Świerczyńscy herbu Ostoja

Herb Ostoja, wersja średniowieczna.

Świerczyńsko, Gieski i Truszczanek na mapie Davida Gilly z lat 1802-1803^[1].

Autograf Józefa Gabriela Świerczyńskiego z 1840 roku^[2].

Nagrobek Józefa Świerczyńskiego oraz Antoniego Świerczyńskiego, legionisty i oficera WP.

Gmach Ministerstwa Komunikacji zaprojektowany przez Rudolfa Świerczyńskiego.

Willa Rudolfa Świerczyńskiego przy ul. Myśliwieckiej 12 w Warszawie.

Świerczyńscy – polski ród szlachecki pieczętujący się herbem Ostoja, należący do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)^[3], wywodzący się ze Świerczyńska^[4] koło Rozprzy w dawnym powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego^[5].

Najstarsze świadectwa źródłowe dotyczące rodu

Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Świerczyńskich herbu Ostoja oraz ich wsi gniazdowej.

• Najstarsza wzmianka dotycząca wsi Świerczyńsko (de Swirczynsko) pochodzi z 1398 roku^[6].

• Najstarsza wzmianka dotycząca Świerczyńskich pieczętujących się herbem Ostoja pochodzi z 1402 roku, z dokumentu, w którym Andrzej, syn Stanisława ze Świerczyńska dowiódł przed Maciejem, kasztelanem rozpierskim, w Rozprzy, że jego herbem rodowym jest Ostoja. W tym dokumencie wymieniono Krzywosąda z Bilanowic (dziś Blanowice) jako tego, który naganił w szlachectwie Andrzeja Świerczyńskiego^[7].

• W XV wieku obok Świerczyńskich herbu Ostoja dziedziczyli działy w Świerczyńsku także rycerze innych rodów. W źródłach wzmiankowani są: Marek ze Świerczyńska herbu Moszczenica, Paweł ze Świerczyńska herbu Prus i Marcin ze Świerczyńska herbu Wyskota. W roku 1403 wzmiankowany jest także Mikołaj ze Świerczyńska, a w 1411 roku Klemens ze Świerczyńska^[5].

• W połowie XV wieku występuje w źródłach Stanisław ze Świerczyńska zwany Świnia. W roku 1460 ożenił się z Jadwigą z Widawy, wdową po Mikołaju Dundzie z Białej. W roku 1466 wziął w zastaw karczmę w Białej od Jana Wierusza Bielskiego^[8].

• W początkach XVI wieku Świerczyńsko w źródłach występuje jako Świerczyńsko Wielkie i Małe. W roku 1550 Marcin Świerczyński zastawił za 60 grzywien swoje dobra w Świerczyńsku u Piotra z Chotowa, koło Wielunia^[9]. W roku 1552 w księgach poborowych województwa sieradzkiego wymienieni są trzej bracia dziedziczący w Świerczyńsku Małym. Są to: Wojciech (Albertus), Marcin i Jan Świniowie^[10]. Sygnatariuszem uchwały sejmiku sieradzkiego z roku 1575 był Sebastian Świerczyński^[11].

Majątki ziemskie należące do rodu

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Świerczyńskich herbu Ostoja.

Świerczyńsko^[5], Świerczyńsko Mniejsze^[5][4], Gieski, Truszczanek^[4], Chwalibogowo, Chwalibogówko^[12], Wiszczelice, Błenna, Dziewczopólko^[4][13], Rudnik^[14], Zakrzew^[4].

Przedstawiciele rodu

• Adam Świerczyński (zm. po 1650) - dziedzic dóbr w Świerczyńsku Mniejszym, Gieskach i Truszczanku. Sprzedał swoje części w tych wsiach w roku 1650. Jego potomkowie, w XIX wieku, legitymowali się ze szlachectwa przed Heroldią Królestwa Polskiego jako szlachta herbu Ostoja^[4].

• Marcin Świerczyński (zm. po 1673) - dziedzic części dóbr w Świerczyńsku Mniejszym. Wymieniony został w rejestrach pogłównego generalnego województwa sieradzkiego w roku 1673^[15].

• Antoni Świerczyński (Świrczyński) (1670-1727) – ksiądz katolicki, jezuita, profesor etyki i matematyki w Lublinie, filozofii w Poznaniu i Kaliszu, teologii w Krakowie i we Lwowie, prefekt studiów w Krakowie i Sandomierzu, rektor kolegium jezuitów w Bydgoszczy oraz rektor i mistrz nowicjatu w Krakowie, autor książek^[16]. Jego rodzicami byli - Stanisław Antoni Świerczyński i Katarzyna z Przeborowskich^[17], dziedzice Chwalibogowa i Chwalibogówka koło Wrześni^[12].

• Walenty Świerczyński (ur. 1766) - dziedzic Zakrzewa, zastawny posiadacz majątku Kotfin koło Radomska. Był synem Stanisława i Agaty Kaczorowskiej. Ożenił się w 1809 roku z Wiktorią Lenczowską^[18]. Wylegitymowany ze szlachectwa (z herbem Ostoja) w roku 1848^[4].

• Antoni Świerczyński (zm. po 1774) - łowczy latyczowski (miał sprawować ten urząd w 1774 roku)^[19].

• Franciszek Świerczyński (zm. po 1779) - dziedzic dóbr Wiszczelice i Błenna. Jego syn Wojciech Rafał (ur. 1779), ożeniony z Justyną Ubysz, dziedziczył majątek Dziewczopólko koło Przedecza^[4].

• Wincenty Świerczyński (zm. 1808) - kapitan 3 pułku piechoty wojsk Księstwa Warszawskiego^[20]. Według Stupnickiego poległ podczas oblężenia Saragossy w 1808 roku^[21].

• Józef Gabriel Świerczyński (1800-1858) – sędzia prezydujący w Sądzie Policji Poprawczej w Kaliszu, prokurator Sądu Kryminalnego w Lublinie, profesor w gimnazjum gubernialnym w Piotrkowie (wykładał prawo)^[22], radca kolegialny, członek Deputacji Szlacheckiej^[23]. Był synem Franciszka Świerczyńskiego, posesora klucza krzykowskiego ekonomii koronnej wolborskiej i Antoniny z Kamińskich. Ożenił się z Emilią Bayer (Amelią Bajer)^[4].

• Antoni Jan Świerczyński (ur. ok. 1804) - sekretarz Głównego Urzędu Pocztowego Nadwornego w Warszawie^[24]. Był synem Jana i Magdaleny Świerczyńskich, prawnukiem (po mieczu) Wojciecha i Felicjany ze Świeżawskich^[4]. Ożenił się z Anielą Kuśmierską. Jego ojciec Jan Świerczyński był archiwistą Trybunału Cywilnego Województwa Kaliskiego^[25].

• Romuald Józef Julian Świerczyński (1837-1906) - sędzia śledczy, radca stanu, rejent hipoteczny m. Warszawy. Był synem Józefa Gabriela i Emilii Bayer. Ożenił się z Albertyną Bóbr. Zachował się pomnik nagrobny jego rodziny na Starych Powązkach w Warszawie^[26].

• Aleksandra Świerczyńska (1842-1898) – założycielka i przełożona pierwszej w Lublinie, prywatnej, wyższej pensji żeńskiej, jednej z pierwszych na ziemiach polskich. Była córką Józefa Gabriela i Emilii Bayer.

• Piotr Paweł Świerczyński (ur. 1860) - asystent dyrektora „Cukrowni Ciechanów”. Jego małżonką była Aniela Maria hr. Łubieńska herbu Pomian, córka Piotra i Florentyny z Grzegorzewskich^[27][28].

• Rudolf Świerczyński (1887-1943) – polski architekt, współtwórca Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, którego był profesorem, a w latach 1931–1934 dziekanem^[29]. Był synem Teodora, właściciela majątku Rudnik (obecnie Piaski Rudnickie) i Heleny z Myszkiewiczów^[14]. Zachował się pomnik nagrobny jego rodziny na Starych Powązkach w Warszawie^[30].

• Józef Świerczyński (1893-1940) – generał brygady, pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. W 2007 roku został awansowany pośmiertnie do stopnia generała brygady^[31]. Był synem Józefa i Heleny Plichty^[32].

• Wincenty Bonawentura Świerczyński (1894-1940) - kapitan Wojska Polskiego, zamordowany w Charkowie w 1940 roku. Był synem Józefa i Heleny Plichty^[32]. Do Wojska Polskiego wstąpił w 1918 jako ochotnik. W czasie wojny polsko-bolszewickiej pełnił służbę w Wojskowej Dyrekcji Telegrafu i Telefonów, a następnie w VII Brygadzie Jazdy. Po wojnie służył w 13 pap, 8 pap, 21 pap i 9 pap. Odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych i Krzyżem Zasługi^[33].

• Jan Świerczyński (1897-1969) – generał brygady Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej, II wojny światowej (kampanii wrześniowej, kampanii włoskiej). Był synem Józefa i Heleny Plichty^[32].

Zobacz też

• Herb Ostoja
• Ród Ostojów (Mościców)

Przypisy

Bibliografia

• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845, t. VIII.
• Polski Słownik Biograficzny, t. LI, Warszawa-Kraków 2016-2017.
• S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926, t. A-O.
• M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego.
• A. Kulecka, Urzędnicy Królestwa Polskiego (1815-1915). Materiały do biogramów, Warszawa 2019.
• R. Gerber, Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808-1831. Słownik biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977.