Zamek krzyżacki w Toruniu

Zamek krzyżacki w Toruniu
Symbol zabytku nr rej. A/88 z 6 października 1938[1]
Ilustracja
2019 rok
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Toruń

Adres

ul. Przedzamcze 3

Styl architektoniczny

gotyk

Rozpoczęcie budowy

XIII w.

Ukończenie budowy

XIV w.

Pierwszy właściciel

Zakon krzyżacki

Położenie na mapie Torunia
Mapa konturowa Torunia, w centrum znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek krzyżacki w Toruniu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia53°00′34″N 18°36′39″E/53,009444 18,610833

Zamek krzyżacki w Toruniu – najwcześniejszy zamek krzyżacki na ziemi chełmińskiej, zbudowany na planie podkowy, prezentuje wcześniejszą formę rozwoju zamków krzyżackich, jeszcze przed ustaleniem się typowego zamku konwentualnego w postaci regularnego czworoboku.

Lokalizacja

Zamek znajduje się we wschodniej części Zespołu Staromiejskiego, przy ul. Przedzamcze 3, w sąsiedztwie Hotelu 1231, dawnego Młyna Garbarskiego oraz Regionalnego Inkubatora Przedsiębiorczości.

Historia

XIII wiek

Budowę zaczęto w latach 50. XIII wieku, ukończono w drugiej ćwierci XIV wieku. Początkowo służył Krzyżakom jako baza wypadowa do podboju Prusów i stworzenia państwa zakonnego. Prawdopodobnie od początku była to siedziba komtura. 7 lutego 1454 roku torunianie jako członkowie Związku Pruskiego rozpoczęli nieudany szturm, a następnie oblężenie zamku. Następnego dnia komtur Albrecht Kelb poddał zamek i otworzył bramy krzyżackiej siedziby. Rada miejska natychmiast zdecydowała o jego wyburzeniu, aby uniemożliwić władzy zwierzchniej (niezależnie czy polskiej lub krzyżackiej) trzymanie w Toruniu wojsk[2]. Wydarzenia te zapoczątkowały wojnę trzynastoletnią[3].

Okres nowożytny

Makieta zamku
Widok ogólny na ruiny zamku
Ganek, łączący gdanisko z zamkiem
Zbroje na zamku

W okresie nowożytnym teren zamkowy był wykorzystywany jako bastion oraz wysypisko śmieci. Dopiero w 1966 roku ruiny zamku uporządkowano, odsłaniając zachowane do wysokości ok. 1,5 m mury parteru. Ustawiono tu także dwa metalowe miecze, nawiązujące do grunwaldzkich[4]. Odnalezione wtedy detale architektoniczne (maswerki, zworniki) znalazły się w podziemiach zamku oraz w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Z budynków zamku głównego do dzisiaj zachowała się wieża ustępowa (gdanisko) wraz z prowadzącym do niej gankiem, fosa, dolne partie murów parteru (odc. południowy) i ośmiobocznej wieży (stołp) i piwnice. Na terenie przedzamcza zachowały się budynki związane z zamkiem – dawny szpital (częściowo zburzony w końcu XIX w.) i młyn górny, a także znaczne odcinki murów przedzamcza z kilkoma bramami (w tym m.in. Młyńską i Menniczą)[5].

Dzisiaj zamek, zakonserwowany jako trwała ruina, służy celom turystycznym i dydaktycznym. Poza wycieczkami organizowane są tutaj także festiwale uliczne, happeningi, imprezy masowe i turystyczne (pikniki, strzelanie z łuku, pokazy mody itp.). W fosie zamkowej organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt” oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song of Songs[6].

Od 2007 roku gospodarzem zamku jest Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu[7].

Przedzamcze

Na terenie przedzamcza zachowały się obiekty związane z zamkiem[8]:

ZdjęcieNazwaUwagiZabytek
Gdanisko w Toruniu.jpgGdaniskoWzniesione na początku XIV w. (zwane również Danskerem). Pierwotnie było ono znacznie wyższe, a górna jego część miała kształt ośmiobokuOsobny wpis: A/921 z 24 października 1929
Ruiny zamku krzyżackiego w Toruniu.jpgTama gotyckaPochodzi z XIII w. i była częścią zamkowego systemu obronnego. W wypadku niebezpieczeństwa spiętrzała wody fosy. Górną kondygnację tamy zdobią ostrołukowe otwory
Hotel 1231 Toruń (sierpień 2017).jpgGórny MłynPochodzi z 1262 roku, przebudowany w XIX w. na mieszkania. Obecnie Hotel 1231 Toruń
Dawny Młyn Dolny w Toruniu.jpgMłyn DolnyPochodzi z 1422 roku, znajduje się w pobliżu ujścia Strugi Toruńskiej do Wisły. Przebudowany w XIX w. na budynek mieszkalny
Toruń, ruiny zamku krzyżackiego (brama zamkowa) (1) (OLA Z.).JPGBrama gotyckaWschodnia brama wjazdowa do zamku
Fosa zamku krzyżackiego w Toruniu.jpgMur przedzamczaPochodzi z końca XIV w.
Fosa zamku krzyżackiego w Toruniu1.jpgFosaFosa była niegdyś używana jako staw rybny. Obecnie znajduje się tu boisko i plac zabaw
Fragment muru obwodowego zamku krzyżackiego w Toruniu.jpgMiędzymurzeFragment muru obwodowego u wylotu ul. Przedzamcze z tablicą upamiętniającą oddanie do zwiedzania odrestaurowanych ruin zamku krzyżackiego w 1966 roku
XIX w. mur fortyfikacji pruskich Twierdzy Toruń.jpgNadbrzeżeXIX -wieczny mur fortyfikacji pruskich Twierdzy Toruń, wzniesiony na fundamentach starszego z 1613 roku

Komturzy toruńscy

Ciekawostka

Przy ul. Przedzamcze przy otwartym fragmencie przepływającej w kierunku Wisły Strugi Toruńskiej znajduje się ceramiczny smok. Instalacja ta nawiązuje do rzekomego pojawienia się smoka przy tej ulicy w roku 1746[9][10].

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Toruń location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa miasta Toruń, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Legenda zamek.svg
Symbol zamku do legendy mapy
Dawny Młyn Dolny w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dawny Młyn Dolny w Toruniu
Gdanisko w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gdanisko w Toruniu
Dom, tzw- Generałówka, k- XVIII 2012-09-26 13-20-50.jpg
Autor: owiec46, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Przedzamcze 3 - dom, tzw. Generałówka, k. XVIII w. (zabytek nr A/1555
Fosa zamku krzyżackiego w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fosa zamku krzyżackiego w Toruniu
Castle of the Teutonic Knights – Toruń (15).jpg
Autor: Darekm135, Licencja: CC BY-SA 4.0
Castle of the Teutonic Knights
602983 Toruń zamek-gdanisko 05.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, gdanisko „Dansker” (wieża ustępowa z gankiem), kon. XIII
XIX w. mur fortyfikacji pruskich Twierdzy Toruń.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
XIX w. mur fortyfikacji pruskich Twierdzy Toruń
Toruń, ruiny zamku krzyżackiego (brama zamkowa) (1) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - zespół zamku krzyżackiego, XIII-XIX: mury przedzamcza, poł. XIII-XIV, XVIII, XIX (zabytek nr rejestr. A/88)
Toruń castle model IMGP2577.JPG
Autor: Pibwl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Makieta zamku krzyżackiego w Toruniu, w podziemiach zamku.
Torun Okt 2019 8.jpg
Autor: Kasa Fue, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blick über die Blick über Toruńer Innenstadt, Okt. 2019
Castle of the Teutonic Knights – Toruń (09).jpg
Autor: Darekm135, Licencja: CC BY-SA 4.0
Castle of the Teutonic Knights
Ruiny zamku krzyżackiego w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ruiny zamku krzyżackiego w Toruniu
Fragment muru obwodowego zamku krzyżackiego w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragment muru obwodowego zamku krzyżackiego w Toruniu
Toruń - Zamek Krzyżacki 02.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ruiny Zamku Krzyżackiego w Toruniu.
Toruń - Zamek Krzyżacki 01.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ruiny Zamku Krzyżackiego w Toruniu.
Hotel 1231 Toruń (sierpień 2017).jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hotel 1231 Toruń (sierpień 2017)
Fosa zamku krzyżackiego w Toruniu1.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fosa zamku krzyżackiego w Toruniu1