Żytawa
 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||
| Powiat | |||
| Prawa miejskie | 1255 | ||
| Zarządzający | Thomas Zenker↗ | ||
| Powierzchnia | 66,74 km² | ||
| Wysokość | 242 m n.p.m. | ||
| Populacja (31 sierpnia 2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Nr kierunkowy | 03583 | ||
| Kod pocztowy | 02763, 02788 | ||
| Tablice rejestracyjne | ZI, GR, LÖB, NOL, NY, WSW | ||
Położenie na mapie Saksonii  | |||
Położenie na mapie Niemiec  | |||
 50°54′N 14°48′E/50,900000 14,800000 | |||
| Strona internetowa | |||
Portal  Niemcy | |||
Żytawa[2] (niem. Zittau; górnołuż. Žitawa, [ˈʒitawa]; cz. Žitava) – miasto w Niemczech, w kraju związkowym Saksonia, w okręgu administracyjnym Drezno, w powiecie Görlitz, przy granicy z Polską i Czechami, w Łużycach Górnych. Do 31 lipca 2008 Żytawa była stolicą powiatu Löbau-Zittau.
Miasto należy do Związku Sześciu Miast[3].
Przynależność historyczna
Początkowo część historycznej krainy Czech, następnie związana z Łużycami Górnymi od 1283 do 1319 oraz Dolnym Śląskiem od 1319 do 1346, w chwili zakładania Związku Sześciu Miast w 1346 wciąż uznawana za miasto czeskie – jedyne w związku obok pięciu miast łużyckich[4], z którymi wiążąc się ponownie zbliżyła się do Łużyc Górnych. Nie odnotowano formalnego włączenia Żytawy do Górnych Łużyc[5], jednakże po 1346 dzieliła historię tego regionu, z nim przechodząc na lata 1469–1490 pod panowanie węgierskie, a po 1635 – saskie. Świadectwem powiązań historycznych z Czechami i Śląskiem jest herb miasta, zawierający motywy czeskiego lwa i dolnośląskiego orła piastowskiego.
Historia
.jpg)
Historia Żytawy sięga XII-wiecznej słowiańskiej osady[6]. Obszar leżał w granicach Czech od XI wieku[7]. Najstarsza wzmianka o Żytawie pod łacińską nazwą Sitavia pochodzi z 1238[7]. Prawa miejskie nadał w 1255 król czeski Przemysł Ottokar II, wyznaczając także granice miasta w celu budowy murów obronnych[7]. Żytawa została miastem królewskim, w którym ulokowano prowincjonalny sąd, a dekanat żytawski znajdował się pod bezpośrednim zarządem biskupów praskich[8]. W 1268 powstał klasztor franciszkanów[7]. Na początku XIV wieku miasto otrzymało po raz pierwszy herb i powstały pierwsze gildie rzemieślnicze[6].
W latach 1319–1346 Żytawa znajdowała się w granicach piastowskiego księstwa jaworskiego. W 1337, po prośbie księcia Henryka I jaworskiego, miasto przeprowadziło skuteczny atak na pobliski czeski zamek Tolštejn, który po 1320 stał się przyczółkiem rozbójników, napadających na miasto i okolice[9]. W nagrodę Henryk I uhonorował miasto umieszczając w jego herbie dolnośląskiego orła piastowskiego[9]. Po śmierci księcia w 1346 miasto ponownie przeszło we władanie Czech[10]. W 1346 Żytawa była jednym z miast-założycieli Związku Sześciu Miast. W 1359 i 1422 miasto niszczyły wielkie pożary[7]. Od 1421 do 1436 w Żytawie rezydowali kanonicy prascy[6]. W 1469 wraz ze Związkiem Sześciu Miast miasto uznało władzę króla Węgier Macieja Korwina, po którego śmierci w 1490 powróciło do Czech, wówczas we władaniu królewicza polskiego Władysława II Jagiellończyka[11]. W 1555, 1559 i 1599 wybuchały epidemie[7]. W 1586 otwarto gimnazjum w Żytawie[7]. Na mocy postanowień pokoju praskiego w 1635 wraz z większą częścią Łużyc przypadła Saksonii. Mimo to po 1635 w mieście wciąż osiedlali się Czesi, już jako imigranci z pobliskiego miasta Gródek nad Nysą, które pozostało w granicach Czech[12].
.jpg)
Pomiędzy 1697 a 1763 miasto znajdowało się pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. W czasie wojny siedmioletniej w 1757 wojska austriackie przeprowadziły ostrzał Żytawy, doprowadzając do wielkiego pożaru[7], po którym nastąpił upadek handlowy miasta[6]. Zniszczone wówczas zostały m.in. kościół św. Jana i ratusz[6]. W 1806 Żytawa została częścią Królestwa Saksonii. Pomiędzy 1840 a 1845 wzniesiono nowy ratusz, a w 1859 otwarto dworzec kolejowy[6]. Do 1869 rozebrano znaczną część obwarowań miejskich[6]. Od 1871 miasto znalazło się w granicach zjednoczonych Niemiec.
W 1904 powstała elektrownia miejska i uruchomiono komunikację tramwajową[7]. W 1920 do miasta włączono wieś Porajów, która pozostawała dzielnicą miasta do 1945, gdy została włączona w granice powojennej Polski[7]. W 1932 miał miejsce pożar teatru, w 1936 otwarto nowy teatr[7]. W czasie II wojny światowej w miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[13]. W 1945 w Żytawie zamieszkiwało ok. 4000 Czechów, którzy założyli Czeską Radę Narodową i podjęli starania o włączenie miasta do Czechosłowacji, jednakże ich postulaty zostały definitywnie odrzucone w 1948[14]. W 1945 znalazła się w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 utworzono NRD. Od 1990 w granicach odtworzonego Wolnego Kraju Saksonia oraz Republiki Federalnej Niemiec.
1 maja 2004 w Żytawie miała miejsce uroczystość przyjęcia Polski i Czech do Unii Europejskiej, w której uczestniczyli premier Polski Leszek Miller, premier Czech Vladimír Špidla i kanclerz Niemiec Gerhard Schröder. Od tego czasu obserwuje się wzrost liczby Polaków i Czechów w populacji Żytawy[15]. W 2010 miasto dotknęła powódź[6].
Z okolic Żytawy i pobliskiego Lubija swoje korzenie wywodzi polsko-niemiecki ród szlachecki Oppeln-Bronikowskich.
W 1812 roku w Żytawie zmarł powstaniec kościuszkowski i uczestnik wojen napoleońskich Maciej Mirosławski.
12 listopada 1949 w okolicy Żytawy przy próbie ucieczki z Polski został ujęty Tadeusz Cieśla, wielokrotny kurier Armii Andersa zajmujący się przemycaniem do zachodnich stref okupacyjnych osób zagrożonych prześladowaniami w kraju.
Demografia
Miasto liczy 25 950 mieszkańców (2013).
Zabytki
- Wielka zasłona Wielkopostna z 1472 r. w Kościele-Muzeum Św. Krzyża (Museum Kirche zum Heiligen Kreuz);
- dawny „Dom Solny” z 1511 r. (Salzhaus);
- neorenesansowy ratusz z XIX wieku;
- Stare Miasto z fontannami;
- klasztor franciszkanów (obecnie muzeum miejskie – Kulturhistorisches Museum Franziskanerkloster);
- Kościół katolicki pw. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
- Kościół Trójcy Świętej
- Kościół szpitalny pw. św. Jakuba
- łaźnia miejska;
- gmach poczty;
- wieża ciśnień;
- dworzec kolejowy.
Edukacja i kultura
Miasto jest siedzibą Uniwersytetu Nauk Stosowanych Zittau/Görlitz (Hochschule Zittau/Görlitz) oraz Międzynarodowego Instytutu Uniwersyteckiego (Internationales Hochschulinstitut Zittau) – jednostki centralnej Uniwersytetu w Dreźnie. W Zittau działa Teatr im. Gerharta Hauptmanna.
Jest to także miasto narodzin Heinricha Marschnera.
Transport
Znajdowały się tutaj dwa drogowe przejścia graniczne z Polską:
- Żytawa-Sieniawka
- Żytawa-Porajów
oraz tranzyt przez Polskę Żytawa – Gródek nad Nysą przez most kolejowy w Żytawie.
Dworzec Główny w Żytawie jest węzłem kolejowym następujących linii:
- Zittau – Hrádek nad Nisou – Liberec
- Zittau – Varnsdorf – Rybniště / Seifhennersdorf (Mandaubahn)
- Zittau – Görlitz – Cottbus (Neißetalbahn)
- Zittau – Bischofswerda – Dresden Hbf
- Zittau – Zittau Süd – Bertsdorf – Kurort Oybin / Kurort Jonsdorf (linia wąskotorowa)
W czasach NRD produkowany był tu samochód Robur w fabryce VEB ROBUR-Werke Zittau w latach 1962–1991 jako ciężarówka i autobus. Ostatnie egzemplarze zjechały z taśmy produkcyjnej w roku 1991[16].
Klimat (1979-2013)
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 14.3 | 15.5 | 19.6 | 27.8 | 30.2 | 34.1 | 36.3 | 36.0 | 28.8 | 25.2 | 17.3 | 12.8 | 36,3 |
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 1,0 | 2,5 | 7,2 | 13,1 | 18,4 | 21,0 | 23,0 | 23,0 | 18,1 | 12,6 | 5,9 | 2,3 | 12,3 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | -1,5 | -0,7 | 3,0 | 7,7 | 12,7 | 15,5 | 17,3 | 16,9 | 12,8 | 8,4 | 3,3 | 0,0 | 8,0 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | -4,2 | -3,7 | -0,5 | 2,6 | 6,9 | 10,2 | 11,9 | 11,5 | 8,5 | 4,8 | 0,8 | -2,4 | 3,9 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | -25.1 | -22.7 | -14.4 | -9.2 | -3.2 | 0.4 | 3.9 | 3.5 | -0.1 | -7.8 | -14.7 | -23.7 | −25,1 |
| Opady [mm] | 58 | 47 | 54 | 43 | 62 | 76 | 96 | 89 | 61 | 47 | 57 | 62 | 753 |
| Średnia liczba dni z opadami | 12 | 10 | 11 | 9 | 11 | 12 | 12 | 11 | 10 | 9 | 11 | 13 | 131 |
| Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979-2013[17] | |||||||||||||
Współpraca
Bogatynia, Polska
Eichgraben, Austria (kontakty utrzymuje dzielnica Eichgraben)
Liberec, Czechy
Pistoia, Włochy
Portsmouth, Stany Zjednoczone
Villingen-Schwenningen, Badenia-Wirtembergia- Zielona Góra, Polska (od 2016)
Galeria
Rynek
Ratusz
Kościół św. Jana Chrzciciela
Fontanna
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Kościół św. Jakuba
Dom Solny
(c) Tomas Kyjovsky, CC BY 3.0Łaźnia miejska
Gmach poczty
Zabytkowy budynek szkolny
Przypisy
- ↑ Bevölkerung des Freistaates Sachsen jeweils am Monatsende ausgewählter Berichtsmonate nach Gemeinden.
- ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP: Nazewnictwo geograficzne świata. T. 12: Europa Część II. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2010, s. 150. ISBN 978-83-254-0825-1.
- ↑ Żytawa, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-08-05].
- ↑ Hermann Knothe, Geschichte des Oberlausitzer Adels und seiner Güter, Lipsk, Breitkopf & Härtel, 1879, s. 546–547.
- ↑ Ibid., s. 643.
- ↑ a b c d e f g h Historia miasta – rzemieślnicy, herb i pożary | Zittau, zittau.de [dostęp 2019-12-03] (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Stadtchronik; Zittau, zittau.de [dostęp 2019-12-03] (niem.).
- ↑ 11.-15. století, Hrádek nad Nisou. Pohled do historie, www.hradek.eu [dostęp 2019-12-11].
- ↑ a b Wie der Adler in Zittaus Wappen kam; Sächsische.de, www.saechsische.de [dostęp 2019-12-11].
- ↑ Gustav Köhler, Der Bund der Sechsstädte in der Ober-Lausitz: Eine Jubelschrift, Görlitz, G. Heinze & Comp., 1846, s. 12.
- ↑ Ibid., s. 30.
- ↑ 16.- 19. století – Hrádek nad Nisou – Pohled do historie, www.hradek.eu [dostęp 2019-12-11].
- ↑ Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.
- ↑ 20. století, Hrádek nad Nisou. Pohled do historie, www.hradek.eu [dostęp 2019-12-11].
- ↑ Nachbarn gegen Wohnungsleerstand; Sächsische.de, www.saechsische.de [dostęp 2019-12-11].
- ↑ Dobiesław Wieliński: Dwie fazy rozwoju (pol.). (wersja zarchiwizowana przez Internet Archive, kopia z 01.02.2009).
- ↑ European Climate Assessment & Dataset. [dostęp 2014-08-27].
Linki zewnętrzne
- strona oficjalna miasta
- sukna wielkopostne
- Związek Miast – Mały Trójkąt. kleines-dreieck.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-18)].
- Zittau, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 624.
- Siedziba powiatu: Görlitz
| Miasta (Stadt) |
|
|---|---|
| Gminy (Gemeinde) |
|
| Wspólnoty administracyjne (Verwaltungsgemeinschaft) | |
| Związki gmin (Verwaltungsverband) |
Media użyte na tej stronie
Autor: Hanhil based on work by TUBS, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map Saxony, showing position of Saxony within Germany. Geographic limits of the map:
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Germany (Wp article: en:Germany)
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Autor: Jwaller, Licencja: CC BY-SA 3.0
School of building professions, now adult education centre, in Zittau (Görlitz district, Saxony)
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.
I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.
Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.
When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 4.0To zdjęcie województwa dolnośląskiego zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji 2013 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2013.
Autor: Jwaller, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fountain with the Samaritan woman at the Neustadt square in Zittau (Görlitz district, Saxony)
.jpg)
Autor: Manecke, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zittau, Church of St John. Western façade.
Autor: image/photo was taken by Wikipedia and Wikimedia Commons user Ludwig Schneider.
I would appreciate being notified if you use my work outside Wikimedia.
Do not copy this image illegally by ignoring the terms of the license below, as it is not in the public domain. If you would like special permission to use, license, or purchase the image please contact me to negotiate terms.
When reusing, please credit me as: Ludwig Schneider / Wikimedia., Licencja: CC BY-SA 4.0To zdjęcie województwa dolnośląskiego zostało wykonane podczas polskiej Wikiekspedycji 2013 zorganizowanej przez Stowarzyszenie Wikimedia Polska.
Wszystkie zdjęcia z wyprawy możesz zobaczyć w kategorii Wikiekspedycja 2013.
(c) Tomas Kyjovsky, CC BY 3.0
Stadtbad, Töpferberg 1, 02763, Zittau, Sachsen, Deutschland
.jpg)
.jpg)
Autor: Manecke, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Zittau, Hospital Church of St Jakob. View from north-west.
(c) Deutsche Fotothek, CC BY-SA 3.0 de
(c) Jürgen Lindert aus de.wikipedia, CC BY-SA 3.0 de
Roman Catholic Church of the Visitation in Zittau (Görlitz district, Saxony)
(c) Deutsche Fotothek, CC BY-SA 3.0 de
Autor: Jwaller, Licencja: CC BY-SA 3.0
No. 23 at Neustadt square in Zittau (Görlitz district, Saxony), early baroque building from 1681/83
Autor: Jwaller, Licencja: CC BY-SA 3.0
House at Rathausplatz (No. 2) in Zittau (Görlitz district, Saxony)