Zamek Pieniński

Zamek Pieniński
Symbol zabytku nr rej. A-7/M z 18 kwietnia 2003
Ilustracja
Fragment murów
Państwo

 Polska

Miejscowość

Krościenko nad Dunajcem

Ukończenie budowy

przed 1241

Zniszczono

XV wiek

Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Krościenko nad Dunajcem, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek Pieniński”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek Pieniński”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek Pieniński”
Ziemia49°25′12,97″N 20°25′14,17″E/49,420269 20,420603
Posążek św. Kingi
Widok z ruin zamku na Pieninki i Pasmo Lubania
Tablica informacyjna

Zamek Pieniński, także Zamek Pieniny – ruiny zamku położonego w Pieninach Właściwych, pod wierzchołkiem Zamkowej Góry (799 m n.p.m.)[1].

Lokalizacja i konstrukcja

Zamek wybudowano po północnej stronie wierzchołka góry, kilkadziesiąt metrów poniżej szczytu. Południową ścianę góry tworzy niedostępne urwisko o wysokości ok. 50 m, a od północy dostępu bronią urwiska schodzące stromo do Pienińskiego Potoku[2]. Zamek został wybudowany na półce skalnej. Miejsce to jest z natury obronne, gdyż łączy się z pozostałą częścią grzbietu Masywu Trzech Koron tylko wąskim przesmykiem skalnym, z pozostałych stron znajdują się strome zbocza skalne. Zamek był niewielki, ograniczony szczupłością miejsca i perfekcyjnie wtopiony w naturalne skalne grzbiety. Mury obronne o długości 88 m i grubości 1 m wykonano z miejscowych skał wapiennych, na nich była nadbudowa, prawdopodobnie drewniana. Od zachodniej strony znajdowała się brama, pod nią piwnice. Tuż za bramą wykuto w skale cysternę, gdzie gromadzona była woda z niewielkiego źródełka (nazywa się je źródłem św. Kingi, okresowo wysycha). Od wschodniej strony za cysterną przetrwały kwadratowe fundamenty, zapewne baszty obronnej[1].

Historia

Vita Sanctae Kyngae spisany w latach 1317–1329 oraz dzieła Jana Długosza Historiae polonicae i Vita S. Cunegundis wspominają, że w castro Pyeniny przebywał Bolesław Wstydliwy wraz z matką i księżną Kingą, schroniwszy się przed I najazdem tatarskim na Polskę. Długosz pisał[2]: „A kiedy potem Tatarzy pustoszyli Węgry, [Bolesław] wrócił przez Morawy do Polski i zatrzymał się dłuższy czas na zamku Pieniny położonym nad nurtami Dunajca w pobliżu Sącza”.

Przekaz ten budzi wątpliwości dzisiejszych archeologów. Na podstawie kilkakrotnie przeprowadzonych badań uznaje się, że do budowy zamku przystąpiono ok. 1280 roku. Zleceniodawcą była najprawdopodobniej św. Kinga. Funkcjonalnie był to ośrodek strażniczo-refugialny, jako miejsce ostatniego schronienia, gdzie możnowładca ze swoim dworem mógł przeczekać napaść wroga, a w razie potrzeby aktywnie się bronić. Mogła się w nim zmieścić ok. stuosobowa grupa uciekinierów oraz kilkudziesięciu żołnierzy załogi zamku[1].

Jan Długosz (w jego Kronikach) pisze, że w zamku tym znalazła schronienie św. Kinga uciekając z klasztoru w Starym Sączu przed Tatarami w czasie ich III najazdu w 1287 roku[2][3]: „W tym nieszczęsnym czasie błogosławiona księżna Kinga, wdowa po nieżyjącym księciu krakowskim Bolesławie, zwanym Wstydliwym, z gronem siedemdziesięciu zakonnic sądeckich oraz dwiema swymi siostrami: Jolentą, wdową po księciu kaliskim Bolesławie Pobożnym i Konstancją, wdową po królu Rusi Danielu, które również wstąpiły do klasztoru i przywdziały habit, z wieloma kapłanami i rycerzami udały się do położonego nad Dunajcem, w pobliżu miasta Krościenka zamku Pieniny, chronionego doskonale zarówno naturalnym położeniem, jak i sztucznym obwarowaniem, dostępnego jednym wąskim przejściem i tam bezpiecznie przebywała, gdy Tatarzy siali spustoszenie. Chociaż Tatarzy podsunęli się doń z wojskiem, nie mieli jednak odwagi nie tylko go szturmować, ale nawet tknąć, bo Bóg budził w nich taki lęk”.

Przecław Mojecki w 1617 roku (na podstawie dzieł Długosza) pisze[1]: „Tak wielkiego niebezpieczeństwa i okrucieństwa pogańskiego chcąc uniknąć służebnica Chrystusowa Kunegunda uść – z siedemdziesiąt swoich towarzyszek zakonnic Chrystusowych i z dwiema siostrami rodzonemi – Jolentą .... i Konstancją z klasztora i miasteczka swego Sącza – które żadnej obrony nie miało – do zamku Pienin – nad Dunajcem położeniem i murem warownego – jak najprędzej ujechała.”

Najprawdopodobniej zamek nie był użytkowany już w pierwszej połowie XIV wieku[2]. Został zburzony w pierwszej połowie XV wieku. Istnieją dwie teorie historyczne dotyczące zburzenia zamku[3]:

Zamek był w XVII i XVIII wieku słynny poza granicami Polski – podawano go w opracowaniach geograficznych jako przykład wybitnie obronnego zamku. Laurence Eachard w 1782 r. pisze: „...zamek dawny od natury umocniony, do którego jeden tylko wąski był przystęp. Leżał na górze tegoż imienia...[1].

XX i XXI wiek

Z zamkiem związane są liczne legendy. Od dawna też był zwiedzany i penetrowany przez poszukiwaczy skarbów. Ma również ciekawą historię bardziej współczesną, związaną z istnieniem przed II wojną światową pustelni. Drewniana Pienińska Pustelnia została zbudowana w ruinach zamku w 1904 roku, spaliła się w 1949 roku od pioruna i już nie została odbudowana z powodu braku zgody władz[1].

W 1904 roku w wykutej skalnej wnęce umieszczono posążek św. Kingi, wyrzeźbiony przez Władysława Druciaka – jest to tzw. Grota świętej Kingi. Od 1921 roku kontynuowana jest tradycja pielgrzymek i uroczystego nabożeństwa w niedzielę najbliższą 24 lipca (rocznica śmierci św. Kingi)[1].

Pieniński oddział Towarzystwa Tatrzańskiego w 1906 r. wyznaczył farbą szlak prowadzący do zamku[1].

W latach 1938–1939 Tomasz Szczygielski prowadził badania archeologiczne, w trakcie których odkryto w zamku kości tura, żelazne groty strzał i ceramikę, oraz resztki pomieszczenia z posadzką barwioną na czerwono[1]. Tomasz Szczygielski zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym w Auschwitz w czasie II wojny światowej, a dokumentacja badań zaginęła[4].

Po wojnie, w latach 1976–1978, ponownie były prowadzone prace badawcze: w 1976 roku przez Marię Cabalską, a w 1977–1978 – przez Stanisława Kołodziejskiego[4].

W kwietniu 2017 r. zawaleniu uległ strop jednego z pomieszczeń zamkowych. Dyrekcja Pienińskiego Parku Narodowego wprowadziła zakaz jego zwiedzania, ostrzegając turystów, że wstęp do zamku grozi kalectwem lub śmiercią[5]. W 2019 r. Pieniński Park Narodowy, który zlecił opracowanie dokumentacji technicznej dla zabezpieczenia i konserwacji ruin otrzymał ekspertyzę z której wynika, że zawaleniem grozi również mur sąsiadujący ze schodami prowadzącymi na zamek[6]. W dniu 13 sierpnia 2019 r. Dyrekcja Parku zamknęła dla turystów wejście na zamek do odwołania[7]. Obecnie, po dokonaniu remontów, przywrócony do zwiedzania.

Szlaki turystyki pieszej

szlak turystyczny niebieskiSzczawnica – przeprawa promowa Nowy PrzewózSokolicaCzertezikCzerteżBajków GrońZamkowa GóraOstry WierchSiodło na Trzy Korony. Przejście zajmuje ok. 4 h. Powrót możliwy krótszą trasą przez przełęcz Szopka[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f g h i Józef Nyka: Pieniny. Przewodnik. Wyd. IX. Latchorzew: Trawers, 2006. ISBN 83-915859-4-8.
  2. a b c d 13. Krościenko nad Dunajcem – ruiny zamku „Pieniny”. W: Agnieszka i Robert Sypkowie: Zamki i obiekty warowne Ziemi Krakowskiej. Warszawa: Alma-press, s. 56–58. ISBN 83-7020-321-3.
  3. a b Zamek pieniński. W: Andrzej Skorupa: Zamki i kasztele na polskim Podtatrzu. Wyd. czwarte, zaktualizowane i poszerzone. Kraków: Secesja, 2010, s. 83–91. ISBN 978-83-61926-02-3.
  4. a b O pienińskich pustelnikach. [dostęp 2009-01-17].
  5. wg Radio Kraków: Zamek Pieniny niedostępny dla turystów. Budowla częściowo uległa zawaleniu [1]
  6. Tygodnik Podhalański:Zamek Pieniny zamknięty do odwołania
  7. "Gazeta Górska" R. XXVII, nr 4 (108), jesień 2019, s. 4
  8. Pieniny polskie i słowackie. Mapa turystyczna 1:25 000. Piwniczna: WiT, 2008.

Linki zewnętrzne


Panorama z Zamku Pienińskiego
Panorama z Zamku Pienińskiego

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
20170305 Kinga of Poland Pieniny 5047.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 4.0
Figura św. Kingi w Zamku Pienińskim
Zamek Pieniński P28.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragment murów Zamku Pienińskiego
Zamek Pieniński panorama.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z Zamkowej Góry w Pieninach
Zamek Pieniński P28-2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica informacyjna na Zamku Pienińskim
Zamkowa Góra P28.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z Zamku Pienińskiego na Pieninki i Pasmo Lubania