Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy

Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy
Francs-Tireurs et Partisans
Francs-Tireurs et Partisans Français
Ilustracja
Czapka wolności – jeden z symboli FTPF
Historia
Państwo

 Francja

Sformowanie

28 marca 1942[1][2]

Rozformowanie

1 lutego 1944 (organizacja weszła na prawach autonomii w skład FFI)

Dowódcy
Pierwszy

Charles Tillon

Organizacja
Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

Francuskie Siły Wewnętrzne,
Front Narodowy,
Francuska Partia Komunistyczna

Wolni Strzelcy i Partyzanci, ewentualnie Wolni Strzelcy i Partyzanci Francuscy (fr. Francs-Tireurs et Partisans i Francs-Tireurs et Partisans Français), w skrócie FTP i FTPF – związana głównie z ruchem komunistycznym[3] największa organizacja francuskiego Ruchu Oporu, w 1944 współtworzyła Francuskie Siły Wewnętrzne (FFI).

Opaska FTP-FFI. Zgodnie z dekretem kierownictwa organizacji bojownicy FTP dla podkreślenia autonomii musieli obok krzyża lotaryńskiego i skrótu FFI umieszczać skrót dawnej organizacji lub czapkę wolności.
Bojownicy FTP-FFI w wyzwolonym Awinionie, sierpień 1944

Podział Wolnych Strzelców i Partyzantów (FTP)

Pierwszy człon nazwy tj. Wolni strzelcy (fr. Francs-tireurs) pochodzi z wojny francusko-pruskiej. Była to nazwa francuskiej milicji, która walczyła na froncie u boku regularnej armii oraz prowadziła wojnę partyzancką[4].

Termin ten za nową, oficjalną nazwę przyjęła jesienią 1941 działająca w strefie wolnej i niezależna od FTP lewicowa organizacja France Liberté, która w 1942 weszła w skład gaullistowskiej Tajnej Armii (AS)[5].

Struktura organizacyjna

Krajowy Komitet Wojskowy (CMN)

Komendant Krajowy:

Szef Sztabu:

  • Marcel Prenant (aresztowany w styczniu 1944)[6]

Krajowy Komisarz Wojskowy:

  • ppłk rez. Jules Dumont ps. „Paul” (aresztowany w listopadzie 1942)[7]
  • Georges Vallet ps. „Raoul”, „Ludovic” (aresztowany 1 kwietnia 1943)[8]
  • Albert Ouzoulias ps. „Marc”[9]
  • płk René Camphin ps. „Beaudoin” (od 1943)

Krajowy Komisarz Polityczny:

Szef wywiadu:

  • płk Georges Beyer ps. „Bernard”

Delegat do władz Francji Walczącej:

Organizacja terenowa

Podstawową jednostką FTP była złożona z dwóch trzyosobowych grup bojowych drużyna (na jej czele stał dowódca pierwszej trójki, zastępcą był dowódca drugiej). Trzy drużyny tworzyły pluton, trzy plutony kompanię, a trzy kompanie batalion łączone czasem w brygady. Z granicami departamentów pokrywały się okręgi FTP łączone w nadokręgi tworzące (w liczbie 4-5) strefę (północną i południową)[10].

Na czele każdej jednostki FTP stał trzyosobowy sztab[11]:

  • komisarz operacyjny – odpowiedzialny za działalność wojskową, w czasie której obejmował komendę naczelną
  • komisarz wychowawczy – odpowiadał za utrzymanie morale i dyscypliny oraz kształtowanie postaw patriotycznych
  • komisarz techniczny – odpowiadał za stan uzbrojenia oraz wyposażenia

Wejście Wolnych Strzelców i Partyzantów w skład Francuskich Sił Wewnętrznych w 1944 spowodowało przyjęcie w organizacji struktur wojskowych wzorowanych na regularnym wojsku Francji Walczącej oraz wprowadzenie stopni wojskowych w miejsce tytułów łączących się z nazwą pełnionej funkcji[12].

Zarys historyczny

Początek działalności

Powojenna wpinka Frontu Narodowego – organu politycznego powołanego przez Partię Komunistyczną, którego FTP byli zbrojnym ramieniem

Już w roku 1940 powstała podległa PC Organizacja Specjalna (OS) jednak uaktywnienie francuskich komunistów i ich zaangażowanie w Ruch Oporu na szeroką skalę nastąpiło po ataku na Związek Radziecki. Na przełomie 1941/42 powstała nowa organizacja – Wolni Strzelcy i Partyzanci.

Komendantem Krajowym FTP został Charles Tillon zaś Komisarzem Krajowym[13] FTPF, na czele FTP-MOI stanął Ilio Barontini, a następnie Ljubo Ilić[10][14].

FTP od początku postawili na rozwój działalności sabotażowej i partyzanckiej, nawoływali do aktywnej walki z okupantem co kontrastowało z polityką Wolnej Francji uważającej, według której walka na szeroką skalę powinna się zacząć w chwili inwazji. W swoich działaniach FTPF podlegali stworzonemu w maju 1941 przez PC Frontowi Narodowemu (FN). Do organizacji przyjmowano zarówno mężczyzn, jak i kobiety, a także ludzi o innych poglądach niż komunistyczne (głównie lewicowych)[15].

Walka zbrojna

Trzech maquis FTPF z partyzanckiego obozu Roche-Saint-Secret-Béconne, maj 1943

FTP byli pierwszą organizacją Ruchu Oporu, która rozwinęła swą działalność zarówno w strefie okupowanej, jak i w wolnej (wzrost aktywności tam wzrósł po rozpoczęciu okupacji Państwa Francuskiego)[16]. Jak większość La Résistance FTP w strefie północnej skupiło się na rozwoju działalności sabotażowo-dywersyjnej, zaś w strefie południowej na działalności partyzanckiej[17]. Wzrost liczebności oddziałów maquis nastąpił na początku roku 1943 gdy hitlerowcy zaostrzyli pobór na roboty w Rzeszy[18]. Pierwsi maquis powstali wiosną 1942 we Franche-Comté, dowodził nim kpt. Pierre Georges ps. „Henri”. Najsilniejszy komunistyczny oddział maquis działał pod dowództwem ppłk Georges’a Guingouin’a ps. „Raoul” w Haute-Vienne.

Bojownicy FTPF aż do powstania FFI nie byli objęci pomocą Special Operations Executive, tj. min. dostawami broni i umundurowania. Charles de Gaulle i władze Francji na uchodźstwie widzieli w FTP, FN i PC zagrożenie dla powojennego kraju jednak mimo tego bojownicy komunistycznego ruchu oporu potrafili znaleźć wspólny język z gaullistami. Sytuacja ulegała poprawie po powstaniu FFI jednak wielu wyższych działaczy gaullistowskich i komunistycznych żywiło do siebie niechęć.

Obcokrajowcy w FTP

W FTP prócz Francuzów walczyli także przedstawiciele innych narodowości min. Polacy, Hiszpanie, Niemcy, Włosi, Rosjanie i Ormianie. Początkowo większość z nich stanowili przedwojenni emigranci przybyli do Francji z powodów ekonomicznych, politycznych i w ucieczce przed wojną. Zasileni zostali oni później przez uciekinierów z obozów jenieckich oraz dezerterów z wojsk Osi. Oddziały i grupy cudzoziemskie FTP powstały na bazie stworzonej w dwudziestoleciu międzywojennym Imigranckiej Siły Roboczej. Ich zwiernikiem był Komisarz Krajowy FTPF płk „André”.

Zjednoczenie Ruchu Oporu i powstanie powszechne

Partyzanci FTP-FFI i żołnierze U.S. Army w czasie walk w Normandii, lato 1944

Na skutek działań sierż. Jean’a Moulin’a ps. „Max” w 1942 powstała Tajna Armia (AS) – organizacja podległa Komitetowi Wolnej Francji i jednocząca powstające samorzutnie od 1940 grupy oporu. W tym samym czasie z komunistami spotkał się delegat generała de Gaulle’a płk Gilbert Renault ps. „Rémy”. 29 grudnia 1943 miało miejsce spotkanie kierownictwa AS i FTP, które doprowadziło do utworzenia (razem z ORA) Francuskich Sił Wewnętrznych (FFI) 1 lutego 1944.

Zgodnie z umową FTPF wchodząc w skład FFI zachowali autonomię. Integracja w terenie przebiegała często z oporami. Miejscem, które stało się symbolem jedności Ruchu Oporu był Paryż, w którym komendantem FFI został ppłk Henri Tanguy ps. „Rol” z FTP[19].

Wraz z alianckim desantem w Normandii we całej Francji wybuchło powstanie narodowe. Bojownicy FTP-FFI wzięli udział w walkach we wszystkich częściach kraju wyzwalając min. Awinion, Tuluzę i Paryż[20].

FFI (wraz z autonomicznymi FTPF i FTP-MOI) zostały rozwiązane jesienią 1944, po wyzwoleniu Francji. Część bojowników byłych FTP-FFI wstąpiło do Francuskiej Armii Wyzwolenia biorąc udział w walkach w Niemczech, w 1945.

Symbolika organizacji

Bojowniczka FTP-FFI Simone Segouin ps. „Nicole” w wyzwolonym Chartres, 23 sierpnia 1944. Na lewym ramieniu widoczna opaska w barwach narodowych z czapką wolności – symbolem FTP.

Wolni Strzelcy i Partyzanci używali zarówno symboliki narodowej (np. bleu-blanc-rouge), jak i rewolucyjnej (np. drapeau rouge). Po zjednoczeniu w FFI przyjęto schemat stopni wojskowych obowiązujący we Francuskiej Armii Wyzwolenia[21] oraz symbole Francji Walczącej, w tym krzyż lotaryński.

Zgodnie z rozkazem z 14 lipca 1944 bojownicy FTPF musieli na naramiennych opaskach/naszywkach obok skrótu „FFI” i krzyża lotaryńskiego (lub zamiast nich) umieszczać skrót „FTPF”/„FTP”/„FN” lub czapkę wolności (rzadziej czerwoną gwiazdę). Celem tego zabiegu było podkreślenie autonomii w czasie trwającego od 6 czerwca 1944 powstania narodowego i wyzwolenia.

Jak wszystkie organizacje ruchu oporu w okupowanej Europie oddziały partyzanckie FTP używały zarówno ubrań cywilnych (symbolem dla ogółu La Résistance stały się czarne berety oraz kurtki rowerowe[22]) i wojskowych (min. zdenazyfikowane mundury niemieckie oraz byłej Armii Rozejmowej).

Organem prasowym FTPF była gazeta „Chasser l’envahisseur”, którą od stycznia 1942 do wyzwolenia wydano w 62 egzemplarzach (istniały także odmiany regionalne).

Upamiętnienie i odniesienia w kulturze

Tablica w XIII Dzielnicy Paryża upamiętniająca płk Pierre’a Georges’a ps. „Fabien”, który dowodził jej obroną w czasie powstania paryskiego. Wcześniej Georges dowodził maquis we Franche-Comté i Wogezach. W 1941 jako pierwszy bojownik Ruchu Oporu dokonał udanego zamachu na wysokiego pracownika administracji okupacyjnej

Wolni Strzelcy i Partyzanci zostali po wojnie uhonorowani we całej Francji licznymi tablicami pamiątkowymi i pomnikami. Ich bojownicy zostali odznaczeni za walkę w Ruchu Oporu państwowymi odznaczeniami min. Krzyżem Wojennym i Medalem Francuskiego Oporu. Najaktywniejsi i najbardziej zasłużeni otrzymali Legię Honorową i Order Wyzwolenia.

Niektórzy partyzanci, sabotażyści i konspiratorzy FTPF wydali po wojnie wspomnienia, min. kpt. Paul Cribeillet ps. „Grillon” („Życie i walka partyzantów”, 1947[23][24]) i ppłk Henri Rol-Tanguy („Le parti communiste français dans la Résistance”, 1967). Bojownicy FTP stali się także bohaterami wielu powieści (min. „Gdzieś we Francji” Andrzeja Przypkowskiego[25], „Czerwone maquis z Chamonix” Krzysztofa Próchnickiego[26] i Baron von Goldring Jurija Dold-Mychajłyka), filmów (min. „Czy Paryż płonie?” René Clémenta[27] i „Bojownicy z czerwonego afisza” Roberta Guédiguiana[28]), spektakli teatralnych i seriali telewizyjnych (min. „Un village français”[29] i „Résistance”[30]).

Komunistyczny Ruch Oporu został sparodiowany w brytyjskim sitcomie ’Allo ’Allo!. Pojawia się tam działający w rejonie miasteczka Nouvion oddział komunistyczny złożony wyłącznie z kobiet (podobnie jak miejscowy oddział gaullistów Michelle Dubois), którym dowodzą Denise Laroque i Louise. Obie bojowniczki charakteryzuje niezwykła bezwzględność i miłość do René Artois – właściciela Café René i współpracownika gaullistów o pseudonimie „Nocny Jastrząb”[31][32].

Przypisy

  1. 1942 – Picarelous, sites.google.com [dostęp 2019-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-04].
  2. FTP sformowano na bazie Organizacji Specjalnej Walki (OS).
  3. FTP zostali stworzeni z inicjatywy skrajnie lewicowej Partii Komunistycznej i podlegali Frontowi Narodowemu Niepodległości Francji. W ruchu tym znaleźli się także niezależni lewicowcy oraz niektórzy działacze lewicowej Francuskiej Sekcji Międzynarodówki Robotniczej i skrajnie lewicowej Partii Socjalistycznej Robotników i Chłopów.
  4. franc-tireur | Definition of franc-tireur in English by Oxford Dictionaries, en.oxforddictionaries.com [dostęp 2018-12-31].
  5. Isabelle von Bueltzingsloewen, Laurent Douzou, Jean-Dominique Durand, Hervé Joly et Jean Solchany, Lyon dans la Seconde guerre mondiale: villes et métropoles à l’épreuve du conflit, Rennes, Presses universitaires de Rennes, coll. « Histoire », 2016, s. 361, s. 274.
  6. PRENANT Marcel [PRENANT Eugène, Marcel] [version J. Verdès-Leroux]] – Maitron, maitron.fr [dostęp 2020-07-09] (fr.).
  7. Jules Dumont, colonel FTP, www.des-gens.net [dostęp 2020-07-09] (fr.).
  8. Georges VALLET, www.des-gens.net [dostęp 2020-07-09] (fr.).
  9. Musée de la résistance en ligne, www.museedelaresistanceenligne.org [dostęp 2020-07-09].
  10. a b W. Biegański, S. Okęcki, Polacy w ruchu oporu na Zachodzie, Warszawa, s. 16.
  11. Paul Cribeillet, Życie i walka partyzantów, Warszawa 1951, s. 129–130.
  12. W. Biegański, S. Okęcki, Polacy w ruchu oporu na Zachodzie, Warszawa, s. 17.
  13. Kierownik polityczny.
  14. Francs-tireurs et partisans (FTP) | Gallica, gallica.bnf.fr [dostęp 2018-12-31] (fr.).
  15. Życie i walka partyzantów, s. 6.
  16. Batalie największej z wojen, tom o powstaniu paryskim, s. 10.
  17. Musée de la résistance en ligne, museedelaresistanceenligne.org [dostęp 2018-12-31].
  18. Le Service du Travail Obligatoire (STO) à partir de 1942, www.secondeguerre.net [dostęp 2019-05-07] (fr.).
  19. Batalie największej z wojen, tom o powstaniu paryskim, s. 12.
  20. II Wojna Światowa. Maquis. Ruch oporu na Zachodzie Europy 1940-1945, s. 53.
  21. Indentyczny jak w jej poprzedniczce tj. Siłach Wolnych Francuzów (FFL) oraz nieistniejących przrdwojennej armii francuskiej i Armii Rozejmowej Vichy.
  22. Forces Françaises on Instagram: “Blouson du commerce dit „cycliste” en toile et boutons bois, provenant de région parisienne.”, instagram.com [dostęp 2018-12-31] (ang.).
  23. Wydana w Polsce w 1951.
  24. vie et combats de partisans de cribeillet – AbeBooks, abebooks.fr [dostęp 2018-12-31] (fr.).
  25. Gdzieś we Francji – Andrzej Przypkowski (101666) – Lubimyczytać.pl, lubimyczytac.pl [dostęp 2018-12-31].
  26. Czerwone maquis z Chamonix – Krzysztof Próchnicki (166952) – Lubimyczytać.pl, lubimyczytac.pl [dostęp 2018-12-31].
  27. Czy Paryż płonie? (1966) – Filmweb, filmweb.pl [dostęp 2018-12-31].
  28. Bojownicy z czerwonego afisza (2009) – Filmweb, filmweb.pl [dostęp 2018-12-31].
  29. Un village français (TV Series 2009–2017) – IMDb, imdb.com [dostęp 2018-12-31].
  30. Résistance (TV Mini-Series 2014–) – IMDb, imdb.com [dostęp 2018-12-31].
  31. ’Allo ’Allo! (Serial TV 1982–1992) – Filmweb, filmweb.pl [dostęp 2018-12-31].
  32. Allô allô (TV Series 1982–1992) – IMDb, imdb.com [dostęp 2018-12-31].

Bibliografia

  • Paul Cribeillet, Vie et combats des Partisans, 1947.
  • R.I.3 : Francs-Tireurs et Partisans de la Haute-Savoie. Éditions France d’Abord, 1946.
  • Charles Tillon, Les FTP, Julliard, 1964.
  • Albert Ouzoulias, Les Bataillons de la Jeunesse, Éditions Sociales, 1972.
  • Albert Ouzoulias, Les Fils de la Nuit, Grasset, 1975.
  • Charles Tillon, On chantait rouge, Robert Laffont, 1977.
  • Georges Guingouin, Quatre ans de lutte sur le sol Limousin, Hachette, 1978.
  • Marcel Prenant, Toute une Vie à Gauche, Encre, 1980.
  • Ouzoulias-Romagnon, J’étais agent de liaison des FTP, Messidor, 1986.
  • Charles Tillon, Les FTP, soldats sans uniforme, Éditions Ouest-France, 1991.
  • Roger Linet, 1933-1943, La Traversée de la Tourmente, Messidor, 1992.
  • Pierre Durand, Joseph et les Hommes de Londres, Le Temps des Cerises, 1994 (Sur Georges Beaufils).
  • Marcel Houdart, Des Nœuxois dans la Résistance et la Déportation – Ceux du Train de Loos, Éditions Caloone, 62 Nœux, 2000.
  • Claude Angeli, Paul Gillet, Debout Partisans, Fayard, 1970.
  • Robert Bailly, Occupation hitlérienne et résistance dans l’Yonne, Éditions ANACR-Yonne, 1984.
  • Résistance en Combe de Savoie, 5e compagnie FTPF, Éditions ANACR-Savoie, 1984.
  • Michel Aguettaz, Les FTPF dans la Résistance savoyarde, PUG, Grenoble, 1995.
  • Franck Liagre, Les FTP, nouvelle histoire d’une résistance, Perrin, 2015.

Media użyte na tej stronie

Redirect arrow without text.svg
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
Logo Front National (année 1945).png
Autor: Heurtelions, Licencja: CC BY-SA 3.0
Insigne du Front National années 40-45 ? Laiton peint. Peut-être une réplique.
Montagne de la Lance Deux maquisards, entourant leur chef Marius Audibert, au camp FTP de La Roche-Saint-Secret en mai 1943..jpg
Deux maquisards, entourant leur chef Marius Audibert, au camp FTP de La Roche-Saint-Secret en mai 1943.
Avignon Groupe de FTP à la libération Place de l”horloge.jpg
Groupe de FTP à la libération Place de l”horloge
Plaque Colonel Fabien, 34 rue Gandon, Paris 13.jpg
Autor: Wikimedia Commons / Mu, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plaque apposée au n° 34 de la rue Gandon, Paris 13e. « Ici fut le poste de comandement du Colonel Fabien le 18 août 1944 d'où a été dirigée l'insurrection libérant Paris des hitlériens et des traîtres. »
Phrygian Cap.svg
Autor: KCJV, Licencja: CC BY-SA 4.0
A phrygian cap
FTP-p012904.jpg
Battle of Normandy, summer 1944. French Resistance discuss the situation with paratroopers