władysław Gadomski
• p.o. szefa Oddziału IV (materiałowego) – kpt. Jan Rymsza
• szef Oddziału V (personalnego) – por. Jan Łepkowski
• inspektor artylerii – gen. ppor. Kazimierz Radziwiłłowicz
• kwatermistrz Grupy – gen. ppor. Aleksander Antonowicz
• intendent – płk int. Henryk Eugeniusz Sacewicz
• szef sanitarny – ppłk lek. Wiktor Maleszewski
• szef weterynarii – mjr lek. wet. Stanisław Bakun
• szef Naczelnej Kontroli – płk Bronisław Wędziagolski
• biskup polowy Wojsk Litwy Środkowej – bp Władysław Bandurski
• dowódca 1 DLB – gen. ppor. Władysław Bejnar
• dowódca 2 DLB – gen. ppor. Mikołaj Osikowski

W kwietniu 1921 gen. ppor. Daniel Konarzewski został mianowany zastępcą gen. Żeligowskiego. 1 grudnia 1921 roku został on Naczelnym Dowódcą Wojsk Litwy Środkowej. Był nim do czasu zjednoczenia Litwy Środkowej z Rzecząpospolitą.

W ostatnim okresie istnienia

Wojsko Litwy Środkowej w rzeczywistości stanowiło autonomiczną część sił zbrojnych Rzeczypospolitej.

Już we wrześniu 1921 zaczęto przemianowywać pułki Wojsk Litwy Środkowej zgodnie z numeracją ustaloną dla całości Wojska Polskiego. Miński pułk strzelców przyjął nazwę 86 pułku piechoty, a 2 pap został przemianowany na 29 pułk artylerii polowej. Jesienią 1921 1 i 2 Dywizja Piechoty Litewsko-Białoruska otrzymały numerację 19 DP i 29 DP. Wojska Litwy Środkowej, chociaż na zewnątrz występowały samodzielnie, to jednak znajdowały się w strukturach operacyjnych polskiej 2 Armii, funkcjonując nadal jako Grupa Operacyjna "Bieniakonie"^[1].

30 listopada gen. Żeligowski rozwiązał Naczelne Dowództwo Wojsk Litwy Środkowej i ustanowił Dowództwo Wojsk Litwy Środkowej z gen. Konarzewskim jako dowódcą. Rozwiązał też Adiutanturę Generalną Naczelnego Dowódcy Wojsk Litwy Środkowej, a do uzgodnienia interesów administracji wojskowej z cywilną ustanowił Przedstawicielstwo Dowództwa Wojsk Litwy Środkowej przy Tymczasowej Komisji Rządzącej^[1]. Gdy w kwietniu 1922 Litwa Środkowa zjednoczyła się z Polską, znaki formalnej odrębności Wojska Litwy Środkowej praktycznie już nie istniały.

Dyslokacja oddziałów Grupy Operacyjnej Bieniakonie

Stan na dzień 27.10.1921 roku^[2]

• dowództwo 19 Dywizji Piechoty - Wilno
  • Wileński pułk strzelców – Wilno
  • Miński pułk strzelców – Wilno
  • Kowieński pułk strzelców – Wilno
  • 19 pułk artylerii polowej – Wilno
  • 3 pułk artylerii ciężkiej – Wilno

• dowództwo 29 Dywizji Piechoty - Wilno
  • Grodzieński pułk strzelców – Wilno
  • Lidzki pułk strzelców – Bierniakonie
    • 1 batalion strzelców – Wizgirdy
    • 2 batalion strzelców – Soleczniki
    • 3 batalion strzelców – Jerozolimka
  • Nowogródzki pułk strzelców – Wilno
  • 29 pułk artylerii polowej – Wilno
  • 29 dywizjon artylerii ciężkiej i III/3 pac – Wilno

• dowództwo 3 Brygady Jazdy - Wilno
  • dowództwo 10 pułku ułanów – Landwarowo
    • 1 szwadron – Rudziszki
    • 2 szwadron – Landwarowo
    • 3 szwadron – Troki
    • 4 szwadron – Olkieniki
    • szwadron karabinów maszynowych – Nowe Troki
    • szwadron techniczny – Świątniki
  • dowództwo 13 pułku ułanów – Wilno
    • 1 i 3 szwadron, szwadron karabinów maszynowych, szwadron techniczny – Wilno
    • 2 szwadron – Podbrzezie
    • 3 szwadron – Troki
    • 4 szwadron – Gryciuny
  • dowództwo 23 pułku ułanów – Mejszagoła
    • 1 szwadron – Mieduszki
    • 2 szwadron – Kiemiele
    • 3 i 4 szwadron – Podbrzezie,
    • 3 szwadron – Troki
    • szwadron karabinów maszynowych – Leoniszki
    • szwadron techniczny – Mejszagoła

Zobacz też

• Bunt Żeligowskiego
• Stosunki polsko-litewskie
• Wojna polsko-litewska
• Wojskowi Litwy Środkowej

Przypisy

Bibliografia

• Wiesław B. Łach: „Bunt Żeligowskiego”. Kulisy połączenia Wileńszczyzny do Polski 1920-1922. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2014. ISBN 978-83-11-13198-9.

• LechL. Wyszczelski LechL., Wojsko Polskie w latach 1918-1921, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006, ISBN 83-89729-56-3, OCLC 830813322 .
• „Księga chwały piechoty”: komitet redakcyjny pod przewodnictwem płk. dypl. Bolesława Prugara Ketlinga, Departament Piechoty MSWojsk, Warszawa 1937-1939. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1992
• „Księga jazdy polskiej”: pod protektoratem marsz. Edwarda Śmigłego–Rydza. Warszawa 1936. Reprint: Wydawnictwo Bellona Warszawa 1993