Łacinka białoruska

Łacinka białoruska, in. łacinka (biał. лацінка, łacinka) – wariant alfabetu łacińskiego, który został przystosowany do zapisu języka białoruskiego.

Współczesna łacinka białoruska oparta jest o alfabet łaciński, używany w Rzeczypospolitej Obojga Narodów z dodatkiem znaków charakterystycznych dla alfabetu husyckiego oraz litery ŭ.

Drogowskaz w Mińsku
Podręcznik szkolny autorstwa Bronisława Taraszkiewicza wydany w Wilnie w 1931 roku
Książka Romualda Ziemkiewicza poświęcona Janowi Barszczewskiemu, wydana w Wilnie w 1911 roku
Pierwszy numer "Mużyckiej Praudy" Konstantego Kalinowskiego (1863), jeden z pierwszych przykładów użycia łacinki białoruskiej

Po upadku Związku Radzieckiego i uzyskaniu niepodległości przez Białoruś rozpoczęto pracę nad przywróceniem łacinki do zapisu języka białoruskiego, ale używana jest ona bardzo rzadko. Posługuje się nią na przykład środowisko skupione wokół tygodnika „Nasza Niwa” i pisma Arche oraz zespół N.R.M. - większość tytułów ich płyt i piosenek jest zapisana właśnie łacinką.

Alfabet

LiteraWymowa
A   aa
B   bb
C   cc; w wersji miękkiej - przed i - dźwięk wymawiany jak cj w końcówce -cja
Ć   ćdźwięk wymawiany jak „syczące” cj przy uśmiechnięciu
Č   čcz (zawsze twarde)
D   dd (zawsze twarde)
E   ee
F   ff
G   gg
H   hdźwięczne h
I   іi; po spółgłosce a przed samogłoską tylko jako znak zmiękczenia
J   jj
K   kk
L   ljak polskie miękkie l
Ł   łkresowe (welaryzowane) ł
M   mm
N   nn; w wersji miękkiej (przed i), jak ń
Ń   ńń
O   oo
P   pp
R   rr (zawsze twarde)
S   ss; w wersji miękkiej - przed i - dźwięk wymawiany jak sj w końcówce -sja
Ś   śdźwięk wymawiany jak „syczące” sj przy uśmiechnięciu
Š   šsz (zawsze twarde)
T   tt (zawsze twarde)
U   uu
Ŭ   ŭu[1] niezgłoskotwórcze
V   vw
Y   yy
Z   zz; w wersji miękkiej (przed i), dźwięk wymawiany jak zj w końcówce -zja
Ź   źdźwięk wymawiany jak „syczące” zj przy uśmiechnięciu
Ž   žż (zawsze twarde)
Dwuznaki
Ch   chch
Dz   dzdz; w wersji miękkiej (przed і), dźwięk wymawiany jak dzj w końcówce -dzja
  dźwięk wymawiany jak „syczące” dzj przy uśmiechnięciu
  (zawsze twarde)

Transliteracja tekstu z cyrylicy na łacinkę

Samogłoski
Cyrylicana początku wyrazu; po samogłoscepo spółgłoscepo miękkim znaku; po apostrofiepo spółgłosce л
аaa-a
эee-e
іiijii
оoo-o
уuu-u
ы-y-y
яjaiajaa
еjeiejee
ёjoiojoo
юjuiujuu
Spółgłoski
CyrylicaNormalnieprzed ь; przed: п, б, в, ф, м, с, з, ц, дз, л, н + я, е, ё, ю, ь
бbb
вvv
гh, w wyrazach obcych gh, w wyrazach obcych g
дd-
жž-
зzź
йjj
кkk
лłl (także przed і, я, е, ё, ю)
мmm
нnń
пpp
рr-
сsś
тt-
ўŭŭ
фff
хchch
цcć
чč-
шš-
ь--
'--

Przykład literacki

Wiersz Natalli Arsieńniewy pt. „Mahutny Boża

Cyrilica:

Магутны Божа

Магутны Божа, ўладар сусьветаў,
Вялікіх сонцаў і сэрц малых!
Над Беларусяй ціхай і ветлай
Рассып праменьні свае хвалы.
Дай спору ў працы штодзённай шэрай,
На лусту хлебу, на родны край,
Павагу, сілу і веліч веры
У нашу праўду, у прышласьць - дай!
Дай урадлівасьць жытнёвым нівам,
Учынкам нашым пашлі ўмалот!
Зрабі свабоднай, зрабі шчасьлівай
Краіну нашу і наш народ!
Łacinka:

Mahutny Boža

Mahutny Boža, ŭładar suśvietaŭ,
Vialikich soncaŭ i serc małych!
Nad Biełarusiaj cichaj i vietłaj
Rassyp pramieńni svaje chvały.
Daj sporu ŭ pracy štodzionnaj šeraj
Na łustu chlebu, na rodny kraj,
Pavahu, siłu i vielič viery
U našu praŭdu, u pryšłaść – daj!
Daj uradlivaść žytniovym nivam,
Učynkam našym pašli ŭmałot!
Zrabi svabodnaj, zrabi ščaślivaj
Krainu našu i naš narod!
Tłumaczenie

Wszechmocny Boże

Wszechmocny Boże, władco Wszechświata,
Wielkich słońc i małych serc!
Nad Białorusią cichą i życzliwą
Rozsyp promienie swojej chwały.
Daj zapał w pracy codziennej szarej,
Na pajdę chleba, na ojczysty kraj,
Powagę, siłę i wielkość wiary
W naszą prawdę, w przyszłość - daj!
Daj urodzaj żytnym niwom,
Uczynkom naszym ześlij plony!
Uczyń wolną, uczyń szczęśliwą
Naszą krainę i naród nasz!

Przypisy

  1. Zasady pisowni i interpunkcji. [dostęp 2010-01-08].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
RomanA-01.svg
This image can't have copyright.
書.svg
The Chinese character , in semi-cursive script. The meaning in English: "book", "writing", "calligraphy".
This file is used as the logo of WikiProject Writing systems on the English Wikipedia.
Muzyckaja prauda №1.jpg
Paper "Muzyckaja prauda"
Materiały bibliograficzne z zakresu literatury białoruskiej.jpg
Książka Romualda Ziemkiewicza poświęcona Janowi Barszczewskiemu, wydana w Wilnie w 1911 r. Z materiałów zebranych przez Aleksandra Jelskiego. Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Prozorów i Jelskich, sygn. 140
Belarusian Latin Alphabet in Minsk.jpg
Autor: Wizardist, Licencja: CC BY-SA 3.0
A sign in Minsk with Belarusian Latin alphabet used.
Branisłaŭ Taraškievič - Biełaruskaja gramatyka dla škoł, 1931.jpg
The cover of the sixth (?) edition of „Biełaruskaja gramatyka dla škoł“ (en: Belarusian Orthography for Schools) by Branisłaŭ Taraškievič. Published in the Belarusian Latin orthography. Published in Vilnius, 1929.