Żuwka zewnętrzna

Szczęki I pary przybyszki amerykańskiej: widok tylny na lewą i przedni na prawą; cardo − kotwiczka, stipes − pieniek, lacina − żuwka wewnętrzna, galea − żuwka zewnętrzna, coxa − biodro, palpus − głaszczek
Narządy gębowe pszczoły: Ga − żuwka zewnętrzna

Żuwka zewnętrzna (łac. galea) − parzysty element aparatu gębowego sześcionogów stanowiący zewnętrzny wyrostek pieńka szczęki[1].

Żuwka ta jest zewnętrznym płatem endytu szczęk I i II pary. Poruszana jest mięśniem wychodzącym z pieńka (musculus stipitogalealis[2])[3]. W aparacie typu gryzącego żuwka zewnętrzna I pary szczęk jest bardziej tępo zakończona od wewnętrznej i osadzona na pieńku, stanowiąc wraz z głaszczkiem szczękowym narząd zmysłu dotyku i smaku. Żuwka zewnętrzna II pary szczęk osadzona jest natomiast na przedbródku. Często żuwki wewnętrzne II pary szczęk zrośnięte są w języczek, a wówczas żuwki zewnętrzne tworzą przyjęzyczki. W gryząco-liżącym aparacie gębowym żuwki wewnętrzne I pary szczęk są silnie wydłużone i tworzą wraz z głaszczkami wargowymi pochewkę, a zewnętrzne II pary tworzą krótkie przyjęzyczki. W aparacie gębowym ssący występują tylko żuwki zewnętrzne I pary szczęk, które są silnie wydłużone i zrośnięte w ssawkę[4].

U niektórych owadów nasadowa część żuwki zewnętrznej wsparta na pieńku zróżnicowana jest w płat nazywany subgalea[3].

Przypisy

  1. ↑ Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
  2. ↑ Benjamin Wipfler, Ryuichiro Machida, Bernd Müller, Rolf G. Beutel. On the head morphology of Grylloblattodea (Insecta) and the systematic position of the order, with a new nomenclature for the head muscles of Dicondylia. „Systematic Entomology”, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-3113.2010.00556.x. 
  3. ↑ a b VI: The Head. W: R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935.
  4. ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 565-568. ISBN 978-83-01-14595-8.

Media użyte na tej stronie

Apis mellifera mouthparts new.jpg
Autor: Siga, Licencja: CC BY-SA 3.0
Apis mellifera, detail of mouthparts, in picture right maxilla folded down
A: upside B: lateral A partly coulourd: red: labrum green: mandibel yellow: maxilla Ga:galea St Stipes (small maxillar palpus recognizable) blue: labium G:glossa P:labial palps
Maxilla.tiff
Autor: Jeffrey W. Shultz, Robert Evans Snodgrass, Licencja: Attribution
Maxillae of a cockroach, Periplaneta americana