Černava (Wysoki Jesionik)

Černava

Widok na górę Černava z drogi nr 369 w osadzie Ramzová
Państwo	Czechy
Kraj	kraj ołomuniecki
Położenie	Ostružná
Pasmo	Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník) (Sudety)
Wysokość	1103 m n.p.m.
Wybitność	35 m
Położenie na mapie Sudetów Černava
50°10′45,8″N 17°04′43,7″E/50,179389 17,078806

Černava (historyczna nazwa niem. Schwarz Küppel^[1]) – szczyt (góra) o wysokości 1103 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1102 m n.p.m.^[2], 1102,9 m n.p.m.^[3][4] lub 1103,0 m n.p.m.^[5]), w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Morawach, w obrębie gminy Ostružná, blisko osady Ramzová, oddalony o około 15,2 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)^[6][7][8]. Rozległość góry (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 5,7 km²^[9], a średnie nachylenie wszystkich stoków wynosi około 12°^[6].

Charakterystyka

Lokalizacja

Góra Černava położona jest w północnym rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika, leżąca w części Wysokiego Jesionika, w północno-zachodnim obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Keprníka (cz. Keprnická hornatina), a jednocześnie przy granicy z sąsiednim pasmem o nazwie Hanušovická vrchovina, leżąca na jego grzbiecie głównym, biegnącym od przełęczy Červenohorské sedlo do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo), leżąca na tym grzbiecie jako ostatnia – przy przełęczy Ramzovskiej^[6]. Z uwagi na swoje ukształtowanie i wysokość jest górą trudno rozpoznawalną, która w porównaniu ze znacznie wyższymi górami tego pasma, utrudnia jej identyfikację. Z przebiegającej blisko niej drogi nr 369 Lipová-lázně – Olšany można ją dostrzec z miejscowości Ostružná czy też z osady Ramzová, z której jest najlepiej rozpoznawalna. Z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad^[10] jest niewidoczna, przysłonięta znacznie wyższą górą Červená hora, a z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně^[11] jest również niewidoczna, przysłonięta górą Vozka. W rozpoznaniu jednak najlepiej posiłkować się dostępnymi mapami ułatwiającymi jej bliższą lokalizację.

Górę ograniczają: od południowego wschodu i południa dolina potoku o nazwie Klepáčský potok, od południowego zachodu graniczna przełęcz o wysokości 692 m n.p.m. w kierunku szczytu Prostřední stráň (szczyt leży w paśmie Hanušovická vrchovina), od zachodu dolina rzeki Branná^[12], od północnego zachodu dwie przełęcze, pierwsza – Ramzovska w kierunku szczytu Klín i druga o wysokości 758 m n.p.m. w kierunku szczytu Ovčí vrch (2)^[a], od północy nienazwany potok, będący jednym z dopływów potoku o nazwie Ramzovský potok oraz od północnego wschodu przełęcz o wysokości 1070 m n.p.m. w kierunku szczytu Mračná hora^[6]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północnego wschodu Mramorový vrch–JZ (szczyt leży w paśmie Góry Złote (cz. Rychlebské hory)), Obří skály, Mračná hora i Šerák–JZ, od południowego wschodu Keprník, Keprník–JV i Vozka, od południa Polom i Černá stráň–S, od południowego zachodu Troják, Troják–SZ, Tři kameny, Ptačí pláň, Prostřední stráň i Pod nádražím, od zachodu nienazwany szczyt o wysokości 749 m n.p.m., od północnego zachodu Stráž–JV, nienazwany szczyt o wysokości 781 m n.p.m. (siedem ostatnich szczytów leży w paśmie Hanušovická vrchovina), Klín (szczyt leży w paśmie Góry Złote) i Ovčí vrch (2)^[a] oraz od północy Vápenný kopec (szczyt leży w paśmie Góry Złote)^[6].

Stoki

Bunkier Pěchotní srub STM 52 Obora

W obrębie góry można wyróżnić sześć następujących zasadniczych stoków^[5][6]:

• południowo-wschodni
• południowy
• południowo-zachodni o nazwie Farský vrch
• zachodni
• północno-zachodni
• północno-wschodni

Występują tu wszystkie typy zalesienia: bór świerkowy, las mieszany^[b] oraz las liściasty, przy czym dominuje zalesienie gęstym borem świerkowym^[7][13][14]. Na wszystkich stokach poza borem świerkowym, występują oprócz stoku północno-zachodniego i północno-wschodniego, wraz z obniżaniem wysokości obszary lasu mieszanego, na stokach południowo-zachodnim, zachodnim i północno-zachodnim połacie lasu liściastego, a u podnóży stoków południowo-zachodniego, zachodniego i północno-zachodniego pojawiają się nawet łąki^[13][14]. Na niemalże wszystkich stokach występują niewielkie polany, a na stoku północno-zachodnim znaczne przecinki stokowe, na których wytyczono narciarskie trasy zjazdowe wraz z towarzyszącymi im wyciągami^[6][14][15]. Wzdłuż stoku południowo-zachodniego występują liczne grupy skalne, a na stoku południowym, blisko drugorzędnego szczytu Černava–JZ dwa większe pojedyncze skaliska oraz u podnóży stoków południowo-zachodniego i zachodniego niewielkie obszary głazowisk^[6]. U podnóży stoków południowo-zachodniego i zachodniego w miejscowości Ostružná, przebiega sieć napowietrznej linia przesyłowej prądu o napięciu 22 kV^[6]. Wzdłuż stoku południowo-zachodniego w 1938 roku wybudowano sieć betonowych bunkrów dla wojsk piechoty, oznaczonych jako (cz. Pěchotní srub STM 52 Obora)^[16]. Ponadto u podnóża stoku północno-zachodniego, przy osadzie Ramzová znajduje się stacja Pogotowia Górskiego (cz. Stanice HS Ramzová)^[6]. Natomiast w odległości około 730 m na północny zachód od szczytu (stok północno-zachodni), blisko czerwonego szlaku turystycznego oraz źródła o nazwie (cz. Dobrá Voda)^[17], postawiono kamienną, niewielką kapliczkę o nazwie (cz. Svatá Voda)^[18][19].

Stoki mają stosunkowo jednolite i zróżnicowane nachylenia^[6]. Średnie nachylenie stoków waha się bowiem od 6° (stok północno-wschodni) do 18° (stok południowo-wschodni)^[6]. Średnie nachylenie wszystkich stoków góry (średnia ważona nachyleń stoków) wynosi około 12°^[6]. Maksymalne średnie nachylenie stoku południowego, na wysokościach około 890 m n.p.m., przy grupie skalnej, na odcinku 50 m nie przekracza 40°^[6]. Stoki pokryte są siecią dróg oraz na ogół nieoznakowanych ścieżek i duktów^[6]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.

Szczyt główny

Widok na kopułę szczytową góry Černava

Połać szczytowa góry Černava

Na szczyt główny nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny^[6]. Szczyt góry znajduje się blisko głównej drogi grzbietowej (oznaczonej dwoma poziomymi białymi paskami na pniach drzew) łączącej oba szczyty główny i drugorzędny, wśród zalesienia boru świerkowego, pokryty trawą wysokogórską^[13]. Z uwagi na zalesienie nie jest on punktem widokowym. Na szczycie znajduje się punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (15.1), o wysokości 1103,0 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′45,78″N 17°04′43,70″E/50,179383 17,078806)^[13], a ponadto w odległości około 20 m na południowy zachód od szczytu drugi punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (15.2), o wysokości 1102,6 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′45,47″N 17°04′42,76″E/50,179297 17,078544)^[13], ale trudno je odnaleźć (2019 rok).

Dojście do szczytu następuje ze skrzyżowania turystycznego o nazwie (cz. Nad Dobrou vodou), od którego prowadzi nieoznakowana ścieżka, którą należy przejść odcinek o długości około 250 m, dochodząc do skrzyżowania z główną drogą grzbietową w pobliżu chaty o nazwie Ramzovská chata^[6][14]. Następnie należy skręcić w lewo i idąc główną drogą grzbietową przejść odcinek o długości około 720 m, dochodząc do połaci szczytowej^[6][14]. Możliwe jest dojście alternatywne m.in. z czerwonego szlaku turystycznego oraz przystanku turystycznego Černava (lan.)^[6][14].

Szczyt drugorzędny

Černava jest górą o podwójnym szczycie^[6]. W odległości około 1,2 km na południowy zachód od szczytu głównego można wyróżnić drugorzędny szczyt określony jako Černava–JZ o wysokości 950 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°10′22,8″N 17°03′50,2″E/50,173000 17,063944), oddzielony od szczytu głównego mało wybitną przełęczą o wysokości 941 m n.p.m.^[13][6]. Szczyt drugorzędny Černava–JZ zlokalizowany jest na skraju niewielkiej polany, blisko grzbietowej drogi głównej, która biegnie przez przełęcz ze szczytem głównym oraz ze szczytu głównego^[13][6][14]. Z uwagi na zalesienie nie jest on punktem widokowym. Na połaci szczytu drugorzędnego znajduje się punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (21.), o wysokości 946,51 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′23,71″N 17°03′51,57″E/50,173253 17,064325)^[13], oddalony o około 43 m na północny wschód od szczytu drugorzędnego.

Geologia

Pod względem geologicznym masyw góry Černava należy do jednostki określanej jako kopuła Keprníka^[20] i zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie: fyllitów (biotytów), erlanów, amfibolitów, blasto-mylonitów, łupków metamorficznych oraz częściowo marmurów^[21]. W strukturze geologicznej występują również częściowo domieszki minerałów szlachetnych takich jak np.: staurolit, andaluzyt, granat czy sillimanit^[21].

Wody

Źródło Dobrá Voda, powyżej widoczna kapliczka Svatá Voda

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad, biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo oraz dalej do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo) jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego^[4].

Niemalże wszystkie stoki góry Černava są położone na południe od tej granicy, należą więc do zlewni Morza Czarnego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza rzeki Dunaju, będącej przedłużeniem płynących z tej części Wysokiego Jesionika rzek czy górskich potoków (m.in. rzeki Branná oraz jej krótkich nienazwanych potoków stokowych czy potoku o nazwie Klepáčský potok z jego krótkimi nienazwanymi potokami stokowymi)^[6]. Pozostałe niewielkie fragmenty stoku północno-zachodniego, biegnące mniej więcej od szczytu przez wytyczone narciarskie trasy zjazdowe do przełęczy Ramzovskiej, należą do zlewni Morza Bałtyckiego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza rzeki Odry, będącej przedłużeniem m.in. potoku o nazwie Ramzovský potok^[6]. Z uwagi na stosunkowo łagodne nachylenia stoków, w obrębie góry nie występują m.in. wodospady czy kaskady^[6]. Ponadto na stokach występują liczne źródła^[6].

Źródła na stokach góry Černava
Lp.	Źródło	Odległość od szczytu m	Wysokość bezwzględna m n.p.m.	Współrzędne geograficzne
1	Dobrá Voda[17]	730 na północny zachód	910	50°11′04″N 17°04′20″E/50,184444 17,072222
2	Studánka	1770 na północny zachód	756	50°11′34″N 17°03′57″E/50,192778 17,065833
3	Studánka[22]	690 na zachód	970	50°10′43″N 17°04′08″E/50,178611 17,068889

Ochrona przyrody

Cała góra znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt^[6]. Na stokach nie utworzono żadnych rezerwatów przyrody lub innych obiektów nazwanych pomnikami przyrody^[6]. U podnóża stoku zachodniego, w odległości około 2,1 km na południowy zachód od szczytu, na wysokości około 682 m n.p.m., w miejscowości Ostružná, blisko rzeki Branná znajduje się drzewo – lipa szerokolistna o wysokości około 19 m i obwodzie pnia około 493 cm, uznane w 1982 roku za pamiątkowe^[23][24].

Ścieżki dydaktyczne

Wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego utworzono ścieżkę dydaktyczną o nazwie (cz. NS S Koprníčkem na výlet Keprnickými horami) na trasie^[6]:

Červenohorské sedlo – Ramzová (z 13 stanowiskami obserwacyjnymi)^[25]

Ponadto u podnóża stoku południowo-zachodniego przebiega fragmentarycznie utworzona inna ścieżka dydaktyczna o nazwie (cz. NS Pasák) na okrężnej trasie^[6]:

Branná – pomnik przyrody Pasák – Branná (z 14 stanowiskami obserwacyjnymi)^[26][27][28]

Turystyka

Pensjonat Penzion Haltmar w osadzie Ramzová

Pensjonat Chata U Studánky w miejscowości Ostružná

Kawiarnia „Lilly” na górze Černava

Góra Černava jest miejscem aktywnego uprawiania turystyki pieszej, rowerowej czy narciarskiej. Do najbliższej miejscowości Ostružná^[29] oraz jej części – osady Ramzová z bazą hoteli i pensjonatów jest od szczytu około 2 km w kierunku północno-zachodnim, do miejscowości Branná z bazą hoteli i pensjonatów^[30] około 5 km w kierunku południowo-zachodnim, do miejscowości Lipová-lázně z bazą hoteli i pensjonatów^[31] około 7 km w kierunku północno-wschodnim, do miejscowości Bělá pod Pradědem z bazą pensjonatów^[32] około 8,5 km w kierunku wschodnim, a do bazy turystycznej na przełęczy Červenohorské sedlo z hotelem górskim Červenohorské Sedlo jest od szczytu około 8 km w kierunku południowo-wschodnim^[6]. Ponadto w odległości około 2,3 km na północny wschód od szczytu, znajduje się jedyne czynne schronisko turystyczne – chata Jiřího na Šeráku^[6].

U podnóży stoków znajdują się następujące pensjonaty^[6]:

• Branná: Penzion La Baita
• Ostružná: Apartmány Ostružná, Chata U Studánky i Penzion Sport
• Ramzová: Bonera - Chata U lanové dráhy, Chata Ramzová, Penzion Haltmar, Penzion Max - Bonera, Penzion Neubauer i Srub u lanovky

Najłatwiejszy dostęp na szczyt następuje kolejką linową z osady Ramzová^[15]. Znajdują się tam dwa parkingi dla zmotoryzowanych turystów^[6]. Kolejka została otwarta w 1981 roku. Dolna część na trasie Ramzová – góra Černava została odnowiona w 1996 roku i ma długość 1459 m z wyciągiem 4-krzesełkowym^[33], górna część natomiast na trasie góra Černava – góra Šerák ma długość 1810 m z wyciągiem 2-krzesełkowym^[34][6].

Kluczowym punktem turystycznym jest skrzyżowanie turystyczne położone w odległości około 660 m na zachód od szczytu, o nazwie (cz. Nad Dobrou vodou) z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 975 m, od którego rozchodzą się szlaki turystyczne, szlak rowerowy i ścieżka dydaktyczna^[6]. Ponadto w odległości około 280 m na północny wschód od szczytu przy czerwonym szlaku turystycznym , położony jest przystanek turystyczny o nazwie (cz. Černava (lan.)) z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1065 m, w pobliżu którego znajduje się kawiarnia o nazwie „Lilly” (cz. Kavárna Lilly na Čerňavě)^[35], mogąca pomieścić 43 gości^[36], oraz blisko tego przystanku postawiono w 2015 roku betonowy pomnik z sylwetką kozicy^[37].

Chaty łowieckie

Ramzovská chata

Na stokach góry położone są dwie chaty, ale nie mają one charakteru typowych schronisk turystycznych, zalicza się je do tzw. chat łowieckich^[6].

Chaty na stokach góry Černava[6]
Lp.	Chata	Odległość od szczytu m	Lokalizacja	Współrzędne geograficzne
1	Dembauda (2)[c][38]	890 na południowy wschód	podnóże stoku południowego, blisko potoku o nazwie Klepáčský potok	50°10′17,5″N 17°04′53,7″E/50,171528 17,081583
2	Ramzovská chata[39]	690 na południowy zachód	stok południowo-zachodni, blisko skrzyżowania turystycznego Nad Dobrou vodou	50°10′38,3″N 17°04′09,8″E/50,177306 17,069389

Szlaki turystyczne

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył cztery szlaki turystyczne na trasach^[6]:

Červenohorské sedlo – góra Červená hora – źródło Vřesová studánka – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou – Keprník–JV – Trojmezí – szczyt Keprník – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ramzová

Przełęcz Ramzovska – przystanek kolejowy Ramzová – góra Černava – Obří skály

Ostružná – dolina rzeki Branná – Branná

Nad Dobrou vodou – góra Černava – Černava–JZ – Nad Splavem

Szlaki rowerowe

Przez stoki poprowadzono dwa szlaki rowerowe na trasach^[6]:

Spojená cesta – góra Ztracený vrch – góra Zaječí hora – Šumná–JV – góra Šumná – góra Nad Borovým – dolina potoku Borový potok – Bělá pod Pradědem – góra Žalostná – góra Šumný – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ostružná – Petříkov^[40]

Adolfovice – dolina potoku Javořický potok – przełęcz Sedlo pod Javoříkem – góra Miroslav – góra Šerák – góra Obří skály – góra Černava – Ramzová – góra Klín – góra Klínec – góra Mramorový vrch – góra Kopřivný – góra Oblý vrch – góra Lví hora – góra Smrek – Luční vrch

Trasy narciarskie i kartingowe

W okresach ośnieżenia w obrębie góry można skorzystać z wytyczonych na szlakach turystycznych i rowerowych tras narciarstwa biegowego^[41], z wyznaczoną wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego , trasą o nazwie tzw. (cz. Jesenická magistrála)^[42].

Na stokach góry Černava zlokalizowano również trasy narciarstwa zjazdowego, wchodzące w skład dwóch ośrodków narciarskich o nazwach (cz. Skiareál Bonera – Ramzová) oraz (cz. Ski arena R3 - Ramzová)^[43][44][45].

Główne trasy narciarstwa zjazdowego z wyciągami z góry Černava[41]
Lp.	Trasa i oznaczenie	Długość trasy m	Różnica wysokości m	Rodzaj wyciągu	Długość wyciągu m
1	1	340	120	orczykowy	500
2		1400	272	4-krzesełkowy[33]	1459
3	2	1300	272
4	6[d]	3260	550	4-krzesełkowy[33] i 2-krzesełkowy[34]	1459 i 1810
5	7[e]	400	20	orczykowy	500
6	Skiarena R3[e]	560	90	krzesełkowy	560

Ponadto nad pensjonatem Penzion Haltmar na stoku góry Černava wybudowano specjalne torowisko do tzw. snowtubingu^[f] lub tzw. snowcartu^[g] (okres ośnieżenia)^[46] oraz specjalny tor do górskigo kartingu^[h] (od maja do października)^[47].

Trasy snowtubingu lub snowcartu i kartingu górskiego z góry Černava[41]
Lp.	Oznaczenie	Długość trasy m	Długość wyciągu m
1	lub [46]	500	350
2	[47]	855

Zobacz też

• Szczyty Wysokiego Jesionika

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Banaszkiewicz, Jerzy Parzewski: Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019. ISBN 978-83-7605-941-9. OCLC 1150586280. (pol. • cz.)
• Waldemar Brygier, Adam Gałęcki, Rafał Jońca, Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski: Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000. Wyd. 4. Wrocław: Studio Plan, 2017. ISBN 978-83-65689-75-7. OCLC 1036547484. (pol. • cz.)
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000. Wyd. 1. Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010, seria: Eurocart. ISBN 978-80-87380-17-8. OCLC 865043841. (cz.)
• Zbigniew Cymerman. Spory o podział geologiczny Sudetów. (PDF). „Przegląd Geologiczny”. 46 nr 6, s. 530–536, 1998. ISSN 0033-2151. OCLC 995455330. 
• Geologická mapa 1:50 000 (cz.). W: Česká geologická služba [on-line]. mapy.geology.cz.
• Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech) (cz.). W: Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [on-line]. ags.cuzk.cz.
• Historie jesenické přírody. (PDF) (cz.). jeseniky.ochranaprirody.cz.
• Hnutí DUHA a přátelé Jeseníků: Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. (PDF) (cz.). hnutiduha.cz, marzec 2002.
• Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG) (cz.). dudisoft.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000. Zádveřice: SHOCart, 2018. ISBN 978-80-7224-736-3. OCLC 1103831608. (cz.)
• View (ang.). heywhatsthat.com.
• Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000. pl.mapy.cz.

Linki zewnętrzne

• Kamera internetowa Ramzová – Černava (lan.) (on-line). webtv.feratel.com. [dostęp 2020-06-17].
• Černava (HLV 185; 1103 m) (cz.). tisicovky.cz. [dostęp 2019-11-16].
• Černava (1103 m n.m., Hrubý Jeseník) (cz.). vrcholovka.cz. [dostęp 2022-02-01].