Żytnia Skała

Żytnia Skała
POL Pomnik Przyrody.svg pomnik przyrody ustanowiony 1970
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Lokalizacja

Bębło, gmina Wielka Wieś

Położenie na mapie gminy Wielka Wieś
Mapa konturowa gminy Wielka Wieś, u góry znajduje się punkt z opisem „Żytnia Skała”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Żytnia Skała”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Żytnia Skała”
Położenie na mapie powiatu krakowskiego
Mapa konturowa powiatu krakowskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Żytnia Skała”
Ziemia50°11′10″N 19°48′04″E/50,186111 19,801111

Żytnia Skałaostaniec na wierzchowinie Wyżyny Olkuskiej w miejscowości Bębło w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Wielka Wieś. Skała położona jest na łąkach po południowej stronie drogi krajowej nr 94 i jest z niej widoczna[1]. Znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Z drogi asfaltowej przez Bębło prowadzi do niej pomiędzy domami nieznakowana droga szutrowa[2].

Ostaniec ten objęty jest ochroną w formie dwóch pomników przyrody ustanowionych w 1970 roku[3][4][5].

U południowych podnóży Żytniej Skały zamontowano tablicę informacyjną Małopolskiego Szlaku Geoturystycznego. Podaje ona, że skała zbudowana jest z wapieni pochodzących z okresu późnej jury. Wówczas teren ten był dnem morza, na którym osadzały się wapienne szkielety żyjących w nim zwierząt. Skała jest intruzją twardych wapieni skalistych, które na dnie morza nie uległy erozji i utworzyły wyniosłości. Spowodowana tym wzmożona cyrkulacja wody na ich zboczach przyczyniła się do lepszego dostarczania składników pokarmowych i bujnego rozwoju gąbek krzemionkowych i sinic. Tworzyły on budowle podobne do raf koralowych[6].

Południowe stoki Żytniej Skały są zwietrzałe i podsypane rumoszem skalnym, północne podcięte są pionową ścianą. W Żytniej Skale są dwie jaskinie i 6 schronisk: Jaskinia pod Agrestem, Jaskinia w Żytniej Skale Górna, Schronisko Dolne w Żytniej Skale, Schronisko Małe w Żytniej Skale, Schronisko nad Dolnym w Żytniej Skale, Schronisko Przechodnie w Żytniej Skale, Schronisko Wysokie w Żytniej Skale, Schronisko za Stodołą w Żytniej Skale[7]. Archeolodzy w namuliskach trzech schronisk znaleźli szczątki plejstoceńskich zwierząt i niewielką liczbę krzemiennych narzędzi z górnego paleolitu. Schroniska te były więc zamieszkiwane przez ludzi w okresie paleolitu, ale także później – znaleziono bowiem fragmenty ceramiki tzw. lendzielskiej i promienistej, pochodzące z wczesnego średniowiecza. W archeologii schroniska te znane są pod nazwą Jaskinia Żytnia[2].

Wierzchołek Żytniej Skały stanowi dobry punkt widokowy. Po przeciwnej stronie drogi nr 94 widoczne są z niego m.in. Duże Skałki z nieczynnym kamieniołomem i piecem do wypalania wapieni[2].

Wspinacze skałkowi Żytnią Skałę nazywają Żytnimi Skałami. Na jej północnej ścianie o wysokości 10–14 m są 34 drogi wspinaczkowe o zróżnicowanym stopniu trudności (V+ – VI.4 w skali trudności Kurtyki). Niemal wszystkie mają zamontowaną asekurację (3-6 ringów i stanowiska zjazdowe)[8].

Galeria

Przypisy

  1. Ojcowski Park Narodowy. Mapa 1:20 000. Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005/2006. ISBN 83-87873-42-X.
  2. a b c Józef Partyka: Ojcowski Park Narodowy: przewodnik turystyczny. Warszawa: Sport i Turystyka Muza SA, 2006. ISBN 83-7319-963-2.
  3. Rejestr pomników przyrody. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, 2018-08-01. [dostęp 2018-09-18].
  4. Pomnik przyrody Żytnia. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-09-18].
  5. Pomnik przyrody Żytnia. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-09-18].
  6. Na podstawie tablicy Małopolskiego szlaku Geoturystycznego zamontowanej przy Żytniej Skale.
  7. Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny [dostęp 2019-04-11].
  8. Portal wspinaczkowy. Topo. Żytnie skały. [dostęp 2018-05-01].

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Lesser Poland Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Kraków County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Kraków County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 50.34 N
  • S: 49.87 N
  • W: 19.50 E
  • E: 20.37 E
POL Pomnik Przyrody.svg
WZÓR TABLICY INFORMUJĄCEJ O NAZWIE POMNIKA PRZYRODY BĘDĄCEGO POJEDYNCZYM TWOREM PRZYRODY ŻYWEJ LUB NIEOŻYWIONEJ (Dziennik Ustaw z 21 grudnia 2004 Nr 268 poz. 2665)
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
Żytnia Skała DK19 (5).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żytnia Skała, ściana północna
Żytnia OPN7 (3).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Skała Żytnia w miejscowości Bębło. Widok od strony południowej
Żytnia OPN7.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Skała Żytnia w miejscowości Bębło. Widok od strony północnej
Żytnia Skała DK31.jpg
Autor: Żytnia Skała, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żytnia Skała
Żytnia Skała DK19 (3).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Żytnia Skała, ściana północna