Červená hora (Wysoki Jesionik)

Červená hora

Góra Červená hora widoczna z góry Mravenečník
Państwo	Czechy
Kraj	kraj ołomuniecki
Położenie	Loučná nad Desnou
Pasmo	Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník) (Sudety)
Wysokość	1333 m n.p.m.
Wybitność	130[1] m
Położenie na mapie Sudetów Červená hora
50°08′39,3″N 17°08′09,5″E/50,144250 17,135972

Červená hora (historyczna nazwa niem. Rothe Berg^[2]) – szczyt (góra) o wysokości 1333 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1337 m n.p.m.^[3][4] lub 1332,6 m n.p.m.^[5][6]) w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na historycznej granicy Śląska i Moraw, w obrębie gminy Loučná nad Desnou, oddalony o około 9,6 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)^[7][8]. Rozległość góry (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 8,8 km²^[9].

Historia

Legenda związana z górą

Z nazwą góry związana jest legenda o pewnym mnichu, który zgubiwszy drogę musiał pod gołym niebem nocować na tej górze^[10]. Gdy się położył i nakrył habitem, usłyszał groźny ryk niedźwiedzi i wycie wilków^[10]. W obliczu zagrożenia narysował wokół siebie krąg oraz w kierunku wszystkich stron świata wielkie krzyże^[10]. Drapieżniki krążyły dokoła kręgu, lecz nie odważyły się wejść do niego^[10]. Zalęknionego mnicha zalał krwawy pot, że aż cała okolica poczerwieniała^[10]. Tak nadszedł poranek, wtedy zwierzęta odeszły, a mnich został uratowany^[10]. Odtąd zaczęto nazywać tę górę Červená hora^[10].

Katastrofa lotnicza

Pomnik ku czci ofiar katastrofy lotniczej na górze Červená hora

Góra ma w swojej historii tragiczne zdarzenie. 18 września 1967 roku doszło na stoku góry Červená hora w pobliżu przełęczy Červenohorské sedlo do katastrofy lotniczej samolotu sportowego należącego do Aeroklubu Šumperk, typu Orličan L-40 Meta Sokol podczas lotu widokowego^[11]. Na pokładzie oprócz pilota, znajdowała się czteroosobowa rodzina Paprskář (spadochroniarz z żoną i dwiema córkami)^[11]. W katastrofie śmierć poniosły trzy osoby: pilot samolotu Bohumil Lanta, spadochroniarz Oldřich Paprskář i jego trzyletnia córka Ivanka Paprskářová^[11]. W miejscu katastrofy, w odległości około 2,2 km na południowy wschód od szczytu, na wysokości około 1024 m n.p.m., przy drodze postawiono okolicznościowy pomnik z tablicą pamiątkową, na której widnieją zmarłe osoby^[7].

Charakterystyka

Lokalizacja

Orientacyjnie szczyt góry Červená hora znajduje się pomiędzy przełęczą Červenohorské sedlo, a charakterystycznym szczytem góry Vozka z widocznym „zębem” grupy skalnej^[7]. Góra jest widoczna z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad^[12], bowiem znajduje się nieco w prawo od linii patrzenia na szczyt góry Vozka czy też z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně^[13]. Szczyt widoczny jest np. z niektórych blisko położonych szczytów, takich jak: Keprník, Vozka czy Klínová hora.

Góra położona jest w północno-zachodnim rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika^[7], leżąca w części Wysokiego Jesionika, w środkowo-wschodnim obszarze mikroregionu o nazwie Masyw Keprníka (cz. Keprnická hornatina)^[7][14]. Jest piątym co do wysokości (po szczytach: Keprník, Vozka, Žalostná i Šerák) szczytem w Masywie Keprníka, leżącym na jego grzbiecie głównym ciągnącym się od przełęczy Červenohorské sedlo do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo)^[7].

Górę ograniczają: od północnego wschodu przełęcz o wysokości 1140 m n.p.m. w kierunku szczytu Točník, od północy dolina potoku o nazwie Černý potok, od wschodu dolina potoku Červenohorský potok, od południowego wschodu przełęcz Červenohorské sedlo, od południa przełęcz o wysokości 988 m n.p.m. w kierunku szczytu Skalký u Červenohorského sedla i przełęcz o wysokości 1109 m n.p.m. w kierunku szczytu Šindelná hora, od zachodu dolina potoku Hučivá Desná oraz od północnego zachodu przełęcz Sedlo pod Vřesovkou^[7][9]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północnego wschodu Točník, od południowego wschodu Jeřáb, Velký Klín, Velký Klín–JZ, Velký Klínovec i Skalký u Červenohorského sedla, od południa Šindelná hora, od południowego zachodu Klínová hora, od zachodu Spálený vrch i Spálený vrch–SV oraz od północnego zachodu Keprník–JV^[7].

Stoki

Wszystkie stoki są zalesione przeważnie lasem mieszanym^[a] oraz fragmentami boru świerkowego lub lasu liściastego^[15], z licznymi przerzedzeniami, polanami i przecinkami stokowymi^[16]. Na stokach nie występują większe skaliska lub grupy skalne^[7].

Stoki mają stosunkowo niejednolite i zróżnicowane nachylenia^[7]. Maksymalne średnie nachylenie stoku wschodniego o nazwie (cz. Sněžné strže) (Sněžná kotlina) na odcinku 50 m nie przekracza 40°^[7]. Ponadto stok wschodni góry to obszar, na którym w okresach ośnieżenia mogą występować lawiny śnieżne. Pokrywa śnieżna utrzymuje się tu niemalże do czerwca. Oprócz wytyczonych szlaków turystycznych, wszystkie stoki pokryte są siecią nieoznakowanych dróg oraz ścieżek^[7]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.

Przez stok wschodni i południowo-wschodni przebiega droga krajowa nr 44 Šumperk – Jesionik (cz. Jeseník)^[7][14]. Została wytyczona jeszcze w XIX wieku, w celu połączenia z tworzącą się wtedy bazą turystyczną na przełęczy Červenohorské sedlo, później w XX wieku pokryta asfaltem. Na drodze tej w celu złagodzenia nachylenia stoku zbudowano dwie pętlice drogowe, na wysokościach (815 i 870) m n.p.m. Z drogi tej na stoku góry Červená hora roztaczają się perspektywy m.in. w kierunku wielu pobliskich szczytów (Jeřáb, Velký Klín, Velký Klín–JZ, Velký Klínovec).

Okno skalne o nazwie Kamenné okno na stoku Červená hora–S

Ciekawą osobliwością na górze jest znajdująca się około 600 m na północ od szczytu głównego „brama” okno skalne o nazwie Kamenné okno^[17].

Kapliczka ofiar Jesioników

Kapliczka poświęcona ofiarom, które tragicznie zginęły w Jesionikach

Blisko przełęczy Červenohorské sedlo, przy czerwonym szlaku turystycznym , na stoku góry Červená hora, w odległości około 2,2 km na południowy wschód od szczytu, na wysokości około 1050 m n.p.m. znajduje się drewniana kapliczka poświęcona ofiarom gór (cz. Památník obětem hor), które tragicznie zginęły w Jesionikach (cz. Jeseníky) z umieszczonymi w środku epitafiami z ich nazwiskami^[b][7][18]. Jest to powstała w 2013 roku mniejsza kopia kościoła stojącego niegdyś w miejscu o nazwie Vřesová studánka.

Szczyt główny

Widok na szczyt góry Červená hora

Na połaci szczytowej znajdują się liczne skaliska, będące punktami widokowymi^[7][19][14]. Widoczne są szczyty gór: Šindelná hora, Klínová hora, Spálený vrch, Vozka, Keprník, Žalostná, Točník, Jeřáb, Velký Klín i Velký Klínovec oraz pasma górskie. Szczyt góry jest praktycznie niedostępny, otoczony gęstą kosodrzewiną^[16][19]. Na podstawie szczegółowej mapy Państwowego urzędu geodezyjnego o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) na szczycie znajduje się punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (33.), o wysokości 1332,61 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°08′39,27″N 17°08′09,46″E/50,144242 17,135961)^[15]. Tymczasem w odległości około 120 m na północny wschód od szczytu, przy żółtym szlaku turystycznym znajduje się inny punkt geodezyjny o nieokreślonej wysokości, z widocznym koło niego zamontowanym stalowym słupkiem, na którym umieszczono u góry stalową tabliczkę z napisem (cz. Státní triangulace Poškození se trestá^[c]).

Szczyty drugorzędne

Červená hora jest górą o poczwórnym szczycie. W całym masywie góry, poza szczytem głównym można wyróżnić trzy niższe drugorzędne szczyty^[7].

Widok ze szczytu góry Točník na drugorzędny szczyt Červená hora–S

Widok z drogi nr 44 na szczyt Červená hora–V

Szczyty drugorzędne góry Červená hora
Lp.	Szczyt	Wysokość m n.p.m.	Odległość od szczytu głównego m	Współrzędne geograficzne
1	Červená hora–S	1311	500 na północ	50°08′53,0″N 17°08′08,9″E/50,148056 17,135806
2	Červená hora–V	1109	870 na wschód	50°08′36,5″N 17°08′53,7″E/50,143472 17,148250
3	Červená hora–JV	1105	1950 na południowy wschód	50°07′43,9″N 17°08′56,6″E/50,128861 17,149056

Geologia

Pod względem geologicznym góra Červená hora należy do jednostki określanej jako kopuła Keprníka^[20] i zbudowana jest ze skał metamorficznych: fyllitów (biotytów, chlorytów, muskowitów), fyllonitów, erlanów, łupków łyszczykowych (staurolitu, andaluzytu, granatu, sillimanitu), łupków zieleńcowych, gnejsów, kwarcytów, skał osadowych, głównie: wapieni oraz skał magmowych, głównie: meta-granodiorytów, meta-dacytów^[21].

Wody

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad, biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo oraz dalej do przełęczy Ramzovskiej jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego^[4].

Góra leży na tej granicy, na zlewiskach Morza Bałtyckiego (dorzecze Odry) na stokach: północnym, wschodnich i północno-wschodnim oraz Morza Czarnego (dorzecze Dunaju) na stokach: zachodnim, południowo-zachodnim i południowym^[4]. Na wschodnich stokach mają swoje źródła cztery potoki: Hluboký potok, Páteční potok, Černý potok i Sněžný potok, a na stoku południowym Divoký potok^[7].

Kapliczka przy źródle Vřesová studánka

W odległości około 200 m na północny zachód od szczytu, na zachodnim stoku góry, na wysokości 1274 m n.p.m. znajduje się źródło Vřesová studánka^[22], zabudowane kapliczką^[7][19]. Powyżej niego znajdują się pozostałości fundamentów istniejącego kiedyś schroniska turystycznego i spalonego od uderzenia pioruna kościoła, gdzie obecnie znajduje się metalowy krzyż z reliefem w jego postumencie^[23]. Ponadto w odległości około 530 m na południowy wschód od szczytu, na wysokości 1150 m n.p.m. położone jest źródło o nazwie (cz. Studánka Sněžná dolina)^[24].

Na niektórych płynących na stokach potokach występują wodospady^[7]. W odległości około 1,3 km na południe od szczytu, na wysokości około 950 m n.p.m. na nienazwanym potoku występuje wodopad o nazwie (cz. Šindelné vodopády) o wysokości około 3 m^[25] oraz w odległości około 1,6 km na wschód od szczytu, na wysokości około 870 m n.p.m. na potoku Páteční potok wodospad o nazwie (cz. Páteční vodopád) mający cztery stopnie o wysokościach odpowiednio: (2, 2, 3 i 5) m^[26].

Ochrona przyrody

Widok na rezerwat przyrody Sněžná kotlina

Cała góra znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt^[7]. Na wschodnich stokach góry znajduje się rezerwat przyrody Sněžná kotlina^[7].

Rezerwat przyrody Sněžná kotlina

Rezerwat przyrody Sněžná kotlina^[27] został utworzony w 1998 roku na obszarze około 108 ha, na wysokościach (980–1320) m n.p.m. stoku góry. Położony jest na stromym stoku, poddany działaniu wielu czynników takich jak: mróz, ośnieżenie z możliwością lawin, erozja i w przeszłości w epoce plejstocenu wpływ lodowca, po którym pozostał tzw. kar. Aby zapobiec osuwiskom lawinowym nasadzało się tu sztucznie kosodrzewinę. Rezerwat jest cennym, botanicznym skupiskiem rzadkiej roślinności, wielu gatunków (niektóre unikalne i zagrożone wyginięciem), wśród których można wyróżnić takie jak: goryczka kropkowana, podrzeń żebrowiec, fiołek żółty sudecki, fiołek dwukwiatowy, zawilec narcyzowaty, widlicz alpejski, tojad sudecki czy bażyna obupłciowa^[28][29]. Rezerwat nie jest udostępniony dla turystów, nie prowadzi tam żaden znakowany szlak turystyczny. Istnieje jednak możliwość przejścia ścieżkami (korzystając z mapy) biegnącymi w pobliżu chat: Eva^[30] i Černohorka^[31], niezalecanego z uwagi na ochronę cennego ekosystemu rezerwatu.

Ścieżki dydaktyczne

Wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego utworzono ścieżkę dydaktyczną o nazwie (cz. NS S Koprníčkem na výlet Keprnickými horami) na trasie^[7]:

Červenohorské sedlo – Ramzová (z 13 stanowiskami obserwacyjnymi)^[32]

Turystyka

W obrębie góry nie ma żadnego schroniska lub hotelu górskiego^[7]. W odległości około 2,5 km na południowy wschód od szczytu góry, na przełęczy Červenohorské sedlo znajduje się cały kompleks bazy turystycznej z hotelem Červenohorské Sedlo i pensjonatami oraz dodatkowo 5,5 km na północny zachód od szczytu schronisko turystyczne chata Jiřího na stoku góry Šerák^[7].

Kluczowym punktem turystycznym jest skrzyżowanie turystyczne położone w odległości około 650 m na południowy wschód od szczytu o nazwie (cz. Bílý sloup^[33]) z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1227 m, przez które przechodzą szlaki turystyczne, trasa narciarstwa biegowego oraz ścieżka dydaktyczna^[7]. Wybierając się w góry, należy brać pod uwagę możliwość załamania dobrej pogody, burzy, wystąpienia mgły czy silnych wiatrów, które tutaj dosyć często występują. Zdarzały się katastrofy pogodowe.

Chaty łowieckie

Wokół góry na stokach, położone są trzy chaty, ale nie mają one charakteru typowych schronisk turystycznych, a które zalicza się do tzw. chat łowieckich. Dojście do nich jest trudne, wymaga posłużenia się szczegółowymi mapami^[7].

Chaty na stokach góry Červená hora
Lp.	Chata	Odległość od szczytu m	Lokalizacja	Współrzędne geograficzne
1	Černohorka[31]	640 na wschód	stok wschodni blisko drugorzędnego szczytu Červená hora–V	50°08′35,1″N 17°08′41,3″E/50,143083 17,144806
2	Eva[30]	1180 na południowy wschód	stok południowo-wschodni w pobliżu potoku Hluboký potok	50°08′18,8″N 17°09′00,4″E/50,138556 17,150111
3	Šoustalka[34]	2410 na południowy wschód	blisko przełęczy Červenohorské sedlo w pobliżu potoku Červenohorský potok	50°07′41,3″N 17°09′32,7″E/50,128139 17,159083

Szlaki turystyczne

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył w obrębie góry cztery szlaki turystyczne na trasach^[7][35]:

Červenohorské sedlo – góra Červená hora – Vřesová studánka – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou – Keprník–JV – Trojmezí – szczyt Keprník – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ramzová

Kouty nad Desnou – Suchá hora – góra Šindelná hora–JZ – góra Šindelná hora – góra Červená hora – Vřesová studánka – Kamenné okno – szczyt Točník – Bělá pod Pradědem

Filipovice – Jeřáb – źródło Mariin pramen – góra Velký Klín – przełęcz Červenohorské sedlo – Kouty nad Desnou – dolina potoku Hučivá Desná – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou – Kamenne okno – góra Červená hora – Bílý sloup

Szlaki rowerowe

W pobliżu góry przechodzą również dwa szlaki rowerowe na trasach^[7]:

Přemyslov – góra Černá stráň – dolina potoku Hučivá Desná – góra Červená hora – góra Šindelná hora – Suchá hora – Kouty nad Desnou – góra Hřbety – góra Nad Petrovkou – Petrovka^[36]

V Mlýnkách – góra Nad Výrovkou – góra Točník – Filipovice – Jeřáb – źródło Mariin pramen – góra Velký Klín – Pod Velkým Klínem

podjazd Bělá pod Pradědem – Červenohorské sedlo, drogą nr 44 (długość: 8,9 km, różnica wysokości: 474 m, średnie nachylenie: 5,4%, 2 pętlice drogowe)^[37]

Trasy narciarskie

W okresach ośnieżenia w obrębie góry można skorzystać z wytyczonych tras narciarstwa biegowego^[38], z wyznaczoną m.in. wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego , trasą o nazwie tzw. (cz. Jesenická magistrála)^[39].

Červenohorské sedlo – góra Červená hora – góra Šindelná hora – góra Šindelná hora-JZ – Suchá hora – Kouty nad Desnou

Ze stoku góry wytyczono również trasy narciarstwa zjazdowego wchodzące w skład ośrodka narciarskiego Červenohorské sedlo (cz. Ski areál Červenohorské sedlo)^[40]:

Główne trasy narciarstwa zjazdowego z wyciągami z góry Červená hora
Lp.	Trasa i oznaczenie	Długość trasy m	Różnica wysokości m	Rodzaj wyciągu	Długość wyciągu m
1	4	450	100	orczykowe	500 i 180
2	5	440	80	orczykowy	400

Zobacz też

• Szczyty Wysokiego Jesionika

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Banaszkiewicz, Jerzy Parzewski: Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019. ISBN 978-83-7605-941-9. OCLC 1150586280. (pol. • cz.)
• Waldemar Brygier, Adam Gałęcki, Rafał Jońca, Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski: Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000. Wyd. 4. Wrocław: Studio Plan, 2017. ISBN 978-83-65689-75-7. OCLC 1036547484. (pol. • cz.)
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000. Wyd. 1. Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010, seria: Eurocart. ISBN 978-80-87380-17-8. OCLC 865043841. (cz.)
• Zbigniew Cymerman. Spory o podział geologiczny Sudetów. (PDF). „Przegląd Geologiczny”. 46 nr 6, s. 530–536, 1998. ISSN 0033-2151. OCLC 995455330. 
• Geologická mapa 1:50 000 (cz.). W: Česká geologická služba [on-line]. mapy.geology.cz.
• Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech) (cz.). W: Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [on-line]. ags.cuzk.cz.
• Historie jesenické přírody. (PDF) (cz.). jeseniky.ochranaprirody.cz.
• Hnutí DUHA a přátelé Jeseníků: Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. (PDF) (cz.). hnutiduha.cz, marzec 2002.
• Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG) (cz.). dudisoft.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000. Zádveřice: SHOCart, 2018. ISBN 978-80-7224-736-3. OCLC 1103831608. (cz.)
• Przegląd Rezerwatów przyrody. (PDF) (pol. • cz. • niem.). powiat.nysa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-31)].
• KazimierzK. Staszków KazimierzK., SotirisS. Joanidis SotirisS., Legendy i mity pogranicza nysko-jesenickiego w drewnie malowane. (PDF), Nysa: Starostwo Powiatowe w Nysie, 2005 [dostęp 2018-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-27] .
• View (ang.). heywhatsthat.com.
• Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000. pl.mapy.cz.

Linki zewnętrzne

• Červená hora (HLV 41; 1333 m) (cz.). tisicovky.cz. [dostęp 2014-12-26].
• Červená hora (1333 m n.m., Hrubý Jeseník) (cz.). vrcholovka.cz. [dostęp 2022-02-01].