Łysiczka lancetowata

Łysiczka lancetowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Gromada	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	podziemniczkowate
Rodzaj	łysiczka
Gatunek	łysiczka lancetowata
	Nazwa systematyczna
	Psilocybe semilanceata (Fr.) P. Kumm.; Führ. Pilzk. (Zwickau): 71 (1871)

Łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata (Fr.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1879 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus semilanceatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[2]:

Agaricus semilanceatus Fr. 1818
Geophila semilanceata (Fr.) Quél., 1886
Panaeolus semilanceatus (Fr.) J.E. Lange 1939
Panaeolus semilanceatus (Fr.) J.E. Lange 1936

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1987 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kołpaczek lancetowaty, cierniówka (bedłka) lancetowata^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 1–2 cm, higrofaniczny, wilgotny, koloru od oliwkowego do jasnobrązowego, także z ciemnymi oliwkowymi lub sinozielonymi plamami (zwłaszcza na obwodzie), wysuszony przybiera kolor od jasnosłomkowego do ochrowego. Powierzchnia gładka, wilgotna, śliska, nieco lepka. Kształt początkowo tępo stożkowaty i zwykle z ostrą brodawką w centrum, z wiekiem stożkowaty do dzwonkowatego, jednak nigdy nie rozpostarty^[4].

Blaszki

Szerokie, do trzonu wąsko przyrośnięte. U młodych owocników jasnobrązowe, u starszych ciemniejsze – tabaczkowobrązowe. Ostrza są jaśniejsze^[5]. Liczba blaszek wynosi 15-27^[6].

Trzon

Cienki, o wysokości 3–15 cm wysokości i średnicy 1–3 mm^[4]. Jest elastyczny, walcowaty i pusty w środku, czasami tylko rozszerzony u podstawy, przeważnie powyginany. Powierzchnia jasnoochrowa, gładka lub wzdłużnie włókienkowata^[5].

Miąższ

W stanie suchym beżowy, w stanie wilgotnym szarobrązowy, bez smaku i bez zapachu^[5].

Cechy mikroskopowe;

Wysyp zarodników ciemnobrązowy. Zarodniki podłużne, owalne, o rozmiarach 10,5–15 × 6,5–8,5 μm. Podstawki 4-zarodnikowe o rozmiarze 20–31 × 5–9 μm, Posiadają sprzążki w podstawie. Na ostrzach blaszek występują cheilocystydy o rozmiarach 15–30 × 4–7 μm. Mają kształt kolby z cienką szyjką o średnicy 1–3,5 μm. Pleurocystyd brak. Skórka ma grubość do 90 μm, budują ją galaretowate i ułożone równolegle cylindryczne i hialinowe strzępki o grubości 1–3,5 μm. Na wszystkich strzępkach występują sprzążki. Bezpośrednio pod skórką znajduje się warstwa strzępek o grubości 4–12 μm o żółto-brązowo inkrustowanych ścianach^[7].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Australii, Nowej Zelandii^[8] oraz w Chile w Ameryce Południowej^[9]. W Europie występuje w Austrii, Belgii, Bułgarii, na Wyspach Normandzkich, Czechach, Danii, Estonii, na Wyspach Owczych, Finlandii, Francji, Niemczech, na Węgrzech, Irlandii, Włoszech, Litwie, Holandii, Norwegii, Polsce, Rosji, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii i Anglii^[10]. W Polsce jest niezbyt częsty – głównie na górskich halach oraz na pogórzu^[5].

Siedlisko: tereny otwarte, pastwiska, łąki, pola, trawniki, pobocza dróg, sady, czasami na obrzeżach zarośli, łąk i lasów^[3]. Owocniki wyrastają od sierpnia do października, pojedynczo lub w grupach po kilka, w trawie i mchach, w miejscach podmokłych. Rosną szczególnie obficie w miejscach wypasu krów i owiec^[4].

Znaczenie

Gatunek należy do tzw. grzybów psylocybinowych. Zawiera substancje psychoaktywne (psylocybinę oraz śladowe ilości psylocyny i baeocystyny). Ze względu na zawartość psylocybiny posiadanie grzybów jest w Polsce nielegalne^[11]. Po jego spożyciu występują zaburzenia postrzegania i percepcji, powoduje też spadek ciśnienia tętniczego. Ze względu na wygląd i właściwości psychoaktywne łysiczka lancetowata nazywana jest również „czapką wolności" albo „magicznym grzybem"^[4].

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych gatunków łysiczek, kołpaczków i innych grzybów. Charakterystyczne dla łysiczki lancetowatej są: ciemne blaszki, spiczasty garb na szczycie kapelusza oraz elastyczny, długi i mocny trzon^[6].

Zobacz też

łysiczka meksykańska
Psilocybe cubensis
Psilocybe azurescens

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum. [dostęp 2016-01-18]. (ang.).
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k., 2006, s. 394, seria: Klub dla Ciebie. ISBN 83-7404-513-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
↑ ^a ^b Bas C, Kuyper Th W, Noordeloos ME, Vellinga EC, van Os J. (1995).Flora Agaricina Neerlandica 3. Boca Raton, Florida: CRC Press. p. 45. ISBN 90-5410-616-6
↑ Growing Wild Mushrooms. [dostęp 2016-01-18].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
↑ Guzmán G, Allen JW, Gartz J. (1998). "A worldwide geographical distribution of the neurotropic fungi, an analysis and discussion". Annali del Museo civico di Rovereto 14: 198–280
↑ Guzmán G, Allen JW, Gartz J. (1998). "A worldwide geographical distribution of the neurotropic fungi, an analysis and discussion" (PDF). Annali del Museo civico di Rovereto 14: 198–280
↑ Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2050).

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2016-01-18]. (ang.).

[2] Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[gerhardt-4] Ewald Gerhardt: Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Stefan Łukomski (tłum.). Warszawa: Bauer-Weltbild Media Sp. z o.o., Sp. k., 2006, s. 394, seria: Klub dla Ciebie. ISBN 83-7404-513-2.

[snowarski-5] Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.

[bas-6] Bas C, Kuyper Th W, Noordeloos ME, Vellinga EC, van Os J. (1995).Flora Agaricina Neerlandica 3. Boca Raton, Florida: CRC Press. p. 45. ISBN 90-5410-616-6

[7] Growing Wild Mushrooms. [dostęp 2016-01-18].

[8] Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].

[9] Guzmán G, Allen JW, Gartz J. (1998). "A worldwide geographical distribution of the neurotropic fungi, an analysis and discussion". Annali del Museo civico di Rovereto 14: 198–280

[10] Guzmán G, Allen JW, Gartz J. (1998). "A worldwide geographical distribution of the neurotropic fungi, an analysis and discussion" (PDF). Annali del Museo civico di Rovereto 14: 198–280

[11] Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. (Dz.U. z 2020 r. poz. 2050).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne