Zajd ibn Szakir

Zajd ibn Szakir (ur. 4 września 1932 w Ammanie, zm. 30 sierpnia 2002 tamże) – jordański wojskowy i polityk, trzykrotny premier Jordanii w 1989, od 1991 do 1993 oraz od 1995 do 1996. Daleko spokrewniony z jordańską rodziną królewską.

Życiorys

Kariera wojskowa

Wywodził się z rodu Haszymitów i był dalekim kuzynem króla Jordanii Husajna^[1]. Razem z nim uczęszczał do Victoria College w Aleksandrii, a także wspólnie z nim studiował w Royal Military Academy Sandhurst. Zajd ibn Szakir kontynuował kształcenie wojskowe w Stanach Zjednoczonych. Po powrocie do Jordanii w 1964 został dowódcą jordańskich wojsk pancernych^[2]. Był bliskim doradcą i powiernikiem króla Husajna^[2].

W czasie wojny sześciodniowej dowodził siłami broniącymi Wschodniej Jerozolimy, ponosząc klęskę^[2]. Mimo to pozostał na dotychczasowym stanowisku do 1970. W wymienionym roku siły jordańskie pod jego dowództwem wsparły oddziały palestyńskiego Al-Fatahu w bitwie pod Karamą. Podczas Czarnego Września brał udział w walkach ze zbrojnymi organizacjami palestyńskimi^[2], zakończonych całkowitym rozbiciem ich oddziałów lub ich wyparciem poza granice Jordanii^[3]. Dwa lata po Czarnym Wrześniu Zajd ibn Szakir został szefem sztabu jordańskich sił zbrojnych^[2].

W 1976 król Husajn mianował go głównodowodzącym armii jordańskiej. Zajd ibn Szakir pozostał na tym stanowisku przez dwanaście lat^[1].

Kariera polityczna

W 1989 objął urząd premiera po zamieszkach w Jordanii, których uczestnicy domagali się demokratyzacji kraju, walki z korupcją i dymisji rządu Abd al-Munima ar-Rifa’ia, nie atakowali natomiast samej instytucji monarchii^[4]. Król postanowił zaakceptować postulaty protestujących i przeprowadzić w pełni wolne wybory parlamentarne (jedynie z utrzymaniem zakazu tworzenia partii politycznych), jednak mianując nowym premierem wojskowego zamierzał podkreślić, że nie dopuści do wybuchu kolejnych zamieszek w okresie, kiedy miała nastąpić transformacja polityczna kraju^[4]. Jako premier Zajd ibn Szakir uchylił niektóre ograniczenia dotyczące działalności prasy, czuwał nad przeprowadzeniem wyborów parlamentarnych w listopadzie 1989^[2]. Po wyłonieniu nowego parlamentu król Husajn przeniósł go na stanowisko szefa Dworu Królewskiego^[2], zaś premierem mianował Mudara Badrana^[5].

Zajd ibn Szakir został po raz drugi premierem Jordanii, gdy poprzedni gabinet, kierowany przez Tahira al-Masriego, nie zyskał akceptacji dla prowadzonej polityki zagranicznej. Kontynuował prace poprzedników nad demokratyzacją życia politycznego Jordanii i tworzeniem systemu wielopartyjnego (na podstawie przyjętej w 1990 Jordańskiej Karty Narodowej, równocześnie jednak zwalczał wpływy jordańskiej gałęzi Braci Muzułmańskich, którego przedstawiciele odnieśli pewien sukces w poprzednich wyborach parlamentarnych i byli obecni w rządzie Badrana^[6]. Poprawił również stosunki Jordanii z ruchem palestyńskim. W 1991 podpisał porozumienie z jordańską gałęzią Hamasu^[2]. W tym samym roku członek jego rządu, minister spraw zagranicznych Kamil Abu Dżabir, był najważniejszym przedstawicielem strony arabskiej w czasie rozmów izraelsko-jordańsko-palestyńskich na konferencji w Madrycie. Nie przyniosły one jednak przełomowych decyzji^[7][a]. W maju 1993 Zajd ibn Szakir ponownie został przewodniczącym Sądu Królewskiego^[2].

Po raz trzeci objął urząd premiera Jordanii w styczniu 1995. Jako premier podpisał porozumienie o współpracy z prezydentem Autonomii Palestyńskiej Jasirem Arafatem. W okresie sprawowania przez niego obowiązków premiera doszło również do dalszej poprawy stosunków jordańsko-izraelskich (które ponownie pogorszyły się po 1996^[8]). Zajd ibn Szakir uzyskał również zgodę Stanów Zjednoczonych na anulowanie jordańskiego zadłużenia w wysokości 700 mln dolarów^[2]. Wdrażał zaleconą przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy politykę wycofania się państwa z dopłat do wybranych produktów^[8]. W lutym 1996 odszedł z urzędu z powodu sporu o dalszą politykę zagraniczną kraju: opowiadał się za tradycyjnie już dobrymi relacjami z Irakiem rządzonym przez Saddama Husajna. Na urzędzie zastąpił go dotychczasowy minister spraw zagranicznych Abd al-Karim al-Kabariti^[2]. Zajd ibn Szakir otrzymał w tym samym roku honorowy tytuł księcia, co było równoznaczne z wycofaniem się z pełnienia stanowisk politycznych^[2].

W 1999 był jednym z doradców wstępującego na tron syna Husajna, Abd Allaha i przyczynił się do konsolidacji poparcia dla niego (Abd Allah został ogłoszony następcą tronu zaledwie kilka dni przed śmiercią ojca, wcześniej przez wiele lat następcą tronu był brat króla, książę Hasan)^[2].

Zmarł w 2002 na atak serca^[2].

Uwagi

Przypisy

Premierzy Jordanii Emirat Transjordanii (1921-1946) Raszid Tali Muzhir ar-Raslan Ali Rida ar-Rikabi Muzhir ar-Raslan Hasan Chalid Abu al-Huda Ali Rida ar-Rikabi Hasan Chalid Abu al-Huda Abd Allah as-Sarradż Ibrahim Haszim Taufik Abu al-Huda Samir ar-Rifa’i Ibrahim Haszim Królestwo Jordanii (od 1946) Samir ar-Rifa’i Taufik Abu al-Huda Sa’id al-Mufti Samir ar-Rifa’i Taufik Abu al-Huda Fauzi al-Mulki Taufik Abu al-Huda Sa’id al-Mufti Hazza al-Madżali Ibrahim Haszim Samir ar-Rifa’i Sa’id al-Mufti Ibrahim Haszim Sulajman an-Nabulusi Abd al-Halim al-Nimr Husajn al-Chalidi Ibrahim Haszim Samir ar-Rifa’i Hazza al-Madżali Bahdżat at-Talhuni Wasfi at-Tall Samir ar-Rifa’i Husajn ibn Nasir Bahdżat at-Talhuni Wasfi at-Tall Husajn ibn Nasir Sad Dżuma Bahdżat at-Talhuni Abd al-Munim ar-Rifa’i Bahdżat at-Talhuni Abd al-Munim ar-Rifa’i Muhammad Dawud al-Abbasi Ahmad Tukan Wasfi at-Tall Ahmad al-Lauzi Zajd ar-Rifa’i Mudar Badran Abd al-Hamid Szaraf Kasim ar-Rimawi Mudar Badran Ahmad Ubajdat Zajd ar-Rifa’i Zajd ibn Szakir Mudar Badran Tahir al-Masri Zajd ibn Szakir Abd as-Salam al-Madżali Zajd ibn Szakir Abd al-Karim al-Kabariti Abd as-Salam al-Madżali Fajiz at-Tarawina Abd ar-Ra’uf ar-Rawabida Ali Abu ar-Raghib Fajsal al-Fajiz Adnan Badran Maruf al-Bachit Nadir az-Zahabi Samir ar-Rifa’i Maruf al-Bachit Aun Szaukat al-Chasawina Fajiz at-Tarawina Abd Allah an-Nusur Hani al-Mulki Omar Razzaz Bisher Al-Khasawneh