Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie

Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie
	nr rej. 647/1 z 1.07.1965 (pałac) i 647/2 z 1.07.1965 (park)
	; Pałac Potockich w Natolinie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Dzielnica	Wilanów
Data założenia	XVIII w.
Projektant	Szymon Bogumił Zug, Henryk Marconi
	Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie
	52°08′20,000″N 21°04′25,000″E/52,138889 21,073611
	Strona internetowa

Zespół pałacowo-parkowy w Natolinie (park Natoliński) – park znajdujący się w Warszawie przy ul. Nowoursynowskiej na terenie dzielnic Ursynów i Wilanów.

Historia zespołu pałacowo-parkowego w Natolinie zaczyna się za panowania Jana III Sobieskiego. Wtedy król kupił wieś Milanowo, w której skład wchodził również las, na terenie dzisiejszego Natolina. W Milanowie zbudował pałac w Wilanowie, a na Natolinie stworzył Bażantarnię i zwierzyniec, w którym polował.

Park nie jest dostępny dla zwiedzających, z wyjątkiem zorganizowanych spacerów z przewodnikiem.

Pałac Potockich w Natolinie

Pałac został wybudowany na zlecenie Augusta Czartoryskiego według projektu Szymona Bogumiła Zuga w latach 1780–1782 w stylu klasycystycznym. W 1782 pałac odziedziczyła Elżbieta Lubomirska. W 1799 stał się własnością córki Lubomirskiej – Aleksandry i jej męża Stanisława Kostki Potockiego. W 1805 należał do ich syna Aleksandra i jego żony Anny Tyszkiewicz.

W 1807 wcześniejsza nazwa miejscowości Bażanteria została zmieniona na Natolin na cześć ich córki Natalii Potockiej urodzonej w tamtym roku. W 1808 przebudowano pałac według projektu Piotra Aignera. Architekt ten dobudował także oficynę, domy dozorców i wozownię ze stajnią. Budynek posiada zaokrągloną środkową salę wypełniającą dwa piętra i nakrytą kopułą wspieraną przez sześć kolumn.

W latach 1834–1838 kolejną przebudową zajął się Henryk Marconi. Zaprojektował pomnik-sarkofag Natalii Potockiej (zm. 1830), wyrzeźbiony przez Ludwika Kaufmanna. W parku wybudowano świątynię dorycką, bramę i most mauretański, a także akwedukt rzymski. Od 1892, po śmierci Aleksandry Potockiej (zwanej Augustową), wdowy po wnuku Stanisława Kostki Potockiego, do 1945 pałac należał do Branickich.

W czasie powstania warszawskiego i po jego upadku niemieckie wojska okupacyjne rozmyślnie zdewastowały i rozgrabiły najcenniejsze budynki i budowle Natolina. Szczególnie barbarzyńsko potraktowany został pomnik Natalii Sanguszkowej, który posłużył za cel strzelającym do niego żołnierzom. Podobny los spotkał rzeźbę Junony w Salonie Otwartym. Zabytkowy park natoliński przeorano rowami strzeleckimi, niszcząc przy tym dużą część jego historycznego starodrzewia.

W 1945 roku Natolin został upaństwowiony i oddany pod opiekę Muzeum Narodowego w Warszawie, ale wkrótce stał się rezydencją Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – czyli de facto Bolesława Bieruta, a następnie obiektem reprezentacyjnym Urzędu Rady Ministrów. Generalne prace restauracyjne przeprowadzone jeszcze przez Muzeum zlikwidowały skutki wieloletnich zaniedbań i większość zniszczeń wojennych, a w Salonie Otwartym odsłonięto i zakonserwowano zamalowany w XIX wieku plafon Vincenza Brenny. Jednak już po kilkunastu latach Natolin zaczął ponownie ulegać procesowi szybko postępującej degradacji.

Poważny stan zagrożenia unikatowych wartości artystycznych, historycznych i krajobrazowych Natolina powstrzymany został na początku lat 90. XX wieku w wyniku decyzji o przekazaniu obiektu na cele edukacji europejskiej. Opiekująca się zabytkiem Fundacja Centrum Europejskie Natolin przeprowadziła prace konserwatorskie i adaptacyjne obiektów dawnego zespołu pałacowego, wykorzystując je m.in. na potrzeby Kolegium Europejskiego – filii College of Europe w Brugii – goszczącego od 1993 r. na terenie Natolina. Wzniesiono wówczas kilka nowych budynków przeznaczonych dla wykładowców i młodzieży akademickiej, rektorat oraz sale konferencyjne i wykładowe. Formę architektoniczną nowych budynków zharmonizowano z odrestaurowanymi obiektami zabytkowymi.

Park można zwiedzać wyłącznie podczas wycieczek z przewodnikiem organizowanych od wiosny do jesieni przez Urząd Dzielnicy Ursynów i Centrum Europejskie Natolin^[1].

Rezerwat przyrody Las Natoliński

W skład zespołu pałacowo-parkowego wchodzi też utworzony w 1991 roku rezerwat przyrody Las Natoliński ze zróżnicowanymi zbiorowiskami leśnymi, drzewami pomnikowymi i ciekawej rzeźbie terenu. Najcenniejszym elementem rezerwatu są zbiorowiska roślinne, będące pozostałością dawnych lasów liściastych charakterystycznych dla Doliny Środkowej Wisły^[2].

Galeria

Świątynia dorycka
Pomnik-sarkofag Natalii z Potockich Sanguszkowej
Domek dozorcy w górnym parku (wjazd od strony dawnej wsi Wolica), ul. Nowoursynowska
Dawna hydrofornia

Przypisy

↑ Norbert Frątczak. Skarby Warszawy pod szczególnym nadzorem. „Gazeta Stołeczna”, s. 7, 2 lipca 2018.
↑ Praca zbiorowa pod redakcją J.P.J. Wojtatowicza Praca zbiorowa pod redakcją J.P.J., Przyroda Warszawy, RomanR. Zielony, Warszawa 2011, s.54 .

Bibliografia

Stanisław Lorenz, Natolin, Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1948.

Linki zewnętrzne

Historia Natolina – Strona Fundacji Centrum Europejskie Natolin. natolin.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-05)].
Informacje o zwiedzaniu zespołu pałacowo-parkowego w Natolinie
Historia Natolina w portalu sztuka.net
Las Natoliński z satelity
Park Natolin – co się kryje za murami?

[Frątczak-1] Norbert Frątczak. Skarby Warszawy pod szczególnym nadzorem. „Gazeta Stołeczna”, s. 7, 2 lipca 2018.

[2] Praca zbiorowa pod redakcją J.P.J. Wojtatowicza Praca zbiorowa pod redakcją J.P.J., Przyroda Warszawy, RomanR. Zielony, Warszawa 2011, s.54 .

[1]

[2]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne